Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Uwłaszczenie chłopów

Uwłaszczenie chłopów

Uwłaszczenie chłopów – nadanie chłopom na własność użytkowanej przez nich ziemi, połączone ze zniesieniem obciążeń feudalnych na rzecz pana feudalnego (szlachcica), czyli pańszczyzny, czynszu i tzw. "darmoch" (tj. darmowych posług, do których chłopi byli obowiązani na rzecz dworu, np. stróżowania, uprawy pańskiego ogrodu, koszenia trawy, połowu ryb, sypania grobli, podwód, noszenia listów pańskich).

Uwłaszczenie mogło nastąpić:

  • za odszkodowaniem (z rekompensatą finansową dla pana feudalnego),
  • bez odszkodowania (bez tejże rekompensaty).

Odszkodowanie mógł wypłacić sam chłop lub skarb państwa. W tym przypadku władze często "ukrywały" sumy odszkodowawcze w podwyższonych podatkach chłopskich, tak że faktycznie to jednak włościanin ponosił koszty rekompensat.

Uwłaszczenie było niezbędnym warunkiem wkroczenia na drogę rozwoju kapitalistycznego, uwalniało bowiem chłopów od poddaństwa, przywiązania do ziemi, sądownictwa dominalnego i pozwalało zasilić rozwijające się miasta oraz przemysł. Ponadto oznaczało modernizację i unowocześnianie samego rolnictwa.

Procesy uwłaszczeniowe zachodziły w Europie od przełomu XVIII i XIX w. Np. we Francji uwłaszczenie nastąpiło w trakcie Wielkiej Rewolucji.

Uwłaszczenie na ziemiach polskich

Reformy uwłaszczeniowe w Polsce zostały dokonane przez władze zaborcze:

Najbardziej rozciągnięta w czasie okazała się reforma uwłaszczeniowa w Prusach. Była to tzw. "pruska droga do kapitalizmu", czyli odgórne, stopniowe uwłaszczenie chłopów za odszkodowaniem, z zapewnieniem przewagi ekonomicznej i politycznej ziemiaństwa, tak by nie zmienić rewolucyjnie podstaw gospodarki państwa. W latach 1807 - 1872 stopniowo uwłaszczono chłopów (nadano im ziemię przez nich uprawianą na własność) za odszkodowaniem w formie nadziału ziemi lub w formie pieniężnej. Wraz z uwłaszczeniem dokonano likwidacji serwitutów, wspólnot gruntowych, komasacji i regulacji gruntów. Dzięki temu nie dopuszczono do rozdrobnienia gospodarstw chłopskich, co nastąpiło w Galicji .

Proces uwłaszczenia na ziemiach pruskich przebiegał następująco:[1][2]

  • 1799 - zamiana pańszczyzny na czynsz w dobrach królewskich, początkowo dobrowolna od 1808 obowiązkowa,
  • 1807 - likwidacja poddaństwa, zależności osobistej, wymogu zgody pana feudalnego na czynności prawne chłopów, przywiązania do ziemi, sądownictwa dominalnego i pozwolenie na swobodny obrót ziemią,
  • 1808 - uwłaszczenie chłopów w dobrach państwowych, z wykupem świadczeń poddańczych,
  • 1811 - uwłaszczenie chłopów w dobrach prywatnych na podstawie dobrowolnych umów lub z urzędu, za odszkodowaniem dla feudała w ziemi i spłatą renty feudalnej, zniesienie serwitutów,
  • 1816 - ograniczenie reformy z 1811 , rezygnacja z uwłaszczenia z urzędu, dozwolenie zawierania umów dobrowolnych tylko przez zamożniejszych chłopów
  • 1821 - tzw. reluicja, wykup powinności chłopskich dla ogółu gospodarstw,
  • 1823 i 1836 - częściowe uwłaszczenie w Wielkim Ks. Poznańskim , dla chłopów w dobrach prywatnych i państwowych, na podstawie dobrowolnej umowy i odszkodowaniem w ziemi, gotówce, naturze lub pańszczyźnie,
  • 1848 - 1850 - dopuszczenie do regulacji uwłaszczeniowych wszystkich gospodarstw, na podstawie dobrowolnych umów, za odszkodowaniem, zniesienie powinności i uprawnień feudalnych,
  • 1858 - powszechne zawieranie umów regulacyjnych,
  • 1865 - 1872 - spłata zobowiązań chłopskich, także dzięki pomocy państwa i instytucji bankowych.

Zobacz też

Przypisy

  1. Artur Korobowicz, Wojciech Witkowski, Historia ustroju i prawa polskiego (1772 - 1918), wyd. Oficyna, Warszawa 2009.
  2. Krzysztof Groniowski, Uwłaszczenie chłopów w Polsce. Geneza, realizacja, skutki, Warszawa 1976.


Inne hasła zawierające informacje o "Uwłaszczenie chłopów":

Stanisław Narutowicz ...

Nowa Polityka Ekonomiczna ...

Kopiec Kościuszki ...

Insurekcja kościuszkowska ...

Kosynierzy ...

Uniwersał połaniecki ok. 1000 gospodarstw. Miał dbać o przestrzeganie postanowień "Uniwersału".W toku Insurekcji zapowiedziano Uwłaszczenie chłopów - uczestników powstania z gruntów narodowych i skonfiskowanych zdrajcom. DozorcyDozorcy ...

Stanisław Małachowski ...

Wyprawy krzyżowe ...

1848 ...

Bitwa pod Kłuszynem ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Uwłaszczenie chłopów":

203 Okres międzywojenny na świecie. Postęp techniczny i kryzys gospodarczy (plansza 10) ...

209b Tworzenie demokracji parlamentarnej w Polsce (plansza 4) ...

125. Polska w drugiej połowie XVIII w. (plansza 10) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie