Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Traktat wersalski

Traktat wersalski

Wielka Czwórka - Lloyd George , Orlando , Clemenceau i Wilson
Ostateczne straty terytorialne Niemiec w wyniku traktatu wersalskiego. Mapa nie uwzględnia obszarów terytoriów plebiscytowych i zdemilitaryzowanej strefy Nadrenii, które pozostały w granicach Republiki Weimarskiej .
Mapa Nadrenii z zaznaczonymi obszarami zdemilitaryzowanymi i strefami okupowanymi do 1930 przez wojska Ententy.

Traktat wersalski (Pokój Paryski) – główny układ pokojowy kończący pierwszą wojnę światową , podpisany 28 czerwca 1919 roku przez Niemcy , mocarstwa Ententy i państwa sprzymierzone i stowarzyszone. Został ratyfikowany 10 stycznia 1920 roku i z tą datą wszedł w życie. Traktat ustalił wiele granic międzypaństwowych w Europie oraz wprowadził nowy ład polityczny.

Traktat wersalski został zawarty podczas paryskiej konferencji pokojowej , trwającej od 18 stycznia 1919 roku do 21 stycznia 1920 roku. Brało w niej udział 27 zwycięskich państw. Polska była reprezentowana przez Ignacego Paderewskiego i Romana Dmowskiego [1]. Państwa pokonane w I wojnie światowej ( Niemcy , Austro-Węgry , Turcja , Bułgaria ) nie zostały dopuszczone do konferencji. Przedstawiono im tylko traktaty do podpisania.

Rosja Sowiecka również nie została zaproszona, gdyż mocarstwa Ententy nie uznawały rządu bolszewickiego, który w marcu 1918 podpisał w imieniu Rosji separatystyczny pokój z Niemcami (Traktat brzeski) , co było złamaniem porozumień sojuszniczych w ramach Ententy . W konsekwencji Rosja nie była uznawana za państwo sojusznicze i zwycięskie. Do oficjalnego uczestnictwa w konferencji pokojowej nie zostało dopuszczone również[2] żadne przedstawicielstwo białej Rosji . W konsekwencji Rosja nie była oficjalnie reprezentowana na konferencji pokojowej i nie była stroną traktatów pokojowych.

Po zawarciu traktatu z Niemcami nastąpiło zawarcie dalszych porozumień pokojowych z państwami pokonanymi:

W pierwszej części traktatu (artykuły 1-26), liczącego łącznie 440 artykułów zapisano powołanie Ligi Narodów .

Dalsze części dotyczyły losów Niemiec.

Spis treści

Straty terytorialne Niemiec

  • Francja odzyskała obszary utracone w 1871 r. tj. Alzację i wschodnią Lotaryngię . Zagłębie Saary miało pozostawać pod zarządem międzynarodowym przez piętnaście lat, po czym plebiscyt miał rozstrzygnąć o jego przynależności do Niemiec lub Francji.
  • Belgia uzyskała (zatwierdził to plebiscyt w 1920 r.) dwa pograniczne powiaty dotąd należące do Prus : Eupen i Malmedy , z ludnością walońską
  • Polska odzyskała znaczną część ziem zabranych jej przez Prusy w I i II rozbiorze: większą część Wielkopolski i poważną część byłych Prus Królewskich (zwanych pod zaborem: Prusy Zachodnie), z niewielkim jednak dostępem do morza; ponadto po plebiscycie na Górnym Śląsku w 1921 r. i III powstaniu śląskim część górnośląskiego zagłębia przemysłowego z Katowicami i Chorzowem
  • Dania uzyskała po plebiscycie przeprowadzonym w 1920 r. północną część Szlezwiku , o zdecydowanej przewadze ludności duńskiej
  • Gdańsk z przyległymi gminami i miastami Oliwą i Sopotem stał się Wolnym Miastem o charakterze odrębnego państwa, ale z włączeniem w skład terytorium celnego Polski i zapewnieniem jej szerokich uprawnień w porcie gdańskim
  • niemieckie terytoria kolonialne rozdzielono pomiędzy zwycięzców i przekazano pod opiekę Ligi Narodów, tworząc tam mandaty A, B i C.
  • Czechosłowacja uzyskała mały skrawek na Górnym Śląsku , tzw. Kraik hulczyński , na południe od Raciborza , o ludności złożonej z tzw. Morawców, mówiących narzeczem czeskim
  • obszar zaniemeński na krańcu Prus Wschodnich z portem Kłajpedą (do 1923 Memel), o przewadze ludności litewskiej, został oddany pod zarząd mocarstw, w praktyce francuski
  • Luksemburg , który do tego czasu wchodził w skład obszaru celnego Niemiec , został z niego wydzielony
  • na terenach wielonarodowościowych miały się odbyć plebiscyty, decydujące o podziale: Górnego Śląska, Warmii, Mazur oraz Szlezwiku

Demilitaryzacja Niemiec

Wprowadzenie demilitaryzacji Nadrenii polegało na tym, że na terenie lewobrzeżnej Nadrenii i 50-kilometrowym pasie wzdłuż prawego brzegu Renu zakazano Niemcom posiadania wojsk.

W części V traktatu nakazano zmniejszenie liczebności armii niemieckiej do 100 tys. żołnierzy oraz zakazano wprowadzania powszechnego obowiązku służby wojskowej ( Reichswehra ). Miał obowiązywać zakaz wyposażania armii w czołgi i samoloty bojowe. Marynarka wojenna (Reichsmarine) mogła posiadać z większych okrętów jedynie:

Nie wolno było Reichsmarine posiadać okrętów podwodnych i lotnictwa morskiego. Liczebność personelu marynarki miała być zredukowana do 15 tys. ludzi. W traktacie zapisano, że wymiana okrętów może nastąpić po 15-20 latach od chwili ich zwodowania oraz zapisano limity wyporności nowych okrętów (np. pancerniki - 10 000 t, krążowniki - 6 000 t). Pozostawiono jednocześnie Niemcom jedynie przestarzałe pancerniki (typów Braunschweig i Deutschland ) i krążowniki.

Fortyfikacje musiały zostać zniszczone.

Ciężary ekonomiczne nałożone na Niemcy

Na konferencji zapadła jedynie decyzja, iż po raz pierwszy w historii, reparacje wojenne zostaną wypłacone jako rekompensata za faktycznie poniesione w wyniku działań wojennych straty. Oszacowanie ich wysokości oraz możliwości płatniczych Niemiec pozostawiono Komisji Odszkodowań, która zakończyła swoją pracę w maju 1921 ustalając ich wysokość na 132 mld marek w złocie. Była to suma nierealistycznie wysoka głównie dzięki staraniom Francji, która widziała w reparacjach środek hamowania wzrostu potęgi gospodarczej Niemiec, których rewanżyzmu obawiała się przez cały okres międzywojenny. Mimo początkowej determinacji francuskiej by je wyegzekwować (okupacja zagłębia Ruhry w styczniu 1923), ostatecznie spłacone zostały dopiero w 2010 roku [3][4]. Na ich redukcji zależało głównie USA, które, w przeciwieństwie do Francji, środek utrzymania pokoju w Europie widziały w silnych gospodarczo Niemczech (plany Dawesa i Younga - redukcja niemieckiego zadłużenia).

Zobowiązania polityczne

Rzeki

W Wersalu za międzynarodowe uznano następujące rzeki:

Ponadto zagwarantowano wolność przepływu przez Kanał Kiloński dla statków handlowych i pasażerskich oraz okrętów wojennych państw "będących w pokoju z Niemcami ".

Sankcje

Zwycięskie mocarstwa postawiły w stan oskarżenia cesarza Wilhelma II za "najwyższą obrazę moralności międzynarodowej i świętej powagi traktatów". Ustanowiono specjalny trybunał dla oskarżonego władcy, składający się z 5 sędziów z USA , Wielkiej Brytanii , Francji , Włoch i Japonii . Zwrócono się ponadto do rządu Holandii z prośbą o wydanie cesarza (odmówili). Niemcy zostały zobowiązane do przekazania na wniosek mocarstw osób oskarżonych o popełnienie w czasie wojny czynów uznanych za zbrodnicze, "sprzeczne z prawami i zwyczajami wojennymi". Oskarżeni o popełnienie czynów przeciwko obywatelom danego mocarstwa mieli być sądzeni przed trybunałem tego państwa.

Gwarancje

Tytułem zagwarantowania przestrzegania traktatu przez Niemcy , mocarstwa zachodnie zdecydowały się okupować terytorium Niemiec na zachód od Renu (z kilkoma przyczółkami na wschodzie) na okres od 5 do 15 lat (3 strefy okupacyjne).

Ocena i następstwa traktatu wersalskiego

Delegacja USA na konferencję pokojową

Postanowienia traktatu wersalskiego jeszcze przed podpisaniem były kwestionowane przez stronę niemiecką, jako krzywdzące i niewykonalne. Wobec postanowień traktatu dotyczących skali odszkodowań wojennych nałożonych na Niemcy (których spłacanie powinno było zakończyć się ostatecznie w 1983 roku, faktycznie jednak trwało do roku 2010) protest złożył John Maynard Keynes , ekspert delegacji brytyjskiej. W książce The Economic Consequences of the Peace opublikowanej w kilka miesięcy po podpisaniu traktatu wersalskiego dowodził, że Niemcy nie będą w stanie spłacić olbrzymich roszczeń finansowych, zaś Traktat może w konsekwencji w przyszłości obudzić w Niemcach poczucie krzywdy i chęć rewanżu. Po przedstawieniu warunków traktatu w Niemczech podał się do dymisji rząd kanclerza Philippa Scheidemanna ( SPD ), który odmówił podpisania traktatu (przewidującego wstępnie bezwarunkowe przekazanie Górnego Śląska Polsce).

Rozpad systemu wersalskiego był w dużej mierze wynikiem wycofania się USA z projektu Ligi Narodów (po wykluczeniu przez prezydenta Wilsona republikanów z amerykańskiej delegacji kongresowej i bezkompromisowego forsowania przez prezydenta ratyfikacji traktatu w Kongresie ) i wykluczenia z systemu wersalskiego Niemiec i Rosji Sowieckiej . Państwa te by przełamać postanowienia traktatu zawarły układ w Rapallo i do czasu dojścia Hitlera do władzy prowadziły ścisłą współpracę wojskową i polityczną, niezależną od różnicy systemów społeczno-politycznych. Współpraca obejmowała omijanie klauzul traktatu wersalskiego przez Niemcy poprzez produkcję i testy poligonowe na terytorium ZSRR broni zakazanych traktatem (nowe modele samolotów, czołgi, gazy bojowe) z udziałem żołnierzy niemieckich. Było to jednym z przyczyn bezzwłocznego rozwinięcia możliwości niemieckiego przemysłu zbrojeniowego i rozwoju Wehrmachtu po dojściu Hitlera do władzy i oficjalnym odrzuceniu przez Niemcy (omijanych do tej pory nieoficjalnie) ograniczeń traktatowych w zakresie zbrojeń.

Sprzeciw wobec postanowień traktatu wersalskiego wśród Niemców stanowił jedno ze źródeł popularności NSDAP , która w efekcie doprowadziła do objęcia władzy przez Adolfa Hitlera . Wszystkie niemieckie partie polityczne (od DNVP i NSDAP poprzez SPD do KPD ) opowiadały się za rewizją traktatu wersalskiego, w szczególności postanowień dotyczących granicy niemiecko-polskiej, żądając przywrócenia granicy Cesarstwa Niemieckiego z 1914 r - przyłączenia do Niemiec należących zgodnie z traktatem do Rzeczypospolitej terytoriów Pomorza Nadwiślańskiego , Górnego Śląska i Wielkopolski z Poznaniem .

W okresie Republiki Weimarskiej Gustav Stresemann poprzez zbliżenie z Wielką Brytanią, Francją i Włochami sfinalizowane w traktatach lokarneńskich próbował uzyskać zgodę mocarstw na rewizję granicy wschodniej Niemiec ustalonej traktatem wersalskim i skrócenie okresu pobytu wojsk okupacyjnych aliantów w Nadrenii[5].

III Rzesza odrzuciła ograniczenia traktatu w zakresie ograniczenia liczebności Reichswehry i zakazu powszechnej służby wojskowej w roku 1935 , złamała postanowienia co do demilitaryzacji Nadrenii w marcu 1936, postanowienia co do granicy niemiecko-austriackiej i zakazu Anschlussu Austrii w marcu 1938.

Układ monachijski z września 1938 za zgodą czterech mocarstw ( Wielkiej Brytanii , Francji , Niemiec i Włoch ) dokonał rewizji granic Niemiec z Czechosłowacją, przyznając jednocześnie czterostronne gwarancje dla nowych granic Czechosłowacji i jej istnienia.

15 marca 1939 III Rzesza poprzez utworzenie Protektoratu Czech i Moraw , zgodę na secesję Słowacji i aneksję Ukrainy Karpackiej przez Węgry unieważniła jednostronnie układ monachijski. Równolegle nastąpiła aneksja okręgu Kłajpedy przez Niemcy.

Próba rewizji postanowień traktatu wersalskiego w odniesieniu do statusu Wolnego Miasta Gdańska i granicy niemiecko-polskiej zakończyła się agresją Niemiec na Polskę 1 września 1939 i rozpoczęciem II wojny światowej . 3 września 1939 Wielka Brytania i Francja wypowiedziały wojnę III Rzeszy.

17 września 1939 ZSRR (kontynuacja Rosji sowieckiej ) dokonał zbrojnej agresji na Polskę , w wykonaniu postanowień paktu Ribbentrop-Mołotow . 28 września 1939 III Rzesza i ZSRR dwustronnym traktatem o granicach i przyjaźni ustanowiły wbrew prawu międzynarodowemu granicę na terytorium Polski. W listopadzie 1939 ZSRR dokonał agresji na Finlandię i został wykluczony z Ligi Narodów , co było ostatnim istotnym postanowieniem Ligi Narodów jako organizacji międzynarodowej . Był to ostateczny koniec systemu porozumień międzynarodowych ustalonych traktatem wersalskim, określanych jako ład wersalski.

Sejm RP

Sejm RP , 7 stycznia 2009 , przyjął uchwałę w sprawie traktatu wersalskiego autorstwa Bogusława Kowalskiego . W uchwale, przyjętej przez aklamację, posłowie złożyli hołd "wszystkim Polakom zaangażowanym w walce o polską sprawę w czasach zaborów oraz w trakcie konferencji pokojowej w Paryżu, a w szczególności delegatom pełnomocnym Ignacemu Janowi Paderewskiemu i Romanowi Dmowskiemu ".

Jak podkreślono, podpisy Paderewskiego i Dmowskiego pod dokumentem wersalskim "przypieczętowały powrót Polski mapę Europy i świata". "Polska, po 123 latach niewoli, wracała do rodziny niepodległych państw europejskich, mając dostęp do morza i odzyskując ziemie zaboru pruskiego - Wielkopolskę, Śląsk i Pomorze Gdańskie" - czytamy w uchwale.

Zaznaczono jednocześnie, że mocarstwa zwycięskiej koalicji "uznawały, że rozbiory Polski były zbrodnią, którą należy raz na zawsze przekreślić". "To zwycięstwo Polski było możliwe dzięki wieloletnim wysiłkom niepodległościowym wielu środowisk i nurtów politycznych" - napisano w uchwale.

Sejm złożył także podziękowanie "tym wszystkim, którzy przypominają współczesnemu pokoleniu o tym ważnym wydarzeniu"[6].

Przypisy

  1. Jako pełnoprawnych reprezentantów Rzeczypospolitej i sygnatariuszy traktatu wersalskiego.
  2. decyzją konferencji premierów i ministrów spraw zagranicznych krajów Ententy
  3. http://www.bild.de/BILD/politik/2010/09/28/ende-1-weltkrieg/am-sonntag-endet-fuer-deutschland-der-1-weltkrieg.html Bild (po niemiecku)
  4. Koniec I wojny światowej. Niemcy spłacili długi - Świat - Najnowsze informacje z Europy i ze świata - Dziennik.pl
  5. Zgodnie z traktatem miały tam pozostawać do roku 1933, opuściły Nadrenię w r. 1930.
  6. Sejm przyjął uchwałę ws. Traktatu Wersalskiego

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Bibliografia


Inne hasła zawierające informacje o "Traktat wersalski":

XVI wiek ...

1972 ...

Dwudziestolecie międzywojenne na świecie upłynęły na sporach (często zbrojnych) o wytyczenie granic. 28 czerwca 1919 podpisano Traktat wersalski , który oficjalnie zakończył I wojnę światową. Na Niemcy nałożono kary ...

Pokój toruński 1411 ...

1677 ...

1977 ...

Branle ...

1848 ...

1738 ...

XXI wiek ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Traktat wersalski":

218a Sprawa polska podczas II wojny światowej (plansza 11) ...

202 System wersalski. Europa po I Wojnie Światowej (plansza 1) ...

202 System wersalski. Europa po I Wojnie Światowej (plansza 6) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie