Wesz ludzka
Wesz ludzkaWesz ludzka (Pediculus humanus) – gatunek
wszy
należący do rodziny
Pediculidae
, pasożytujący na człowieku, powodujący
wszawicę
. Dawniej dzielony na dwa
podgatunki
: - wesz głowową (Pediculus humanus humanus, zwana czasami Pediculus humanus capitis)
- wesz odzieżową (Pediculus humanus corporis)
Obecnie uznawane za jeden gatunek mieszczący się w zakresie zmienności gatunkowej, przy czym istnieje między nimi pewna odrębność. Różnice ekologiczne jednak nie odpowiadają różnicom genetycznym, co oznacza, że linie wszy odzieżowych powstawały z linii wszy głowowych wielokrotnie[1]. W obrębie
populacji
wszy głowowej wyróżniono dwie
linie ewolucyjne
, których rozdzielenie szacuje się przy użyciu metody zwanej
zegarem molekularnym
na ok. 1,2-1,8 mln lat temu, a więc zapewne gdy wszy te były jeszcze pasożytem przodków człowieka współczesnego. Populacje wszy pozostają rozłączne genetycznie, mimo że od kilkudziesięciu tysięcy lat współwystępują razem, a obecnie jedna z nich ma
zasięg
ogólnoświatowy, podczas gdy druga ograniczony do Ameryki. Wesz ludzka jest spokrewniona z gatunkiem wszy pasożytującym na szympansie[2]. Wesz ludzka jest silnie spłaszczona grzbietowo-brzusznie, ma krótką głowę,
czułki
osadzone skośnie ku przodowi. Jej
tułów
jest ponad dwukrotnie dłuższy od głowy. Porusza się przy pomocy trzech par silnych nóg zakończonych pojedynczym
pazurem
. Ma odwłok kształtu wydłużonego owalu składający się z ośmiu segmentów. Samica składa około 100 jaj zwanych
gnidami
, które są mocowane specjalną wydzieliną u nasady
włosa
lub ubrania. Rozwój osobniczy trwa kilkanaście dni. Pasożytuje na skórze głowy i całego ciała. Wszy mogą przenosić wiele groźnych chorób zakaźnych takich jak:
dur powrotny
,
tyfus plamisty
,
dżuma
, gorączka okopowa. Ze względu na duże zagrożenie tymi chorobami w pierwszej połowie XX wieku, wszy były hodowane w celach laboratoryjnych; prekursorem takich badań był polski biolog
Rudolf Weigl
. Opracował on pierwszą na świecie
szczepionkę
przeciwko tyfusowi. Do jej produkcji wykorzystywano wszy hodowane na ludziach – byli to tzw.
karmiciele wszy
. Badania ewolucyjne wszy ludzkiej i innych gatunków pasożytów (np.
tasiemców
) są wykorzystywane do rekonstrukcji historii ewolucyjnej człowieka. Przykładowo, wesz ludzka i wesz szympansia Pediculus schaeffi rozdzieliły się ok. 5,6 mln lat temu, co jest zbieżne z szacowanym czasem rozdzielenia się linii ewolucyjnych człowieka i szympansa. W obrębie linii wszy ludzkiej rozdzielenie linii głowowych na linię ogólnoświatową i obecnie spotykaną tylko w Ameryce (a prawdopodobnie występującą niegdyś w Azji) zbiega się z rozdzieleniem populacji
Homo erectus
na część afrykańską i eurazjatycką. Rozdzielenie linii głowowej i odzieżowej datowane pierwszy raz na 114-30 tys. lat temu temu[3] może zbiegać się z migracją człowieka współczesnego z Afryki do zimniejszych regionów i z początkiem noszenia odzieży. Różnorodność genetyczna linii Pediculus humanus ze starego, świata jak sądzi David L. Reed została zawężona ok. 100 tysięcy lat temu, podobnie jak różnorodność jej gospodarza, tj. współczesnego H. sapiens[2]. Historia genetyczna wszy przebiega zgodnie z
multiregionalnym modelem ewolucji
ich linii, zgadzając się z
teorią afrykańskiego pochodzenia człowieka współczesnego
pod warunkiem przetrwania w Azji populacji potomków Homo erectus do czasu przybycia populacji człowieka współczesnego tak, aby możliwe były kontakty, podczas których pasożyty mogłyby przenieść się między tymi gatunkami[1]. Sugeruje się również, że pojawienie się przed 3 mln lat innego gatunku wszy zasiedlającego włosy na klatce piersiowej i pachwinie wiąże się z utratą przez przodków człowieka futra[2]. | Cykl rozwojowy wszy ludzkiej | | |
Zobacz teżPrzypisy- ↑ 1,0 1,1 David L. Reed, Vincent S. Smith, Shaless L. Hammond, Alan R. Rogers i inni. Genetic Analysis of Lice Supports Direct Contact between Modern and Archaic Humans. „PLoS Biology”. 11 (2) (2004).
doi:10.1371/journal.pbio.0020340
.
- ↑ 2,0 2,1 2,2
Marcin Ryszkiewicz
. Nieodłączni towarzysze. „
Świat Nauki
”, ss. 50-55 (luty 2009). Warszawa:
Prószyński Media
.
- ↑ Molecular Evolution of Pediculus humanus and the Origin of Clothing. Ralf Kittler1,Manfred Kayserand, Mark Stoneking
- ↑ Goates BM et al..
An Effective Nonchemical Treatment for Head Lice: A Lot of Hot Air
. „Pediatrics”. 5 (118) (2006).
Bibliografia- Grzimek B., Grzimek's Animal Life Encyclopedia, Second Edition Volume 3: Insectes, Michael Hutchins, Sean F. Craig, Dennis A. Thoney, and Neil Schlager. Farmington Hills, Ml: Gale Group, 2003, str. 255-256, .
- Stefański W., Parazytologia weterynaryjna tom II, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 1970, str. 70-71.
- Wegner Z., Wszy-Anoplura, Katalog fauny polski,1966, 19, str. 1-32
- Weidhaas D.E., Gratz N.G., Lice, Chronicle of the World Health Organization, 1982, 82.858, 1-10.
Inne hasła zawierające informacje o "Wesz ludzka":
Albumina
...
Neoplatonizm
...
Arystoteles
...
Archetyp (psychologia)
...
Tadeusz Boy-Żeleński
...
Łaska
...
Mojry
...
Bertrand Russell
...
Nałęcz (herb szlachecki)
...
Ziemia
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Wesz ludzka":
028. Utylitaryzm Jeremy Bentham (plansza 12)
...
031. La Mettrie Człowiek maszyna (plansza 4)
...
Blaise Pascal. Biografia (plansza 15)
...
|