Prawo cywilne (
łac.
ius civile) – gałąź
prawa
obejmująca zespół
norm prawnych
regulujących stosunki cywilnoprawne między podmiotami prawa prywatnego (
osobami fizycznymi
,
osobami prawnymi
oraz
jednostkami organizacyjnymi niebędącymi osobami prawnymi, którym ustawy przyznały zdolność prawną
), a także sytuację prawną osób i rzeczy jako podmiotów i przedmiotów stosunków cywilnoprawnych oraz treść stosunków prawnych, na którą składają się uprawnienia i obowiązki podmiotów tych stosunków.
Normy prawa cywilnego wyróżniają się spośród innych norm prawnych zwłaszcza tym, że regulują stosunki między autonomicznymi podmiotami. Oznacza to, że nie występuje charakterystyczny dla
prawa publicznego
stosunek podporządkowania jednego podmiotu innemu podmiotowi. Ze stosunków cywilnoprawnych wynika więc zasada autonomiczności podmiotów, która oznacza, iż samodzielnie kształtują one relacje między sobą. Normy prawa cywilnego wyznaczają tylko ogólne granice autonomii podmiotów uwzględniając interes powszechny.
Prawo cywilne jest w Polsce prawem stanowionym (od X wieku) i skodyfikowanym (od
1965
). Podstawowym źródłem prawa cywilnego jest
Kodeks cywilny
– ustawa z
23 kwietnia
1964
, obowiązująca od
1 stycznia
1965
.
Działy
Prawo cywilne dzieli się na wiele podgałęzi. Specyficzną pozycję mają
prawo pracy
,
prawo własności intelektualnej
i
prawo handlowe
, które wyodrębniły się z prawa cywilnego, zachowując jednak wiele z jego cech.
We właściwym, klasycznym prawie cywilnym wyodrębnia się następujące działy:
- część ogólną – reguluje zagadnienia wspólne dla całego prawa cywilnego;
-
prawo rzeczowe
– odnoszące się do rzeczy;
-
prawo zobowiązań
– zawierające normy prawa majątkowego o charakterze względnym;
-
prawo spadkowe
– zawierające normy prawne dotyczące przejścia majątku po zmarłym na inne podmioty prawa;
-
prawo rodzinne
– reguluje stosunki prawnorodzinne i majątkowe wewnątrz rodziny;
Podział ten, wzorowany na systematyce pandektowej wywodzącej się z późnego
prawa rzymskiego
, nie jest podziałem poprawnym z logicznego punktu widzenia, dokonano go bowiem wedle różnych kryteriów. W praktyce okazał się ona jednak najskuteczniejszym podziałem.
Oprócz tego istnieje wiele węższych gałęzi prawa (np. prawo wodne, prawo górnicze), które zazwyczaj łączą cywilnoprawną i administracyjną metodę regulacji.
Zespół norm określających, prawo którego państwa jest właściwe dla oceny międzynarodowych stosunków osobistych w zakresie prawa cywilnego tworzy dział zwany
prawem prywatnym międzynarodowym
.
Linki zewnętrzne
