Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Rozpuszczalnik

Rozpuszczalnik

Rozpuszczalnik to ciecz zdolna do tworzenia roztworu po zmieszaniu z ciałem stałym , inną cieczą lub gazem . Najbardziej znanym rozpuszczalnikiem jest woda .

Większość rozpuszczalników to związki chemiczne o małej lepkości i stosunkowo niskiej temperaturze wrzenia . Mała lepkość powoduje, że mogą one dość łatwo penetrować rozpuszczaną substancję, zaś niska temperatura wrzenia umożliwia ich oddestylowywanie i parowanie .

Stężeniem roztworu nazywa się stosunek ilości substancji rozpuszczanej do ilości całego roztworu. W zależności od przyjętego sposobu obliczania tego stosunku rozróżnia się stężenie molowe i stężenie procentowe . Rozpuszczalność z kolei to maksymalne stężenie jakie można uzyskać rozpuszczając związek chemiczny w danym rozpuszczalniku.

Spis treści

Zastosowania rozpuszczalników

Rozpuszczalniki stosuje się do:

  • przeprowadzania reakcji chemicznych - podstawowym warunkiem dla związku chemicznego pełniącego rolę rozpuszczalnika do reakcji jest jego chemiczna inertność, czyli niereagowanie z substratami ani z produktami reakcji, chociaż rozpuszczalniki wchodzą zwykle w swoiste interakcje z rozpuszczonymi związkami, takie jak solwatacja czy tworzenie z nimi nietrwałych związków kompleksowych lub wiązań wodorowych .
  • przeprowadzania ekstrakcji - czyli procesu wymywania określonych związków chemicznych z np. osadów, minerałów czy roślin.
  • rozcieńczania substancji, które użyte w stanie czystym byłyby zbyt agresywne chemicznie
  • czyszczenia, które polega na rozpuszczaniu niepożądanych substancji w rozpuszczalniku, a następnie usuwaniu całości mechanicznie.

Podział rozpuszczalników

Podstawowy podział rozpuszczalników wynika z ich własności fizycznych i chemicznych.


Ze względu na własności fizyczne, rozpuszczalniki dzieli się na dwie podstawowe grupy:

  • niepolarne (apolarne) - które są tworzone przez związki chemiczne posiadające zerowy albo bardzo mały moment dipolowy
  • polarne - które są tworzone przez związki chemiczne o znacznym momencie dipolowym.

Ze względu na własności chemiczne dzieli się je z kolei na:

  • protonowe - tj. posiadające w swojej strukturze tzw. kwaśne atomy wodoru , które mogą być łatwo odszczepiane od cząsteczek rozpuszczalnika i tworzyć jony H+ oraz wiązania wodorowe. Do rozpuszczalników tego rodzaju zalicza się wodę, alkohole , aldehydy , kwasy itp.
  • aprotonowe - tj. nie posiadające w swojej strukturze tego rodzaju łatwo odszczepialnych atomów.

Zasadniczo wszystkie rozpuszczalniki protonowe są też polarne, natomiast aprotonowe mogą być zarówno polarne jak i niepolarne. Daje to razem trzy główne grupy rozpuszczalników: protonowe, aprotonowe polarne i aprotonowe niepolarne.

Rozpuszczalniki ze względu na budowę chemiczną dzieli się na dwie grupy:

Generalne zasady rozpuszczalności

Przewidywanie w jakim rozpuszczalniku może się rozpuszczać określony związek chemiczny są stosunkowo proste, choć czasami zdarzają się tu niespodzianki.

Ogólną zasadą jest, że podobne rozpuszcza się w podobnym. Na przykład związek chemiczny, który posiada kwaśny atom wodoru, albo dużo grup hydroksylowych będzie się chętniej rozpuszczał w rozpuszczalnikach protonowych niż aprotonowych. Podobnie, związek który sam posiada duży moment dipolowy, będzie się chętniej rozpuszczał w rozpuszczalnikach polarnych niż apolarnych. Związki zawierające grupy aromatyczne, będą się chętnie rozpuszczać w arenach .

O związkach mających tendencję do rozpuszczania się rozpuszczalnikach apolarnych mówi się, że mają one własności lipofilowe lub hydrofobowe , zaś o związkach łatworozpuszczalnych w polarnych rozpuszczalnikach, że są one lipofobowe lub hydrofilowe . Istnieją też związki, które są z jednej strony lipofilowe, a z drugiej lipofobowe. Nazywa się je związkami amfifilowymi i mają one tendencję do formowania emulsji a nie tzw. roztworów właściwych.

Lista najbardziej popularnych rozpuszczalników

RozpuszczalnikWzór chemiczny Temperaturawrzenia [°C] Przenikalność elektryczna Gęstość
[g/cm3]


Rozpuszczalniki apolarne
Heksan CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH3692,00,655
Benzen C6H6802,30,879
Toluen C6H5-CH31112,40,867
eter dietylowy CH3CH2-O-CH2-CH3354,30,713
Chloroform CHCl3614,81,498
Octan etylu CH3-C(=O)-O-CH2-CH3776,00,894
Tetrahydrofuran (THF)/CH2-CH2-O-CH2-CH2\667,50,886
Chlorek metylenu CH2Cl2409,11,326


Rozpuszczalniki polarne aprotonowe
Aceton CH3-C(=O)-CH356210,786
Acetonitryl (MeCN)CH3-C≡N82370,786
Dimetyloformamid ( DMF )H-C(=O)N(CH3)2153380,944
Dimetylosulfotlenek ( DMSO )CH3-S(=O)-CH3189471,092


Rozpuszczalniki polarne protonowe
Kwas octowy CH3-C(=O)OH1186,21,049
n-Butanol CH3-CH2-CH2-CH2-OH118180,810
Izopropanol CH3-CH(-OH)-CH382180,785
n-Propanol CH3-CH2-CH2-OH97200,803
Etanol CH3-CH2-OH79240,789
Metanol CH3-OH65330,791
Kwas mrówkowy H-C(=O)OH100581,21
Woda H-O-H100800,998


Inne hasła zawierające informacje o "Rozpuszczalnik":

Celuloza ...

Alkohole ...

Terpentyna ekstrakcję benzyną karpiny sosnowej. Pozostałością stałą po destylacji jest kalafonia .Stosowana jest jako Rozpuszczalnik farb i lakierów , do wyrobu past do obuwia i podłóg, jako ...

Jonizacja ...

Fulereny ...

Ruch hippisowski narkotyki długo pozostawały poza ich zasięgiem. Początkowo ich surogatem było tri – Rozpuszczalnik do czyszczenia ubrań, a później fermetrazyna – środek na odchudzanie produkcji ...

Hydrofobowość ...

Heksozy ...

Fenol ...

Sól fizjologiczna ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Rozpuszczalnik":

102. Nieorganiczne i organiczne składniki komórki cz.3 (plansza 23) względu na zbyt słaby charakter polarnej główki, zaś powoli rozpuszczają się w Rozpuszczalnikach organicznych, trudniej ulegają hydrolizieniż glicerydy, ...

Stężenie procentowe roztworów (plansza 2) gdyż zwierają cząstki (cząsteczki lub jony), tak małe, że nie rozpraszają padającego światła. Rozpuszczalnik Ciecz zdolna do tworzenia roztworu po zmieszaniu z ciałem stałym, ...

102. Nieorganiczne i organiczne składniki komórki cz.1 (plansza 18) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie