Pokwitanie, dojrzewanie płciowe (
łac.
pubertas)– okres procesu dojrzewania u człowieka, trwający ok. 4-5 lat, w którym następuje rozwój drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych. Zachodzi przeciętnie w 11-16 roku życia, przy czym u dziewcząt nieco wcześniej niż u chłopców. Nie ma jednak określonego wieku dla pokwitania. Średnio zaczyna się to w wieku 9-14 lat jednak medycyna potwierdza przypadki, w których "objawy" pokwitania występowały na początku wieku szkolnego.
Początki dojrzewania
W okresie tzw. wczesnej fazy dojrzewania (między 10 -14 rokiem życia), dokonują się znaczne zmiany w wyglądzie dziecka, w jego potrzebach, zainteresowaniach, konfliktach, zmienia się jego sposób widzenia świata. Dziecko zaczyna rosnąć, pojawiają się trzeciorzędowe cechy płciowe, zmienia się barwa głosu, cera, sposób poruszania się i gestykulacji. Pokwitanie jest ściśle związane z
wiekiem kostnym
– jego rozpoczęcie można poznać po pojawieniu się
trzeszczki
kciuka
. Pierwsza miesiączka bądź polucja występują w wieku kostnym 13-14 lat.
Proces dojrzewania jest tokiem bardzo indywidualnym. Niektóre cechy i oznaki dojrzałości mogą się pojawiać w innym czasie niż u rówieśników, jak i sam proces może rozpocząć się w diametralnie innym czasie. Zdarzają się przypadki, że w jednej klasie u niektórych dzieci proces dojrzewania jest bardzo zaawansowany i tacy, którzy nie zaczęli jeszcze dojrzewać. To stwarza nowe problemy i podziały w klasie.
W ostatnich latach obserwuje się w krajach rozwiniętych "akcelerację" – przyspieszone wchodzenie w wiek dojrzewania, co prawdopodobnie wiąże się ze zdrowszym odżywianiem dzieci, a także ze zwiększoną ekspozycją na światło.
Pokwitanie cechują
U dziewcząt
U chłopców
W okresie pokwitania następuje zwiększenie pulsacyjnego wydzielania
GnRH
, prowadzące do zwiększonego wydzielania
LH
i
FSH
i w efekcie do zwiększenia wydzielania
sterydów płciowych
.
Fazy dojrzewania płciowego
| Fazy | Dziewczęta | Chłopcy |
|---|
| Wiek | Pokwitanie cechują: | Wiek | Pokwitanie cechują: |
|---|
| Dziecięca | 8-12 lat | Brak oznak dojrzewania. | 9-12 lat | Brak oznak dojrzewania. |
| Zwiastunów pokwitania | 8-14 lat
(średnio w 11 roku życia) | • przyrost wysokości i masy ciała
• poszerzenie i uwypuklenie otoczki brodawki sutkowej
• pojawienie się delikatnych włosów na skórze zewnętrznych części warg sromowych | 9-15 lat
(średnio w 11 roku życia) | • powiększenie się jąder i moszny
• pojawiają się proste i cienkie włosy u podstawy członka |
| Przedpokwitaniowa | 9-15 lat
(średnio w 12 roku życia) | • przyrost wielkości ciała
• piersi stają się okrąglejsze i pełniejsze
• otoczka oraz brodawka sutkowa nabiera wyraźnej pigmentacji
• powiększa się owłosienie łonowe- staje się grubsze i ciemniejsze
• biodra poszerzają się
• pojawia się także wydzielina z pochwy | 11-16 lat
(średnio w 12 roku życia) | • rozwój jąder i moszny
• zwiększenie prącia
• włosy łonowe stają się grubsze oraz ciemniejsze
• struny głosowe rozrastają się- głos staje się niższy
• gwałtowny przyrost wzrostu |
| Pokwitania właściwego | 10-16 lat
(średnio w 13 roku życia) | • pojawia się owłosienie pachowe
• wyraźnie zarysowane piersi
• otoczka brodawki sutkowej i brodawka o ciemnym zabarwieniu
• owłosienie łonowe zaczyna przybierać kształt trójkąta
• wiele dziewcząt w tej fazie zaczyna miesiączkować | 12-18 lat
(średnio w 13. roku życia) | • skok wzrostu trwa
• ramiona poszerzają się, sylwetka staje się bardziej umięśniona
• członek powiększa się
• pojawia się wyraźne owłosienie łonowe i pachowe
• zaczyna się pojawiać zarost nad górną wargą i na policzkach
• jądra zaczynają wytwarzać plemniki
• pierwszy raz występuje wytrysk nasienia. |
| Młodzieńcza | 12-19 lat
(średnio w 15 roku życia) | •sylwetka staje się kobieca
• piersi w pełni rozwinięte
• otoczka sutkowa wtapia się w linię piersi
• owłosienie łonowe ma kształt trójkąta
• włosy łonowe stają się grube, gęste oraz skręcone
• jajeczkowanie oraz miesiączkowanie występuje regularnie
• osiągnięta zostaje też ostateczna wysokość ciała | 14-20 lat
(średnio w 17 roku życia) | • męska sylwetka
• narządy płciowe oraz owłosienie łonowe osiągają wygląd jak u osoby dorosłej
• przyrost wysokości ciała zmniejsza się
• zarost na twarzy staje się mocniejszy |
Dojrzewanie płciowe opóźnione
Zaburzenie rozwojowe polegające na występowaniu charakterystycznego owłosienia oraz trzeciorzędowych cech płciowych dwu lub trzy letnim późnieniem w porównaniu z przeciętną populacją. Przyczyną opóźnionego dojrzewania płciowego mogą być, uwarunkowania genetyczne bądź chorobowe lub przyjmowanie leków. W przypadku dziewcząt podstawowym symptomem jest brak miesiączki po 16 roku życia, natomiast u chłopców niewystępowanie nocnych wytrysków nasienia po 16-17 roku życia.
Dojrzewanie płciowe przedwczesne
Zaburzenie rozwojowe, polegające na występowaniu charakterystycznego typu owłosienia oraz trzeciorzędowych cech płciowych przed upływem 9 roku życia u dziewcząt oraz 10 u chłopców. Może być ono uwarunkowane genetycznie, hormonalnie albo lekami.
Zobacz też
