Schemat: Obraz jądra komórkowego , siateczki śródplazmatycznej i aparatu Golgiego .
1 jądro komórkowe
2 Por jądrowy
3 Szorstka siateczka śródplazmatyczna (Rough endoplasmic reticulum – rER)
4 Gładka siateczka śródplazmatyczna(sER)
5 Rybosom na rER
6 Białka , które są transportowane
7 Pęcherzyk transportowy
8 Aparat Golgiego
9 Biegun cis aparatu Golgiego
10 Biegun trans aparat Golgiego
11 Cysterna aparatu Golgiego

Retikulum endoplazmatyczne, siateczka śródplazmatyczna, siateczka wewnątrzplazmatyczna, ER ( łac. reticulum endoplasmaticum, complexus reticuli cytoplasmatici, ang. ER – endoplasmic reticulum) – wewnątrzkomórkowy i międzykomórkowy system kanałów odizolowanych od cytoplazmy podstawowej błonami (membranami) biologicznymi. Tworzy nieregularną sieć cystern, kanalików i pęcherzyków.

W procesie wirowania frakcjonującego lizatu komórkowego błony retikulum endoplazmatycznego tworzą frakcję mikrosomalną .

Enzymem markerowym (markerem) ER jest glukozo-6-fosfataza.

Typy

Rozróżnia się dwa typy retikulum:

• Retikulum endoplazmatyczne szorstkie (granularne) – ER-g – charakteryzujące się obecnością licznych rybosomów , osadzonych na jego zewnętrznej powierzchni, rozbudowywana w komórkach szybko rosnących oraz w komórkach w których zachodzi biosynteza białek (np. neurony, komórki nabłonka gruczołowego trzustki).
• Retikulum gładkie (agranularne) – ER-a – niezwiązane z rybosomami , stąd jego nazwa – gładkie. Rozwinięta w komórkach syntezujących niebiałkowe produkty organiczne (np. komórki jelita, komórki tkanki tłuszczowej).

Jej specjalizacją jest detoksykacja (niszczenie substancji toksycznych). Jest odpowiedzialne m.in. za syntezę tłuszczów – tworzenie sferosomów .

Funkcje

• synteza białek (szorstkie) i tłuszczów (gładkie)
• uczestniczy w przemianach węglowodanów
• przeprowadza unieczynnianie toksyn i leków (szczególnie w komórkach wątroby ).
• pozwala na szybkie transporty wewnątrzkomórkowe ( cytoplazma jest w nim rzadsza)
• dzieli cytoplazmę komórki na przedziały (kompartmenty), co pozwala na przeprowadzenie w różnych przedziałach reakcji, które przeszkadzałyby sobie wzajemnie.

Historia odkrycia

Pierwsze wzmianki o istnieniu w cytoplazmie komórki układów odpowiedzialnych za syntezę białek przeznaczonych na eksport datowane są na koniec XIX wieku . W roku 1887 francuski cytolog Ch. Garnier zaobserwował i opisał obszary cytoplazmy w komórkach pęcherzykowych trzustki zwierząt najedzonych, a więc produkujących duże ilości zymogenu który intensywnie barwi się indykatorami zasadowymi, błękitem metylowym (zasadowy barwnik anilinowy ). Cytoplazma komórek pochodzących z trzustki zwierząt głodnych nie wykazywała takich właściwości. Zjawisko barwienia się cytoplazmy w pewnych jej obszarach, Garnier nazwał bazofilią, natomiast obszary cytoplazmy – ergastoplazmą.

Podobnych obserwacji dokonali O.Hertwig w komórkach wątroby i J. Nissl w komórkach nerwowych. W roku 1950 T. Casperson ustalił skład ergastoplazmy komórek drożdży posługując się analizą spektralną . Wyniki ujawniły obecność RNA. Kilka lat później J. Brachet stosując wybiórcze barwienie się DNA i RNA doszedł do podobnych wniosków. Aby przekonać się o słuszności swoich założeń zastosował trawienie komórek rybonukleazą . Po tym zabiegu obszary bazofilne nie wybarwiały się co świadczyło o zniszczeniu rybosomów związanych z tymi strukturami. W 1953 roku K.R. Porter pierwszy opisał tubularne składniki cytoplazmy komórki, odpowiadające obszarom bazofilnym – ergastoplazmie. Nadał tym strukturom nazwę endoplasmic reticulum, stosowaną po dzień dzisiejszy^[1].

Zobacz też

• komórka

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

• Lokalizacja białek na retikulum endoplazmatycznym ( ang. )