Wzór zębowy, formuła zębowa – sposób opisu uzębienia
ssaków
określający liczbę i typ funkcjonalny zębów w każdej połowie
szczęki
lub
żuchwy
.
Symbole stosowane w formule zębowej pochodzą od łacińskiej nazwy zębów pełniących określoną funkcję i oznaczają:
Wzór zębowy przedstawiany jest w formie ciągu znaków np. 3I+1C+4P+3M lub
ułamka
o postaci 
, w którym liczby w liczniku (a) opisują zęby po jednej stronie szczęki, a w mianowniku (b) po jednej stronie żuchwy.
Przykładowe zapisy formuły zębowej:
| Wzór zębowy |
I
|
C
|
P
|
M
|
|---|
| 44 | = | 3 | 1 | 4 | 3 |
| 3 | 1 | 4 | 3 |
co oznacza, że u danego gatunku występują w każdej połówce szczęki i żuchwy 3 siekacze (I), 1 kieł (C), 4 zęby przedtrzonowe (P) i 3 trzonowe (M), razem 44 zęby (3I+1C+4P+3M)*4 = 44 po przemnożeniu przez 4 (dwie połówki szczęki i dwie połówki żuchwy).
U wielu gatunków ssaków liczby zębów w szczęce i żuchwie są różne, co zapisuje się np.:
I 
C 
P 
M 
= 36
lub
| Wzór zębowy |
I
|
C
|
P
|
M
|
|---|
| 36 | = | 3 | 1 | 4 | 1 |
| 3 | 1 | 3 | 2 |
Taki zapis onacza, że u tego gatunku występują 4 przedtrzonowce w szczęce i 3 w żuchwie, 1 ząb trzonowy w szczęce i 2 w żuchwie. Liczba siekaczy i kłów jest jednakowa (odpowiednio 3 i 1) zarówno w szczęce, jak i w żuchwie.
Dla gatunków, u których występuje
difiodontyzm
stosuje się oznaczanie zębów mlecznych małymi literami i, c, p oraz m.
Bibliografia
- Kowalski Kazimierz: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
Zobacz też
M 
