Kościół św. Jakuba w Nisibis

Na mapach: 37°04'N 41°13'E / 37.067, 41.217

Nisibis, dziś ( tur. ) Nusaybin (w okresie hellenistycznym i rzymskim Antiochia Mygdonia) - miasto w dzisiejszej południowo-wschodniej Turcji , w prowincji Mardin , przy granicy z Syrią . W starożytności było stolicą jednej z pięciu wielkich archidiecezji nestoriańskiego Asyryjskiego Kościoła Wschodu oraz siedzibą słynnej syryjskiej chrześcijańskiej szkoły teologicznej. Zachowały się ruiny starożytnego miasta. W XIX w. Nusaybin stało się miejscem bitwy, w której wojska Egiptu pokonały wojska Turcji ( 1839 r.).

Historia

Starożytne Nisibis leżało w Mezopotamii na szlaku handlowym prowadzącym znad górnego Tygrysu nad Morze Śródziemne . Za czasów następców Aleksandra Wielkiego założone ponownie jako Antiochia Mygdonia (od nazwy prowincji Mygdonia). W I wieku n.e. zajęte przez Rzym , następnie na przemian pod władzą Persji i Rzymu - przedmiot walk granicznych. Szczególne znaczenie miasto miało od czasów panowania Septymiusza Sewera , gdyż stanowiło główną twierdzę i kolonię rzymską na Wschodzie, będąc najprawdopodobniej stolicą nowo utworzonej prowincji Mezopotamii i siedzibą namiestnika w randze ekwickiej. Za panowania Konstancjusza II Nisibis było kluczowym punktem obrony i ofensywy Rzymian w wojnie z Persją, będąc nawet oblężone przez armię Szapura II , która jednak nie zdobyła miasta. Jednakże po śmierci Juliana Apostaty i wycofaniu wojsk rzymskich operujących w Mezopotamii na rozkaz Jowiana , Nisibis na stałe przeszło pod władzę Persji ( 363 r.), po podpisaniu niekorzystnego dla Rzymian traktatu pokojowego.

Od 300 w mieście istniało biskupstwo, założone przez Babu. W V wieku Nisibis stało się metropolią kościelną prowincji Beit-Arbaye z sześcioma sufraganiami , najważniejszym ośrodkiem kościoła nestoriańskiego po stołecznej perskiej Seleucji - Ktezyfonie .

Syryjska szkoła teologiczna

Po Soborze nicejskim (325 r.) biskup Jakub (zm. 340) założył szkołę teologiczną dla kształcenia perskiego duchowieństwa , jednym z jej profesorów był pochodzący z tego miasta Efrem Syryjczyk / por. Szkoła teologiczna w Nisibis ( fr. )/. Oprócz komentowania Biblii na użytek liturgiczny, ważnym tematem w szkole była polemika z manicheizmem . Efrem pisał traktaty przeciw gnostyckie . Ułożył także pieśni, nazwane Carmina Nisibena, wśród których kantyki nr 43-51 bronią wiary w zmartwychwstanie przeciw Manesowi , Marcjonowi i Bardesanowi ^[2].

Szkoła, po zajęciu Nisibis przez Persów w 363 r., przeniosła się do Edessy . Wróciła pod koniec V w., kiedy cesarz Zenon zamknął w ją tam w 489 r. z powodu szerzenia poglądów nestoriańskich .

W tym czasie szachowie perscy, widząc możliwość podporządkowania sobie chrześcijan mieszkających w Persji , zaczęli popierać rozwój nestorianizmu : przyjęli pod swoją opiekę nestorian uciekających z terytorium Rzymu ( 462 ), zgładzili prorzymskiego patriarchę Babowai, w miejsce którego został wybrany nestorianin Bar Sauma, biskup Nisibis ( 484 ). Naturalnie też zgodzili się na przeniesienie z Edessy szkoły zlikwidowanej przez cesarza Zenona .

Już kilka lat wcześniej, w 484 i w 486 , kolejne synody przyjęły chrystologię Teodora z Mopsuestii , co ostatecznie potwierdził patriarcha Babaj (Baba, Babeusz) na kolejnym synodzie w 497 . W ten sposób kościół Wschodu uległ herezji nestorianizmu . Do dziś jego doktorami i świętymi pozostają Teodor z Mopsuestii wraz z Nestoriuszem i Diodorem z Tarsu . Pod koniec VI wieku ówczesny rektor szkoły w Nisibis Henana z Adiabeny usiłował zastąpić nauczanie Teodora z Mopsuestii własną doktryną, opartą na naukach Orygenesa . Jednak Babaj Wielki , jeden z doktorów kościoła nestoriańskiego, nie dopuścił do przyjęcia doktryny Henany.

Sformułował natomiast własną systematyczną teologię , przetwarzając dość znacząco tezy Teodora z Mopsuestii . Ta właśnie zmodyfikowana doktryna jest do dziś nauką kościoła nestoriańskiego^[3].

Babaj Wielki i monastycyzm

Babaj sam był najpierw uczniem szkoły w Nisibis. Studiował pod kierunkiem Abrahama z Beth Rabban. Około roku 571 , kiedy orygenista Henana z Adiabene został nowym kierownikiem, a Abraham Wielki z Kashkar założył nowy klasztor na Górze Izla powyżej Nisibis, przez pewien okres nauczał w Xenodocheio w Nisibis. Wstąpił potem do tego nowego klasztoru. Kiedy zmarł Abraham w 588 Babaj opuścił klasztor i założył inny, a także szkołę w swoim rodzinnym Beth Zabdai. W 604 r. Babaj został trzecim z kolei opatem klasztoru Abrahama na Górze Izla.

Babai i jego uczniowie kontynuowali ruch reformy monastycznej, który rozpoczął Abraham Wielki. Od czasu metropolity Nisibis Barsaumy ( ang. ), ucznia Ibasa z Edessy , i synodu w Beth Lapat mnisi i mniszki byli zachęcani do związków małżeńskich. Kiedy Babaj wrócił na Górę Izla w 604, wydalił mnichów żyjących z kobietami i wymusił ścisłą dyscyplinę, akcentując głębokie życie w modlitwie oraz samotność. Wynikiem tego był masowy exodus, nie tylko żonatych mnichów, jednakże Kościół Asyryjski pozostał przy Babaju.

Nisibis dziś

Nusaybin ma obecnie ponad 90 tys. mieszkańców i jest ośrodkiem transportowym i handlowym.

Zobacz też

• Szkoła teologiczna w Nisibis ( fr. )
• Asyryjski Kościół Wschodu
• Peszitta

Bibliografia

1. Adam H. Becker, Fear of God and the Beginning of Wisdom: The School of Nisibis and Christian Scholastic Culture in Late Antique Mesopotamia, University of Pennsylvania, 2006.
2. Raymond Le Coz, Histoire de l'Église d'Orient, Éditions du Cerf, 1995.
3. Arthur Vöbus, History of the School of Nisibis, Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium 266, subsidia 26 (Louvain, 1965).
4. Wigram, W. A.: An introduction to the history of the Assyrian Church: The Church of the Sassanid Persian Empire, 100-640 A.D.. Gorgias Press, 2004. . 

Przypisy