Władysław Studnicki
Data i miejsce urodzenia	1867 Dyneburg , Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	1953 Londyn , Wielka Brytania

Władysław Gizbert-Studnicki (ur. 1867 w Dyneburgu , zm. 1953 w Londynie ) – polski polityk i publicysta orientacji proniemieckiej. Brat Wacława, archiwariusza wileńskiego.

Życiorys

W młodości był działaczem II Proletariatu , za działalność socjalistyczną zesłany na Syberię . Po powrocie z zesłania wszedł do władz Polskiej Partii Socjalistycznej . Przeszedł następnie do ruchu ludowego , by ostatecznie stać się ideologiem ruchu narodowego. Porzucił jednak endecję , zrażony jej rusofilstwem.

W 1904 napisał książkę Od socjalizmu do nacjonalizmu, gdzie przedstawił przyczyny zmiany swoich poglądów. W 1910 wydał Sprawę polską, w której głosił potrzebę odbudowy niepodległej Polski w oparciu o państwa centralne . Wysunął wówczas koncepcję tzw. trializmu , czyli poszerzenia austro-wegierskiej unii realnej o trzeci człon, którym miało być odbudowane państwo polskie. Był zwolennikiem rozbicia Rosji , która okupowała 80% terytorium I Rzeczypospolitej (w granicach z 1772). Stał się jednym z najwybitniejszych przedstawicieli orientacji proniemieckiej. 10 maja 1916 spotkał się z generał-gubernatorem Hansem von Beselerem , któremu przedłożył projekt powołania niepodległej Polski, ze wschodnią granicą na Dźwinie i Berezynie , z zachowaniem zachodniej granicy Kongresówki z Niemcami z 1815. 21 lipca 1916 założył Klub Państwowców Polskich . Nazywany był jednym ze współautorów aktu 5 listopada , mocą którego utworzono Królestwo Polskie .

Wszedł do 25-osobowej Tymczasowej Rady Stanu .

W II Rzeczypospolitej poświęcił się działalności publicystycznej, wydając szereg książek, m.in. w 1935 System Polityczny Europy a Polska, która to praca wywołała w 1936 niepokój samego Wiaczesława Mołotowa .

W 1938 wydał książkę Kwestia Czechosłowacji a Racja Stanu Polski, a w czerwcu 1939 Wobec nadchodzącej drugiej wojny światowej, gdzie prognozował izolowaną wojnę Polski z Niemcami i niewykonanie zobowiązań sojuszniczych wobec RP przez Wielką Brytanię i Francję. Książka została pozbawiona debitu w Polsce, a jej nakład skonfiskowany.

W październiku 1939 napisał do władz III Rzeszy Memoriał w sprawie odtworzenia Armii Polskiej i w sprawie nadchodzącej wojny niemiecko-sowieckiej, w którym postulował odtworzenie Wojska Polskiego , które w sojuszu z Wehrmachtem miało wyzwalać narody ZSRR .

20 stycznia 1940 napisał w Warszawie i wystosował Memoriał dla Rządu Niemieckiego w sprawie polityki okupacyjnej w Polsce, w którym protestował przeciwko nazistowskim metodom terroru i oskarżał niemieckie czyny w Polsce. Wyjechał do Berlina i z memoriałem dotarł do Goebbelsa . Jednak został aresztowany przez Gestapo, po czym internowany w sanatorium w Neubabelsbergu. Zwolniono go po klęsce Francji. 6 sierpnia 1940, uzyskał zezwolenie na powrót do Warszawy. Podtrzymywał tam nadal kontakty z władzami okupacyjnymi, wykorzystywał je także do krytyki działań niemieckich wobec Polaków oraz do interwencji, niejednokrotnie skutecznych, w sprawach osób uwięzionych. Jego petycje zostały zignorowane. 10 lipca 1941 ponownie aresztowany przez Gestapo; uwięziony na Pawiaku , gdzie przebywał w więzieniu ponad rok. Został zwolniony w wyniku interwencji Maurycego Stanisława Potockiego 15 sierpnia 1942. Niezrażony, propagował wciąż ideę polsko-niemieckiej współpracy politycznej i wojskowej.

Po wojnie zgłosił się na świadka obrony w procesie feldmarszałka Ericha von Mansteina ^[1], nie doszło jednak do wezwania go na salę rozpraw.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Archiwum Władysława Studnickiego w zbiorach Instytutu Piłsudskiego
• Artykuł z Gazety Wyborczej opisujący m.in. działania Studnickiego przed wojną