Wileńszczyzna- zaznaczona na brązowo- część obecnej Białorusi i jasno-pomarańczowo- część obecnej Litwy

Wileńszczyzna ( lit. Vilniaus kraštas), Wileńskie – terytorium leżące obecnie w granicach Litwy i Białorusi .

Obszar Wileńszczyzny od średniowiecza należał do Wielkiego Księstwa Litewskiego , a w 1791 roku został w akcie Zaręczenia Wzajemnego oficjalnie uznany za część Rzeczpospolitej Polskiej. Począwszy od XV wieku teren ten zaczął się polonizować na skutek osadzania na jego terenie ludności uprowadzonej z Mazowsza w czasie najazdów litewskich oraz w wyniku migracji z zachodu i dobrowolnej polonizacji. Południowo-wschodnia część była zamieszkana przez znaczną liczbę Białorusinów .

Pod koniec I wojny światowej Litwa uznała swoją historyczną stolicę, Wilno , za centrum nowego państwa, pomimo że Litwini stanowili w Wilnie jedynie 2% ludności. Rozpoczął się tym samym konflikt z Polakami , którzy, razem z Żydami dominowali w mieście i jego najbliższych okolicach.

Obszar ten został przekazany Litwie przez wycofujące się wojska radzieckie w Traktacie litewsko-sowieckim , by opóźnić postępy wojsk polskich w toczącej się wojnie . W październiku 1920 naczelnik państwa polskiego, Józef Piłsudski nakazał generałowi Żeligowskiemu zbuntować się i odebrać Litwinom Wilno, powstało państwo Litwa Środkowa . Od roku 1922 terytorium to stało się częścią państwa polskiego, Sejm Litwy Środkowej przegłosował przyłączenie państwa do Polski.

W roku 1938 przywrócone zostały stosunki dyplomatyczne między Polską i Litwą, ale po sowieckiej agresji na Polskę , Wileńszczyzna w ramach paktu o podziale Polski zawartym z III Rzeszą znalazła się pod władzą radziecką. ZSRR przekazał rejon Litwie, w zamian za litewską zgodę na stacjonowanie 20 000 żołnierzy sowieckich. Po II wojnie światowej Wileńszczyzna pozostała częścią LSRR, część ludności polskiej została repatriowana do Polski w dwóch turach. W I turze wypędzono z Litwy około 380 tys. Polaków, a w II turze około 46 tys. Polaków.

Obecnie Wilno jest stolicą niepodległej Litwy, a cała Wileńszczyzna jest nadal zamieszkana przez znaczne skupiska Polaków i Rosjan.

Zobacz też

• Autonomia Wileńszczyzny
• Polacy na Litwie
• Bunt Żeligowskiego
• Litwa Środkowa
• Wilno
• Pierwsza repatriacja 1944-1946
• Druga repatriacja 1955-1959

Bibliografia

• Kowalski M., Wileńszczyzna jako problem geopolityczny w XX wieku, (w:) Eberhardt P. (red.) Problematyka geopolityczna Ziem Polskich, Prace Geograficzne 218 , IGiPZ PAN, Warszawa 2008, s. 267-296.

Linki zewnętrzne

• Podbrodzie i okolice - Wirtualna Wileńszczyzna