Delegatura Rządu na Kraj
Delegatura Rządu na KrajDelegatura Rządu na Kraj – tajny naczelny organ władzy administracyjnej w
okupowanej
Polsce
, utworzony w
1940
r., składający się z departamentów. Na jej czele stał
Delegat Rządu na Kraj
, podporządkowany
Rządowi RP na uchodźstwie
, a od
1944
wicepremier
w tym rządzie. Delegatura kierowała pracą pionu cywilnego
Polskiego Państwa Podziemnego
. Jej zadaniami było utrzymanie ciągłości instytucji państwowych, zapewnienie normalnego funkcjonowania państwa, przygotowanie do przyjęcia kontroli nad krajem po zakończeniu wojny, rejestracja poczynań okupantów i dokumentacja zbrodni wojennych, ochrona i ratowanie zagrożonych dóbr kultury.
15 listopada
1942
Polityczny Komitet Porozumiewawczy
zaakceptował statut Delegatury, opracowany przez Delegata Rządu na Kraj
Jana Piekałkiewicza
. Struktura organizacyjnaW strukturze Polskiego Państwa Podziemnego działały trzy Delegatury Rządu: - Delegatura Rządu na ziemie włączone do III Rzeszy (siedziba
Poznań
)
- Delegatura Rządu na ziemie włączone do ZSRR (siedziba
Wilno
)
- Delegatura Rządu na Generalne Gubernatorstwo (siedziba
Warszawa
,
de facto
było to główna Delegatura Rządu, do 1943 przejęła obowiązki pozostałych dwóch)
a także wydzielone jednostki, jak Komórka "Zachód". Biuro
Delegata Rządu na Kraj
składało się z następujących jednostek organizacyjnych: - Biuro Prezydialne - kompetencje Biura odpowiadały kompetencjom przedwojennym
Prezydium Rady Ministrów
. Składało się z:
- Gabinet Delegata Rządu
- Wydział Gospodarki Narodowej
- Wydział Organizacji Administracji
- Wydział Walki Cywilnej (miał de facto status odrębnego departamentu, zobacz
Kierownictwo Walki Cywilnej
)
- Wydział Kontroli
- Departament Spraw Wewnętrznych (kierownik: Leopold Rutkowski) - należał do najaktywniejszych w działaności bieżącej (wywiad polityczny, kierowanie aparatem terenowym, polityka, przygotowania do obsady władz, opracowanie aktów legislacyjnych do wydania po wyzwoleniu)
- Wydział Bezpieczeństwa - czuwanie nad bezpieczeństwem Delegatury
- Główny Inspektorat
Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa
- konspiracyjna policja, miała zapewnić Delegaturze objęcie władzy administracyjnej i policyjnej w terenie; w jej skład wchodziło wielu członków
Granatowej Policji
- Biuro Wschodnie - zajmowało się stosunkiem władz do Litwinów, Białorusinów i Ukraińców, częściowo konkurowało z Biurem Narodowościowym. Jej organem była
Rada Narodowościowa
.
- Departament Prasy i Informacji (także Departament Informacji i Dokumentacji, kierownik
Stanisław Kauzik
) - wydawanie szeregu pism, biuletynów, ulotek, afiszów, książek; przygotowywanie sprawozdań dla Londynu, prace przyszłościowe (akty prawne).
- Departament Oświaty i Kultury (kierownik
Czesław Wycech
)
- Departament Pracy i Opieki Społecznej (kierownik
Jan Stanisław Jankowski
, później Stefan Mateja) - prowadził czynną dzialność (dystrybucję subwencji, zasiłków, itp.), jego budżet stanowił blisko 30% wydatków DR. Pomagano m.in. rodzinom ofiar terroru okupantów, przedstawicielom świata nauki i kultury. Równocześnie prowadzono prace planistyczne co do polityki społecznej w okresie powojennym.
- Departament Rolnictwa (kierownik Witold Maringe, później
Zygmunt Załęski
) - analiza sytuacji bieżącej i prace przyszłościowe (dyskutowano o reformie rolnej), a także organizacja aparatu aprowizacyjnego.
- Departament Skarbu (kierownik
Roman Rybarski
, później
Czesław Klarner
) - przygotowanie bieżącej dokumentacji kraju pod rządami okupanta (pod kątem polityki finansowej), prowadzono działania przyszłościowe (przygotowywanie aktów prawnych na okres powojenny)
- Departament Przemysłu i Handlu (kierownik Bolesław Rutkowski) - praktyczne przygotowywanie się do przejęcia i uruchomienia najważniejszych obiektów przemysłowych w okresie powstania; przygotowywanie aktów prawnych na okres powojenny
- Departament Poczt i Telegrafów - przygotowywanie się na okres powstania i powojenny
- Departament Komunikacji
- Departament Robót Publicznych i Odbudowy - przygotowywanie aktów prawnych na okres powojenny
- Komitet Ekonomiczny
- Krajowa Rada Odbudowy
- Departament Sprawiedliwości (kierownik:
Leon Nowodworski
, później Feliks Zadrowski) - prowadził głównie prace przyszłościowe, przygotowywano pakiet ustaw mających przywrócić polskie sądownictwo, kontynuowano kodyfikację i unifikację polskiego prawa. Opracował Kodeks Moralności Obywatelskiej, który wraz z przepisami Kodeksu Karnego z 1932 r. stanowił podstawę odpowiedzialności przed organami podziemnego wymiaru sprawiedliwości
- Sekcja (później Departament) Spraw Zagranicznych (kier.
Roman Knoll
)
- Biuro Narodowościowe
- Komitet Koordynacji Ustawodawczej
- Centralna Komisja Badania i Rejestrowania Zbrodni Okupanta w Polsce
- Komitet Administracyjny
- Komitet Polityczny
- Komórka pomocy dla jeńców angielskich
- Departament Obrony Narodowej (lub Departament Spraw Wojskowych)
Delegatura miała również strukturę terenową. Dzieliła się na (na ziemiach włączonych do III Rzeszy): - Okręgowa Delegatura Rządu Ciechanów
- Okręgowa Delegatura Rządu Łódź
- Okręgowa Delegatura Rządu Pomorze (Toruń)
- Okręgowa Delegatura Rządu Poznań
-
Okręgowa Delegatura Rządu Śląsk
W Generalnym Gubernatorstwie funkcjonowały: Na ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej działały: W marcu
1943
działacz
Rady Pomocy Żydom "Żegota"
Witold Bieńkowski
ps. Wencki powołał Referat Żydowski Delegatury Rządu na Kraj. Delegatura Rządu na Kraj została poważnie zagrożona w
1944
współpracą wywiadowczą
NKWD
i
gestapo
.
17 kwietnia
1944
specjalna grupa bojowa przy Sztabie Głównym
Armii Ludowej
, dowodzona przez ppłk.
Jerzego Fonkowicza
przeprowadziła we współpracy operacyjnej z
gestapo
akcję zdobycia archiwum Delegatury Rządu na Kraj przy ul. Poznańskiej 12 w
Warszawie
. W jej wyniku rozbiciu uległa newralgiczna sieć konspiracji
Armii Krajowej
, a AL uzyskała dane o przedwojennych agentach policji w szeregach ruchu komunistycznego[1]. Organem prasowym Delegatury był
miesięcznik
Rzeczpospolita. BibliografiaPrzypisy
Inne hasła zawierające informacje o "Delegatura Rządu na Kraj":
Podróżnik
...
Mieszko II Lambert
...
Linz
...
Brno
...
Tadeusz Kognowicki
...
Julius Jewelowski
...
Uniwersytet Witolda Wielkiego
...
Stanisław Narutowicz
...
Augustinas Voldemaras
...
Wittenberga
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Delegatura Rządu na Kraj":
218a Sprawa polska podczas II wojny światowej (plansza 11)
...
203 Okres międzywojenny na świecie. Postęp techniczny i kryzys gospodarczy (plansza 6)
...
204 Kryzys europejskiej myśli demokratycznej (plansza 14)
...
|