Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Wielkie Księstwo Litewskie

Wielkie Księstwo Litewskie

Вялікае Княства Літоўскае
Magnus Ducatus Lituaniae
Wielkie Księstwo Litewskie
XIII wiek-1569 (1795)[1]
Flaga Litwy
Herb Litwy
Flaga Litwy Herb Litwy
Państwo Rzeczpospolita Obojga Narodów
Język urzędowy Język ruski (do 1699 ), łacina , Język polski (od 1699 )
Język używany ruski , cerkiewnosłowiański , ukraiński , staropolski , średniopolski , litewski
Stolica Nowogródek , Wilno
Ustrój polityczny demokracja szlachecka
Typ państwa monarchia elekcyjna
Ostatnia głowa państwa ostatni wielki książę
Stanisław August Poniatowski
Utworzenie XII wiek
Likwidacja unia realna z Koroną Polską
(ostatecznie w 1795 )
1 lipca 1569
Religia dominująca Katolicyzm (obrządku łacińskiego i greckiego ), Prawosławie
Terytoria zależne Księstwa Wierchowskie ,
Kurlandia ,
Inflanty (kondominium)
Mapa Litwy
Wielkie Księstwo Litewskie w XIII-XV wieku
Polska i Litwa w latach 1386-1434

Wielkie Księstwo Litewskie (WKL, lit. Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė, białorus. Вялікае Княства Літоўскае/Wialikaje Kniastwa Litoŭskaje, ukr. Велике Князівство Литовське/Wełyke Kniaziwstwo Łytowśke, ros. Великое Княжество Литовское/Wielikoje Kniażestwo Litowskoje, rus. Великое князство Литовское, Руское, Жомойтское и иных, łac. Magnus Ducatus Lituaniae) – państwo obejmujące ziemie (od morza do morza, od Bałtyku po Morze Czarne) dzisiejszej Litwy , Białorusi , północno-wschodniej Polski i większej części Ukrainy , zachodnich kresów Rosji od XIII w. do 1795 .

Po raz pierwszy nazwy Litwa użyto w stosunku do ziem zamieszkałych przez Bałtów i terenów dzisiejszej Litwy , także Bałtowie- przodkowie dzisiejszych Litwinów zapoczątkowali tworzenie Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Pierwszą stolicą Litwy był Kiernów (do 1230 r.), później Troki , a za rządów Giedymina stolica Litwy została przeniesiona do Wilna . Król Mendog natomiast rezydował w Nowogródku .

WKL zamieszkiwały przede wszystkim narody słowiańskie (przodkowie dzisiejszych Białorusinów i Ukraińców ), zaś plemiona bałtyckie (przodkowie dzisiejszych Litwinów ) zasiedlały głównie tereny dzisiejszej Litwy. Językiem urzędowym był słowiański język starobiałoruski (w tym języku spisano m.in. Statuty Wielkiego Księstwa Litewskiego i prowadzono Metrykę Litewską ) do 1699 . Język ten nazywany był litewskim, jednak nie miał kompletnie nic wspólnego z tym co dziś znamy pod nazwą język litewski . Następnie na terenie WKL urzędowym był polski , posługiwano się również łaciną i litewskim . Na obszarze WKL zamieszkiwali też przedstawiciele innych narodów, np. w okolicy Trok do dziś mieszkają Karaimi , kultywujący swoją tradycyjną kulturę i język.

W XIII w. król Mendog zjednoczył Litwę i utworzył małe, ale szybko rozwijające się państwo ze stolicą w Nowogródku .

Litwa, konkurując z Wielkim Księstwem Moskiewskim , jednoczyła księstwa ruskie pod swoim zwierzchnictwem. W 1320 r. Giedymin zawarł sojusz z księciem twerskim. Wykorzystując osłabienie księstw ruskich swój protektorat Litwa narzuciła Smoleńskowi (przed 1326 ), Pskowowi ( 1322 ), księstwu Halicko-Wołyńskiemu (ok. 13201324 ) oraz Kijowowi ( 1325 ). Lokalni książęta ( kniaziowie ) zachowywali swoją władzę, ale podlegali wielkiemu księciu. W pewnym momencie granica WKL zbliżyła się do Moskwy na około 130 km. Litwini dwukrotnie oblegali Kreml moskiewski w 1368 i 1370 .

W połowie XIV wieku Księstwo składało się z Litwy etnicznej (Litwa właściwa, Litwa Zawilejska, Litwa Powilejska, Żmudź - razem około 80 000 km2, czyli około 10% terytorium kraju) oraz z ziem ruskich (Księstwo Kijowskie, Księstwo Czernihowsko-Siewierskie, Księstwo Wołyńskie , Księstwo Podolskie - pozostałe 90% powierzchni kraju). Litwa etniczna liczyła około 300 000 mieszkańców, ziemie ruskie około 1 700 000 mieszkańców[2].

Giedymin miał siedmiu synów. Dwaj z nich ( Kiejstut i Olgierd ) ostatecznie podporządkowali sobie braci i ustanowili wspólne rządy na Litwie. Kiejstut był ojcem Witolda , a Olgierd Jagiełły .

W Polsce przyjął się nie do końca zgodny z rzeczywistością pogląd, iż w XIV w. Litwa była już jedynym niechrześcijańskim państwem w Europie . Fakt ten mieli wykorzystywać sąsiadujący z Wielkim Księstwem Krzyżacy jako pretekst do napaści na to państwo. Litwini wchodzili w konflikty także z Polską (Koroną), ale nie przybierały one tak dużych rozmiarów. Napaści Krzyżaków stały się na tyle uciążliwe, że władający Litwą Jagiełło postanowił przyjąć za pośrednictwem Polski chrzest. Królem w Polsce była wówczas niepełnoletnia Jadwiga Andegaweńska . Oba państwa miały wspólny interes - ich wrogiem był zakon krzyżacki. Na zjeździe w Krewie (niedaleko Wilna ) podjęto decyzję o chrzcie Litwy i małżeństwie Jadwigi z Jagiełłą (na chrzcie przyjął imię - Władysław). Doszło do tego, że Jagiełło władał oboma państwami jako król Polski i wielki książę Litwy. Korona Polska i Wielkie Księstwo Litewskie zawarły unię personalną ( unia w Krewie w 1385 r.). Państwa były połączone pod panowaniem jednego władcy, ale zachowały odrębność. Zastrzeżenie było takie, że państwa nie mogą znaleźć się pod panowaniem różnych władców.

Powyższy, powszechnie przyjęty w Polsce, pogląd na chrystianizację Litwy jest nie do końca zgodny z rzeczywistością z uwagi na fakt, iż absolutna większość ziem wchodzących w skład Wielkiego Księstwa była ziemiami ruskimi, które zostały schrystianizowane w 988 r. w obrządku prawosławnym, wraz z przyjęciem chrztu przez Ruś Kijowską. Wielkie Księstwo Litewskie za panowania Jagiełły było państwem pogańskim jedynie na ziemiach rdzennie litewskich, które stanowiły około 10% powierzchni państwa. Sam Jagiełło został po urodzeniu ochrzczony, przez swoją matkę - ruską księżniczkę Juliannę, w Kościele prawosławnym. Jagiełło był już więc chrześcijaninem, gdy w wieku dorosłym ponownie przyjął chrzest w Kościele katolickim[3].

W 1401 brat stryjeczny Jagiełły, Witold , podpisał akt unii wileńsko-radomskiej , uzyskując tym samym dla siebie tytuł wielkiego księcia Litwy. Jagiełło został jednak księciem zwierzchnim Wielkiego Księstwa Litewskiego i to on był wodzem naczelnym sił polsko-litewskich w bitwie pod Grunwaldem ( 1410 r.). Witold bezskutecznie próbował rozbić Złotą Ordę , ponosząc klęskę w bitwie nad Worsklą ( 12 lub 16 [4] sierpnia 1399 ). Wielkie Księstwo Moskiewskie parło na zachód, podbijając w 1478 Nowogród Wielki ), w 1485 Iwan III oderwał od Litwy tereny nad górną Oką i Wiaźmą ( 1494 ), w latach 1500 - 1503 Rosjanie opanowali ziemię czernihowsko-siewierską oraz Smoleńszczyznę ze Smoleńskiem ( 1514 ). W wielu wojnach ( 1512 - 1522 ; 1534 - 1537 ) Litwa odzyskała jedynie Homel i Starodub ( wojny litewsko-rosyjskie ).

W 1569 r., za panowania Zygmunta Augusta , na sejmie w Lublinie doszło do zawarcia unii realnej między dwoma państwami. Bezskutecznie sprzeciwiała się temu część litewskich magnatów, bojących się o utratę dominującej pozycji na Litwie. Postanowienia unii lubelskiej były następujące:

  • wspólny sejm i władca Korony i Litwy
  • wspólna polityka zagraniczna
  • odrębne wojska, prawo, skarby i urzędy
  • do Korony przyłączono południowe województwa Wielkiego Księstwa (ziemie dzisiejszej Ukrainy)

Oba państwa utworzyły Rzeczpospolitą Obojga Narodów , ale wciąż zachowywały pewną odrębność. Dopiero na Sejmie Czteroletnim podjęto uchwałę o całkowitym połączeniu Korony i Litwy (także wojsk i skarbów). Chciano w ten sposób zapobiec rozbiorom. Nie udało się to jednak i w czasie III rozbioru ziemie litewskie weszły w skład Imperium Rosyjskiego . W 1812 WKL dzieliło się na cztery departamenty - białostocki, grodzieński, miński i wileński [5].

Obecnie na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego funkcjonują samodzielne państwa - Litwa , Białoruś , częściowo Ukraina i Łotwa , skrawki należą do Polski i Rosji .

Herb Wielkiego Księstwa Litewskiego, Pogoń , widnieje dzisiaj w symbolice Litwy , a do 1995 r. była również godłem Białorusi .

Spis treści

Podział administracyjny Wielkiego Księstwa

   do góry

Zobacz też

Przypisy

  1. Formalne zawarcie unii realnej nie zakończyło istnienia Wielkiego Księstwa
  2. Karol Grünberg , Bolesław Sprengel - "Trudne sąsiedztwo. Stosunki polsko-ukraińskie w X-XX wieku", Warszawa 2005, , s. 35
  3. Nicolas Zernov, Wschodnie chrześcijaństwo. PAX 1967, str. 119.
  4. A. Supruniuk, Wojewoda płocki Abraham Socha. Przyczynek do genealogii Nałęczów mazowieckich, [w:] A. Supruniuk, Szkice o rycerstwie mazowieckim XIV/XV wieku, Toruń 2008, , s. 7-8.
  5. http://books.google.com/books?id=GYc7S4WXeGAC&pg=PA264&lpg=PA264&dq=%22departament+wile%C5%84ski%22&source=bl&ots=eER4wWP8xl&sig=xJ1BnV2IUcxF2A055nsZ466FfaE&hl=pl&ei=6z_MS6OBHsSFOMGL2Y8G&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CAYQ6AEwAA#v=onepage&q=%22departament%20wile%C5%84ski%22&f=false

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Wielkie Księstwo Litewskie":

Wszystkich Świętych ...

Mieszko II Lambert ...

Adwentyzm ...

Odense ...

Kauen ...

Dwudziestolecie międzywojenne na świecie ...

Wittenberga ...

Szlezwik ...

Klemens Maria Hofbauer ...

Strzebielino ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Wielkie Księstwo Litewskie":

Pochwała przyjaźni i hartu ducha w opowiadaniu ˝Stary człowiek i morze˝ (plansza 14) ...

203 Okres międzywojenny na świecie. Postęp techniczny i kryzys gospodarczy (plansza 6) ...

010c. Rzym (plansza 12) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie