1 - równoleżnik - punkty o tej samej szerokości geograficznej
2 - południk

Szerokość geograficzną oznaczają równoleżniki - 50 równoleżnik w Wodzisławiu Śl.

Szerokość geograficzna ( ang. latitude, symbol φ ) - jedna ze współrzędnych geograficznych , kąt pomiędzy lokalną osią pionu a płaszczyzną równika . Wartości szerokości geograficznej rozciągają się między 0° na równiku i 90° na biegunach . Szerokość geograficzna może być północna ( N ; zobacz: półkula północna ) lub południowa ( S ; zobacz: półkula południowa ).

Należy odróżniać szerokość geograficzną od szerokości geocentrycznej, czyli kąta pomiędzy prostą przechodzącą przez dany punkt na powierzchni kuli ziemskiej oraz przez jej środek i płaszczyzną równika . Te dwie wielkości nie są tożsame ze względu na odchylenie kształtu Ziemi od kuli. Różnica między nimi jest największa na szerokości geograficznej 45° i osiąga tam wartość 11' 33". Szerokości geograficzna i geocentryczna pokrywają się jedynie na biegunach i na równiku ziemskim.

Linie na kuli ziemskiej o tej samej szerokości geograficznej na całej swojej długości to równoleżniki .

Jednostkami szerokości geograficznej ( kąt ) są: stopień [°], minuta ['] i sekunda kątowa ["].

• 1° = 60'
• 1' = 60"

W razie potrzeby zwiększenia dokładności można posłużyć się ułamkami zwykłymi albo dziesiętnymi tych jednostek. Niewłaściwe jest nazywanie równoleżników liczebnikami porządkowymi, np. pięćdziesiąty równoleżnik, zamiast równoleżnik pięćdziesiąt stopni. Równoleżników jest nieskończenie wiele (na mapie przedstawia się tylko wybrane, nie zawsze w stopniach). Przykładem może być równoleżnik 51°55' sz. geogr. pn., w zapisie międzynarodowym 51°55'N.

Szerokość geograficzną w istocie mierzy się bezpośrednio na sferze niebieskiej , gdzie stanowi kąt pomiędzy kierunkiem na zenit a płaszczyzną równika niebieskiego . Szerokością geograficzną jest również wysokość północnego bieguna niebieskiego nad horyzontem .

Niektórym szerokościom nadano własne nazwy:

• zwrotniki - zwrotnik Raka 23°27'N oraz zwrotnik Koziorożca 23°27'S - najdalej wysunięte na północ i południe równoleżniki, nad którymi Słońce może górować w zenicie ,
• koła podbiegunowe - północne 66°33'N i południowe 66°33'S - gdzie dzień lub noc przez część roku trwają dłużej niż doba ,
• ryczące czterdziestki ,
• wyjące pięćdziesiątki ,
• bezludne sześćdziesiątki ,
• końskie szerokości .

Wraz z szerokością geograficzną zmienia się wiele zjawisk geograficznych na kuli ziemskiej (zobacz: strefowość ), m.in. klimat (im bliżej równika, tym mniejsza szerokość geograficzna, jednocześnie tym cieplej), charakterystyczna roślinność , gleby , itp.

Zobacz też

• długość geograficzna .