Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Tojad mocny

Tojad mocny

Tojad mocny

Systematyka [1]
Domena : eukarionty
Królestwo : rośliny
Klad : rośliny naczyniowe
Klad : Euphyllophyta
Klad : rośliny nasienne
Klasa : okrytonasienne
Rząd : jaskrowce
Rodzina : jaskrowate
Rodzaj : tojad
Gatunek :tojad mocny
Nazwa systematyczna
Aconitum firmum Rchb.
Synonimy

A. napellus L. subsp. firmum (Rchb.) Gayer
A. calibotryon var. firmum

Gatunek trujący
Gatunek leczniczy
Morfologia

Tojad mocny (Aconitum firmum Rchb.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych . Występuje w strefie klimatu umiarkowanego Europy i Azji. W Polsce występuje w Sudetach i Karpatach : w Tatrach , na Gubałówce , na Babiej Górze i w Paśmie Policy , na Pilsku , i na Baraniej Górze [2]. Zdziczały z uprawy występuje ( ergazjofigofit ) również na niżu[3].

Spis treści

Morfologia

Łodyga
Naga, wzniesiona i zwykle nierozgałęziająca się. Jest gruba, sztywna, naga i pusta w środku. Osiąga wysokość do 150 cm.
Liście
Ulistnienie skrętoległe. Liście duże, dłoniaste, głęboko podzielone na kilka odcinków, 5-7 sieczne, głęboko ząbkowane.
Kwiaty
Kwiatostan znajdujący się na górnej części łodygi składa sie z grona lub kilku gron o fioletowo-granatowej barwie. Kwiaty grzbieciste , o opadającym okwiecie , do 5 cm dł. i do 2 cm szerokości. Górna część okwiatu hełmowata, zawiera wewnątrz dwa miodniki na długich trzonkach. Miodniki pochodzą z przekształconych płatków korony . Mieszczą się one w nieco tylko zgiętej ostrodze . Cały natomiast barwny kwiat, na który składają się 4 płatki i hełm, pochodzi z przekształconego kielicha . Charakterystyczną cechą gatunkową , po której najłatwiej rozróżnić go od innych bardzo podobnych gatunków tojadu jest jego hełm. U tojadu mocnego ma on taką samą wysokość, jak szerokość. W środku kwiatu od 3 do 5 słupków otoczonych licznymi pręcikami z ciemnymi pylnikami , na szerokich, czarno-białych nitkach.
Owoc
Mieszek zwierający liczne drobne nasiona. Mają one gładkie ściany i oskrzydlone krawędzie. Dojrzewają od września i stopniowo rozsiewają się, również przez zimę.
Korzeń
Bulwiasty, o barwie czarnobrunatnej. Długie i silne korzenie umacniają w górach osypujące się zbocza.

Biologia i ekologia

Rozwój
Bylina , hemikryptofit . Kwitnie od czerwca do sierpnia, zależnie od wysokości stanowiska n.p.m. Zapylany jest wyłącznie przez trzmiele . Na świecie zasięg tojadu mocnego pokrywa się z zasięgiem trzmiela.
Siedlisko
Góry i podgórza, na wysypiskach skalnych i nad potokami, na brzegach lasów, na halach górskich , w ziołoroślach . W Tatrach jest rośliną pospolitą i występuje od regla dolnego po piętro halne .
Fitosocjologia
Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Adenostylion alliariae i Ass. Aconitetum firmi[4].
Cechy fitochemiczne
Roślina bardzo silnie trująca , jedna z najsilniej trujących roślin krajowych[5]. Trująca jest cała roślina, a najbardziej korzenie i nasiona, za śmiertelną dawkę uważa się już 2-5 mg tej substancji (przy doustnym spożyciu)[5]. Bydło i owce instynktownie nie jedzą jej. Akonityna początkowo działa pobudzająco, a potem paraliżująco na nerwy czuciowe i ruchowe o może spowodować śmierć wskutek paraliżu mięśni oddechowych i zatrzymania pracy serca[5]. Może wnikać również przez skórę.
Genetyka
Liczba chromosomów 2n= 32[3].

Zmienność

Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski podaje następujące podgatunki[6]:

  • subsp. firmum Rchb. – tojad mocny typowy
  • subsp. maninense (Skalický) Starmühl – tojad mocny kosmaty
  • subsp. morawicum Skalický – tojad mocny morawski
  • nothosubsp. paxi Starmühl – tojad mocny Paxa
  • nothosubsp. zapalowiczi Starmühl – tojad mocny Zapałowicza

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową . Bywa zrywana ze względu na swoje ładne kwiaty lub przesadzana do ogródków przydomowych. Jest dobrze chroniony; większość jego stanowisk znajduje się na obszarach chronionych : w tatrzańskim i babiogórskim parku narodowym oraz w rezerwatach, np. Rezerwat przyrody pod Rysianką[2].

Zastosowanie i uprawa

  • Roślina lecznicza : tojad stosowany był dawniej w lecznictwie, obecnie w Polsce nie jest używany do celów leczniczych[7]. Surowcem zielarskim był bulwiasty korzeń (Tuber Aconiti). Zawiera m.in. alkaloidy – akonityna, benzoakonityna, neopelina, akonina, napelina, hypoakonityna, skrobia, cukry.
  • Roślina ozdobna uprawiana w ogrodach na rabatach, dobrze nadaje się też do obsadzania obrzeży zbiorników wodnych[8]. Najlepiej rośnie na żyznej glebie i na częściowo zacienionym stanowisku[8]. Jest bardzo żywotny, lubi wilgotną glebę, rośnie równie dobrze w pełnym słońcu, jak i w półcieniu[8]. Rozmnaża się go przez podział jesienią (po obeschnięciu liści), lub przez wysiew nasion[8]. W uprawie znajdują się także mieszańce z innymi gatunkami tojadów oraz gatunki azjatyckie.

Ciekawostki

  • W starożytności wykorzystywany był jako zabójcza trucizna, w Europie w okresie renesansu był najczęściej stosowaną trucizną[9]. W średniowieczu używano go do zatruwania strzał i mieczy[5].
  • Ludowa nazwa tojadu nawiązująca do jego trujących właściwości to "mordownik", zaś Pliniusz Starszy , również nawiązując do jego trujących własności nazywa go "arszenikiem roślinnym"[9].
  • Inna nazwa ludowa tojadu to Pantofelki Matki Boskiej. Według porzekadła roślina ta użyczyła swoich intensywnie szafirowych płatków na pantofle dla Maryi, gdy zdarła trzewiki uciekając z Dzieciątkiem Jezus i ze św. Józefem do Egiptu.
  • Tojadem otruto podobno Arystotelesa , zaś według Dioskurydesa jad tojadu jest tak silny, że zabija skorpiony [9].
  • Według mitologii greckiej tojad powstał ze śliny strażnika Hadesu – psa Cerbera o trzech głowach.


Przypisy

  1. Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website ( ang. ). 2001–. [dostęp 2009-06-07].
  2. 2,0 2,1 Halina Pięknoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. . 
  3. 3,0 3,1 Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. . 
  4. Matuszkiewicz Władysław. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2006.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. . 
  6. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski . Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. . 
  7. Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. . 
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 zbiorowe: Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. . 
  9. 9,0 9,1 9,2 Alina Gerlee: Mordownik (pantofelki, trzewiczki Matki Boskiej, omiag, omiak, koniki) . www.samper.pl. [dostęp 11 marca 2009].

Bibliografia

  1. Jan Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: PWRiL, 1982. . 
  2. Zofia Radwańska-Paryska : Rośliny tatrzańskie. Irena Zaborowska (ilustr.). Warszawa: WSiP, 1988. . 
  3. Władysław Szafer , Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953. </ref>

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Tojad mocny":

1731 ...

Ludwik XVIII ...

Ziołorośla ostróżka tatrzańska (Delphinium oxysepalum), ostróżka wyniosła (Delphinium elatum), wierzbownica okółkowa (Epilobium alpestre), Tojad mocny (Aconitum firmum).Ziołorośla są prawdziwą oazą życia w surowym, wysokogórskim klimacie. ...

Śnieżne Kotły gatunki flory alpejskiej i arktycznej, m.in.: sasanka alpejska , pierwiosnka maleńka , wawrzynek wilczełyko , Tojad mocny , róża alpejska , modrzyk górski , zimoziół północny ( relikt epoki lodowcowej ). Na ...

Order Orła Białego ...

Polska Czerwona Księga Roślin ...

Aleksander Woźniak ...

1728 ...

1722 ...

Maria Józefa Habsburżanka ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Tojad mocny":

Napoje (plansza 16) ...

119b Wojny XVII w. i ich konsekwencje (plansza 16) ...

Dysocjacja elektrolityczna (plansza 12) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie