Układ mięśniowy ( łac. systema musculorum) - istnieją dwa rodzaje mięśni , które przeciętnie stanowią 40% masy całego ciała. Typowy mięsień szkieletowy zbudowany jest z brzuśca oraz ścięgien . Brzusiec jest skupieniem włókien mięśniowych. Ma czerwone zabarwienie ze względu na obecność barwnika - mioglobiny . Większość mięśni ma jeden brzusiec, np. mięsień pośladkowy, niektóre mają ich jednak więcej, np. mięsień dwugłowy ramienia.

Najprostsze mięśnie w ciele człowieka to mięśnie gładkie odpowiedzialne za ruchy bezwiedne, takie jak rozszerzanie źrenic , skurcze jelit i żołądka . Mięśnie poprzecznie prążkowane umożliwiają poruszanie się. Mają bardziej złożoną budowę niż mięśnie gładkie i powstały później w procesie ewolucji. Specjalna grupa mięśni poprzecznie prążkowanych powoduje rytmiczne ruchy serca pompującego krew.

Podział mięśni

Mięśnie ( łac. musculi) możemy podzielić na kilka rodzajów:

I. Pod względem topograficznym (w zależności od położenia)

• mięśnie głowy (łac. musculi capitis) i szyi (łac. musculi coli)
• mięśnie tułowia (łac. musculi trunci)
• mięśnie kończyn (łac. musculi extremitatum)
• mięśnie brzucha (łac. musculi abdominis)
• mięśnie klatki piersiowej (łac. musculi thoracica)
• mięśnie grzbietu (łac. musculi dorsi)

II. Pod względem czynności

1. Mięśnie antagonistyczne są to: zginacze i prostowniki (albo przywodziciele i odwodziciele) - działają antagonistycznie - podczas ruchu jeden kurczy się bardziej od drugiego (np. mięsień dwugłowy ramienia i mięsień trójgłowy ramienia).
2. Mięśnie synergistyczne (współdziałają w wykonywaniu tego samego rodzaju ruchu), np. mięśnie żebrowe czy mięśnie tułowia.

Przy czym podział ten jest prawdziwy względem kierunku działania, bowiem w każdym ruchu zawsze biorą udział obie przeciwnie działające grupy mięśni. Gdy jedna z nich działa silniej, np. przy zgięciu, druga działa słabiej i tylko hamuje zamierzony ruch, np. prostowanie. To współdziałanie sprawia iż ruch jest płynny, precyzyjny i kontrolowany.

III. Pod względem budowy

• płaskie, np. brzucha
• okrężne, np. wokół ust, oczu i odbytu
• jednobrzuścowy - wrzecionowaty, np. mięśnie pośladków
• dwugłowy, np. biceps, mięsień zginacz ramienia
• czworogłowy, np. uda
• trójgłowy, np. triceps, mięsień łydki
• szerokie, np. mięśnie wyścielające ściany brzucha i klatki piersiowej
• krótkie, np. mięśnie wokół kręgosłupa
• długie, np. mięśnie kończyn

IV. Pod względem przyczepu

1. dwugłowe
2. trójgłowe
3. czworogłowe

Budowa morfologiczna mięśni

1. brzusiec zbudowany z włókien mięśniowych
2. ścięgno początkowe i końcowe
3. przyczep początkowy i końcowy

Typy morfologiczne mięśni szkieletowych

1. wrzecionowaty
2. płaski
3. wielogłowy (dwu-, trój-, czworogłowy) - gdy brzusiec dzieli sie na jednym ze swoich końców na wiele części czyli tzw. głowy
4. dwubrzuścowy - gdy brzusiec ma w swojej części środkowej trzecie ścięgno, które dzieli mięsień na dwie części
5. pierzasty - gdy ścięgno wnika ostrym końcem w głąb brzuśca a włókna biegną skośnie do jednej lub obu krawędzi

Narzędzia pomocnicze mięśni

1. Powięzie (fasciae)- błony zbudowane z tkanki łącznej włóknistej, których zadaniem jest zewnętrzna osłona poszczególnych mięśni, grup mięśniowych i całej warstwy. Występują one przeważnie w kończynach, a ich odnogi przyczepiając się do kości oddzielają od siebie poszczególne grupy mięśniowe tworząc tzw. przegrody międzymięśniowe.
2. Kaletki maziowe (bursae synoviales)- występują między odcinkami narządu ruchu czyli między kością a ścięgnem lub mięśniem, między torebka stawowa a ścięgnem, między kością a skórą; ułatwiają ślizganie się narządów względem siebie.
3. Pochewki ścięgien (vaginae tendinum)- obejmują ścięgna mięśni i podobnie jak kaletki maziowe ułatwiają ślizganie się narządów względem siebie. Zbudowane z cewki i dwóch blaszek: pokrywającej bezpośrednio ścięgno mięśnia i wyścielającej wewnętrzną powierzchnię pochewki włóknistej. Blaszki te przechodzą w siebie tworząc krezkę ścięgna.
4. Bloczki mięśni - stanowią podporę, wokół których owijając się ścięgna mięśni zmieniając kierunek swego przebiegu i działania.
5. Trzeszczki- działają podobnie do bloczków mięśni, lecz w przeciwieństwie do nich są ruchome oraz są włączone w ścięgna mięśni w pobliżu ich przyczepów. Trzeszczki zmieniają kierunek ścięgna.

Mięśnie człowieka