Bartolomeo Vanzetti i Nicola Sacco podczas procesu
Ferdinando "Nicola" Sacco (ur.
4 kwietnia
1891
w
Torremaggiore
, zm.
23 sierpnia
1927
) i Bartolomeo Vanzetti (ur.
11 czerwca
1888
w
Villafalletto
, zm.
23 sierpnia
1927
) -
anarchiści
i robotnicy
amerykańscy
pochodzenia
włoskiego
.
Sacco i Vanzetti przybyli do
USA
w
1908
, poznali się w
1916
. Brali czynny udział w robotniczych demonstracjach
strajkowych
o lepsze płace i humanizację stosunków pracy. W
1920
w trakcie organizowania wiecu zostali zatrzymani pod zarzutem działalności godzącej w dobro publiczne. Dodatkowo oskarżono ich o napad rabunkowy i dwa morderstwa (Fredericka Parmentera i Alessandra Berardellego), które miały miejsce
15 kwietnia
1920
w South Baintree,
Massachusetts
. W trakcie napadu zrabowano 15 766
dolarów
i 51
centów
, przeznaczonych na wypłaty dla robotników.
Mimo posiadania przez nich
alibi
i wątpliwych dowodów skazano ich
14 lipca
1921
na śmierć na
krześle elektrycznym
w atmosferze powszechnej nagonki (prowadzący proces sędzia Webster Thayer nazywał Sacco i Vanzettiego anarchistycznymi bękartami). Głównym dowodem w procesie był dowód materialny — udowodniono, że pistolet, który znaleziono przy Sacco, posłużył do morderstwa (w
1961
i
1983
badania
balistyczne
powtórzono z takimi samymi wynikami), a rewolwer znaleziony przy Vanzettim należał do Alessandra Berardellego (była to jego broń służbowa). Jednakże nie udało się udowodnić, że Sacco i Vanzetti byli mordercami — odmówili oni zeznań dotyczących pochodzenia broni, żeby nie obciążać innych osób. W takiej sytuacji dobry obrońca mógł doprowadzić do uniewinnienia oskarżonych z zarzutu morderstwa i zostaliby oni najwyżej skazani za utrudnianie śledztwa. Jednakże obrona Sacco i Vanzettiego stanowiła wielką pomyłkę — oparła się ona na opinii podejrzanego eksperta samozwańczego "doktora" George'a Hamiltona, który próbował obalić dowody materialne, a gdy podczas rozprawy wykazano jego ignorancję, usiłował nieudolnie sfałszować dowody (rozmontował pistolet służący do morderstwa oraz dwa inne tego samego typu, a potem składając broń usiłował do pistoletu dowodowego zamontować lufę od jednego z tych dwóch; kiedy osoby na sali sądowej to zauważyły, próbował tłumaczyć się roztargnieniem).
W obronie robotników stanęło wielu intelektualistów (m.in.
Dorothy Parker
,
Edna St. Vincent Millay
,
Bertrand Russell
,
John Dos Passos
,
Upton Sinclair
,
George Bernard Shaw
i
H. G. Wells
). Ostatecznie wyrok wykonano
23 sierpnia
1927
.
23 sierpnia
1977
gubernator Massachusetts
Michael Dukakis
zrehabilitował Sacco i Vanzettiego.
Sprawę Sacco i Vanzettiego opisywano w wielu książkach (m.in. Boston Uptona Sinclaira i Recydywista
Kurta Vonneguta
), a w 1971 powstał
film fabularny
Sacco i Vanzetti.