Św. Eligiusz w warsztacie - patron złotników.

Złotnictwo – rzemiosło artystyczne zajmujące się wytwarzaniem wyrobów ze złota , platyny , srebra , stopów , metali szlachetnych , kamieni szlachetnych oraz innych drogocennych materiałów. Termin jubilerstwo, dotyczący głównie czasów nowszych, obejmuje przede wszystkim wyrób klejnotów i ozdób ze złota , srebra i kamieni szlachetnych . W starożytności złotnictwo obejmowało głównie wytwarzanie luksusowych przedmiotów codziennego użytku (świeczniki, srebrne zastawy, szkatułki, wazony, figurki), różnego typu ozdób (diademy, naszyjniki, brosze, klamry, naramienniki , pierścienie), oraz przedmiotów służących kultowi religijnemu (złote lub srebrne relikwiarze , monstrancje , kielichy, puszki , pateny ). Od XIII wieku w Europie Zachodniej, a od XIV wieku w Polsce działalność warsztatów złotniczych została ujęta w struktury cechowe , które w późniejszym czasie wprowadziły obowiązek oznaczania wyrobów znakiem złotniczym ( puncą ).

Techniki stosowane do zdobienia i wykańczania wyrobów metalowych:

• złocenie (galwanizacja) – pokrywanie metalu, zazwyczaj srebra, miedzi lub brązu cienką warstewką złota;
• puncowanie – opracowanie powierzchni przedmiotów puncami w celu uzyskania wyrazistości dekoracji;
• repusowanie (trybowanie) – wykuwanie na zimno puncami lub młotkami odpowiedniej formy na przedmiocie;
• grawerowanie – wykonywanie na powierzchni przedmiotów zarysów liter, cyfr, stempli, oraz innych form;
• cyzelowanie – ostateczne wykończenie powierzchni przedmiotu poprzez usunięcie naddatków metalu, wygładzenie niezdobionych miejsc oraz dopracowanie ostatecznego kształtu przedmiotu przez użycie różnego typu dłut i pilników;
• filigran – wykonanie fragmentu lub całego przedmiotu z cienkich złotych lub srebrnych drucików;
• granulacja – wykonywanie ornamentów z bardzo drobnych złotych lub srebrnych kuleczek (tzw. granulek), nalutowywanych na powierzchnię przedmiotów, częste uzupełnienie filigranu ;

W Polsce istnieje obligatoryjne prawo probiercze , zgodnie z którym wyroby jubilerskie muszą być ocechowane w państwowym urzędzie probierczym.

• Platyna – w stanie czystym metal szarobiały, miękki, ciągliwy i kowalny, topi się w temperaturze 1775 stopni Celsjusza. Jej ciężar właściwy wynosi 21,5. Do wyrobu biżuterii używa się stopów próby 0,950 . Doskonale nadaje się do oprawy diamentów .
• Złoto – metal koloru żółtego, ciągliwy i miękki, o silnym połysku, używany najczęściej do wyrobu biżuterii w stopach ze srebrem i miedzią . Złoto jest dużo łatwiejsze w obróbce, ma też niższą temperaturę topnienia. Dla wyrobów złotych przyjęto próby: 0,960 0,750 0,585 0,500 0,375 i 0,333.
• Stosunkowo tanim metalem jest srebro i jako takie chętnie używane do oprawy bursztynu .

W Polsce istnieje ponad cztery tysiące podmiotów gospodarczych zajmujących się wytwarzaniem i obrotem wyrobami z metali i kamieni szlachetnych . Największa ich ilość znajduje się na terenie Trójmiasta . Tam też organizowane są co roku Międzynarodowe Targi Bursztynu Ambermart oraz Międzynarodowe Targi Bursztynu, Biżuterii i Kamieni Jubilerskich Amberif.

Bibliografia

• S. Kozakiewicz, Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa, PWN, 2005 .
• Michał Gradowski, "Dawne Złotnictwo - technika i terminologia", P.W.N. Warszawa 1984
• Kazimierz Maślankiewicz "Kamienie szlachetne", Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1982