Mont Saint-Michel - widok od południa
Mont Saint-Michel podczas odpływu
Sklepienia gotyckie Sali Rycerskiej w opactwie
Mont Saint-Michel (
franc.
Abbaye du Mont-Saint-Michel,
bret.
Menez Mikael,
pol.
Wzgórze Świętego Michała) – skalista
wyspa pływowa
w Zatoce Wzgórza Świętego Michała (franc. Baie du Mont Saint-Michel), w południowo-zachodniej
Normandii
, połączona z kontynentalną Francją groblą długości 1800 metrów.
Na wyspie wzniesione zostało
sanktuarium
Michała Archanioła
. Oryginalna nazwa sanktuarium to po
łacinie
Mons Sancti Michaeli in periculo mari (Wzgórze Świętego Michała w niebezpiecznym morzu) lub Mont Saint-Michel au péril de la mer (po francusku).
Obecnie wzgórze Saint-Michel stanowi naturalne centrum gminy
Mont-Saint-Michel
(w departamencie
Manche
, w administracyjnym regionie
Dolna Normandia
)[1].
Architektura sanktuarium oraz zatoka z dużymi
pływami morskimi
sprawiają, iż jest to jedno z najchętniej odwiedzanych miejsc w
Normandii
. Wg danych gromadzonych w ramach Projet Mont-Saint-Michel miejsce to zwiedza rocznie średnio 3 200 000 osób, co powoduje, że jest to najczęściej poza
Paryżem
odwiedzana atrakcja turystyczna we
Francji
[2]. Wiele budowli wyspy zaklasyfikowano jako pomniki historii, a miasto jako całość otrzymało ten przywilej w
1962
roku. Od
1979
roku stanowi część
Światowego Dziedzictwa Ludzkości
UNESCO
[3].
Historia
Celtowie
Wokół Mont Saint-Michel rozciągał się w starożytności las Scissy, wówczas jeszcze niezalany morzem, siedziba dwóch plemion
celtyckich
. Zdaniem opata Gillesa Derica, historyka
bretońskiego
z
XVIII wieku
, w tamtych czasach wzgórze było poświęcone Belenowi, galijskiemu bogu
Słońca
.
Rzymianie
Zasługą przybyłych do Armoryki
Rzymian
była budowa sieci dróg przecinających całe jej terytorium: jedna z nich, łącząca
Dol-de-Bretagne
z Fanafmers (
Saint-Pair
), biegła na południe od Mons Belenus (Góry Belena). W miarę podnoszenia się poziomu wód w
kanale La Manche
, droga była stopniowo przesuwana ku wschodowi, aż do całkowitego połączenia się z tą, która obecnie przebiega przez
Avranches
. Wyspa w tym okresie była znana jako Mont Tombe (
łac.
Góra Cmentarna). Mieszkający w pobliżu Rzymianie rozwijali kult boga słońca, nazywanego przez nich
Mitrą
. Według miejscowej legendy z tego okresu, na wzgórzu pochowano w złotych butach i trumnie
Juliusza Cezara
[4].
Początki ery chrześcijańskiej
Chrześcijaństwo
pojawiło się w Armoryce około
IV wieku
naszej ery. Wówczas w połowie wysokości wzgórza została wzniesiona
kaplica
poświęcona
św. Szczepanowi
, pierwszemu męczennikowi chrześcijańskiemu. Po niej pojawiła się następna u stóp skały ku czci św. Synforiana, pierwszego męczennika Galów. Kaplice czuwały nad siedzibami pustelników pod opieką proboszcza z Astériac (
Beauvoir
).
Według legendy w
709
roku biskupowi
Avranches
,
świętemu Aubertowi
, objawił się
Michał Archanioł
, prosząc o zbudowanie kościoła na skale[5].
Biskup
dwukrotnie zlekceważył prośbę aż do momentu, kiedy św. Michał, dotknąwszy palcem biskupiej głowy, wypalił w niej dziurę, ale pozostawił nieszczęśnika przy życiu.
Czaszka
św. Auberta z owym otworem przechowywana jest do dziś w katedrze w Avranches. Krótko potem została zbudowana pierwsza
kaplica
w grocie, a poprzednia nazwa Mont-Tombe została zastąpiona Mont-Saint-Michel-au-péril-de-la-Mer. Podczas budowy według legend doszło do rzekomych cudów – poranna rosa wyznaczyła zarys fundamentów, skradziona krowa ukazała się nagle tam gdzie powinien lec pierwszy złom granitu, trzymane na rękach niemowlę odsunęło stopami głaz zagradzający drogę oraz ukazanie się
świętego Michała
który wskazał źródło słodkiej wody[4].
Opactwo benedyktyńskie
Hrabiowie z
Rouen
, potem książęta
Normandii
, hojnie obdarowali zakonników, zmuszonych przez Normanów do ucieczki na obronną z natury wyspę. Mont Saint-Michel nabyło ponadto znaczenia strategicznego po przyłączeniu w
933
roku
półwyspu Cotentin
do księstwa Normandii i znalezieniu się na granicy z księstwem
Bretanii
.
Książę
Ryszard I Nieustraszony
(
943
–
996
) podczas swych pielgrzymek do sanktuarium oburzał się, że mnisi odstępowali wykonywanie obrzędów religijnych świeckim duchownym, którzy byli za tę czynność opłacani. Ryszard I uzyskał od
papieża
Jana XIII
bullę
dającą mu prawo przywrócenia porządku w klasztorze i w
966
roku, wraz z mnichami przybyłymi z
Saint-Wandrille
, założył nowe
opactwo
benedyktyńskie (
opactwo Fontenelle
).
W
1256
i
1264
roku, pielgrzymkę do opactwa na Mont Saint-Michel odbył
Ludwik IX Święty
[6].
Bogactwo i siła nowego opactwa, jak też i prestiż sanktuarium, przyciągały tłumy pielgrzymów, co trwało aż do
okresu reformacji
. U stóp sanktuarium powstało miasteczko oferujące pielgrzymom gościnę. Opactwo nieprzerwanie cieszyło się względami książąt normandzkich, a następnie
królów Francji
.
W czasie
wojny stuletniej
opactwo zostało opasane nowym pierścieniem murów obronnych, teraz obejmujących także miasteczko. Anglicy próbowali je kilkakrotnie zdobywać, ale bezskutecznie. Pamiątką po jednym ze szturmów są dwie machiny oblężnicze pozostawione pod murami Mont Saint-Michel.
Począwszy od
1523
roku opata sanktuarium wyznaczał bezpośrednio król Francji, powierzając często pełnienie tej funkcji osobie świeckiej i dając jej prawo korzystania z dochodów klasztornych. Na terenie opactwa zostało zbudowane
więzienie
i klasztor się wyludnił. Przyczyniły się też do tego wojny religijne. W
1622
roku klasztor przeszedł w ręce
Benedyktynów
z kongregacji
świętego Maura
, fundatorów szkoły, tylko w niewielkim stopniu troszczących się o utrzymanie budowli w dobrym stanie.
Lista opatów
-
966
–
991
: Maynard I
-
991
–
1009
: Maynard II
-
1009
–
1017
: Hildebert I
-
1017
–
1023
: Hildebert II
-
1025
–
1051
: Almod
-
1051
–
1055
: Théodoric
-
1055
–
1048
: Suppo
-
1048
–
1058
/
60
: Radulphe o Raoul de Beaumont
-
1060
/
65
–
1084
: Ranulphe o Renaut de Bayeux
-
1085
–
1102
: Roger I
-
1106
–
1122
: Roger II
-
1125
–
1131
: Richard de Mère
-
1131
–
1149
: Bernard du Bec
-
1149
–
1150
: Geoffroy
-
1151
–
1153
: Richard de la Mouche, Robert Hardy
-
1154
–
1186
: Robert de Torigni
-
1186
–
1191
: Martin de Furmendi
-
1191
–
1212
: Jourdain
-
1212
–
1218
: Radulphe o Raoul des Îles
-
1218
–
1223
: Thomas des Chambres
-
1225
–
1236
: Raoul de Villedieu
-
1236
–
1264
: Richard Turstin
-
1264
–
1271
: Nicolas Alexandre
-
1271
–
1279
: Nicolas Famigot
-
1279
–
1298
: Jean Le Faë
-
1299
–
1314
: Guillaume du Château
-
1314
–
1334
: Jean de la Porte
-
1334
–
1362
: Nicolas le Vitrier
-
1363
–
1386
: Geoffroy de Servon
-
1386
–
1410
: Pierre le Roy
-
1410
–
1444
: Robert Jolivet
-
1444
–
1483
: Guillaume d'Estouteville
-
1483
–
1499
: André Laure
-
1499
–
1510
: Guillaume de Lamps
-
1510
–
1513
: Guérin Laure
-
1515
–
1523
: Jean de Lamps
-
1524
–
1543
: Jean le Veneur
-
1543
–
1558
: Jacques d'Annebault
-
1558
–
1570
: François Le Roux d'Anort
-
1570
–
1587
: Arthur de Cossé-Brissac
-
1588
–
1615
: François de Joyeuse
-
1615
–
1641
: Henri de Lorraine, duca di Guise
-
1641
–
1643
: Ruzé d'Effiat
-
1644
–
1670
: Jacques de Souvré
-
1670
–
1703
: Étienne Texier d'Hautefeuille
-
1703
–
1718
: Karq de Bebambourg
-
1721
–
1799
: Charles Maurice de Broglie
-
1766
–
1769
: Étienne-Charles de Loménie de Brienne
-
1788
: Louis-Joseph de Montmorency-Laval
Zaniedbanie i ponowny rozkwit po rewolucji francuskiej
W trakcie
rewolucji francuskiej
wyspa zmieniła nazwę na Mont-Michel i Mont-Libre.
Z rokiem
1791
, w następstwie rewolucji francuskiej, ostatni mnisi zostali wydaleni z opactwa, które zostało zmienione w więzienie. Począwszy od
1793
roku przetrzymywano w nim ponad trzystu
księży
odmawiających przyjęcia nowej konstytucji cywilnej. W
1794
roku na szczycie wieży dzwonniczej została zainstalowana stacja
telegrafu optycznego
. Tym samym Mont Saint-Michel zostało włączone w szlak linii telegraficznej z
Paryża
do
Brestu
.
W
1835
roku więzienie zostało poddane oględzinom architekta
Eugène Viollet-le-Duca
. Wobec protestów przeciwko aresztowaniu socjalistów
Martina Bernarda
,
Armanda Barbès
i
Auguste Blanqui
dekretem cesarskim z
1863
więzienie zamknięto. Opactwo przeszło następnie w ręce
biskupa
z
Coutances
.
Po regulacji rzeki Couesnon, która zmieniła stosunki wodne w zatoce, powodując jej zamulenie, oraz ufortyfikowaniu
grobli
w
1879
roku Mont Saint-Michel przestał być wyspą lecz stał się raczej głęboko wysuniętym w morze
cyplem
. Z okazji tysięcznej rocznicy powstania przypadającej na rok
1966
niewielka liczba zakonników znów osiedliła się w klasztorze.
16 czerwca
2006
roku premier Francji i władze regionu ogłosiły przeznaczenie 164 milionów
EUR
na przedsięwzięcie o nazwie Projet Mont-Saint-Michel, którego celem jest wybudowanie zapory na rzece Couesnon mającej spowodować odmulenie zatoki i przywrócenie Mont-Saint-Michel charakteru prawdziwej wyspy[7]. Zakończenie projektu planowane jest w
2012
r[8].
Rozwój Mont Saint-Michel
Opactwo
Widok na Mont Saint Michel pod koniec X wieku (ryc. Paula Gout z 1910)
Mont Saint-Michel od południowego wschodu
Bastion przy bramie wejściowej
Widok wzgórza z lotu ptaka
Pastwisko moutons de pré-salé przed Mont Saint Michel
Opactwo benedyktyńskie powstawało począwszy od
X wieku
z zestawionych, zachodzących na siebie części w stylach
romańskim
i
gotyckim
. Różne budowle konieczne do funkcjonowania
klasztoru
zostały stłoczone na ciasnej i niewygodnej przestrzeni.
Merveille usytuowana na północy opactwa zawierała
krużganek
klasztorny podzielony na
refektarz
,
fraternię
i spiżarnię – przykład funkcjonalnego połączenia. W ten sam sposób zabudowania Balle-Chaise i
dormitorium
łączą funkcje administracyjne opactwa z działalnością kulturalną.
Notre-Dame Sous-Terre
Pierwotny kościół klasztorny wzniesiony w czasach fundacji benedyktyńskiej z
966
roku został całkowicie pochłonięty przez powiększający się klasztor. Nowe budowle pojawiały się kolejno po wschodniej stronie świątyni, na wyższych piętrach skały i na samym szczycie wzgórza.
W efekcie rozbudowy pierwotny kościół został zupełnie zapomniany i odkryty na nowo dopiero na przełomie
XIX
i
XX wieku
w czasie prac wykopaliskowych w tym miejscu prowadzonych. Dzisiaj odrestaurowany kościół stanowi wspaniały przykład architektury romańskiej.
Konstrukcje XI wieku
Rosnąca coraz bardziej liczba pielgrzymów zmusiła do zbudowania większego kościoła na miejscu dawnych budynków klasztornych, na północ od pierwotnego kościoła Notre-Dame-Sous-Terre.
Nowa świątynia miała trzy krypty: kaplicę Trente-Cierges (
pol.
Trzydziestu świec) w
transepcie
północnym, złotą kryptę chóru (inaczej Kaplica wielkich kolumn) na wschodzie i kaplicę
św. Marcina
(
1031
-
1047
) w transepcie południowym.
Budowa nawy głównej i transeptu została zapoczątkowana przez
opata
Ranulphe'a w
1060
roku.
W
1080
roku na północ od kościoła pierwotnego zostały wzniesione trzy piętra budynków klasztornych, w których mieściła się sala północna służąca do przyjmowania pielgrzymów, jako
promenada
(droga spacerowa) dla mnichów oraz dormitorium. Ponadto zaczęto budować
jałmużnik
i spiżarnię przyszłego klasztoru Merveille. Pierwotny kościół Notre-Dame-Sous-Terre, całkowicie wchłonięty przez nowe zabudowania był jednak jeszcze wykorzystywany jako miejsce kultu religijnego.
Konstrukcje XII wieku
W
1103
roku trzy dzwony zachodniej nawy nowego kościoła runęły na klasztorne budynki, gdyż nie były wystarczająco solidnie osadzone. Odbudową zajął się opat Roger II (
1115
–
1125
).
Na zachodzie i północnym zachodzie, opat Robert de Torini (
1154
–
1186
) zarządził konstrukcję nowego zespołu budynków klasztornych, mieszczących nowe cele, izbę chorych i kaplicę
św. Szczepana
. Poza tym przerobił przejścia prowadzące do Notre-Dame-Sous-Terre dla uniemożliwienia kontaktów pomiędzy zakonnikami a pielgrzymami.
Konstrukcje XIII wieku
Opat Raoul-des-Îles (
1212
–
1218
) w miejscu jałmużnika wybudowanego przez Rogera II założył salę gości (
1215
–
1217
) i
refektarz
(
1217
–
1220
), natomiast nad spiżarnią salę rycerską (
1220
–
1225
) i
wirydarz
(
1225
–
1228
). Wszystkie te obiekty stanowiły całość zwaną Merveille (Cud).
Z inicjatywy opata Richarda Turstina (
1236
–
1246
) po wschodniej stronie została wzniesiona sala straży, przyszłe wejście do opactwa i nowa sala sprawiedliwości (Officialité,
1257
), które wspólnie tworzą zespół Belle-Chaise.
Konstrukcje XIV, XV i XVI wieku
W czasach administracji opata Pierre Le Roy (
1386
–
1410
) zostały dokończone fortyfikacje: około roku
1393
zbudowane zostały dwie wieże Chatelet, a po nich kolejno: La Tour Perrine i La Bailliverie. Powstały też apartamenty opata.
W
1421
roku runął romański chór opactwa, który został zrekonstruowany w dwóch fazach w latach
1446
–
1450
i
1499
–-
1523
w
gotyckim stylu
flamboyant
.
Konstrukcje XVIII wieku
W wyniku pożaru w
1776
roku postanowiono wyburzyć trzy przęsła zachodnie opactwa, a w
1780
roku została zbudowana nowa fasada (front budynku) w stylu
neoklasycystycznym
, której fundamenty skróciły o połowę położony pod nimi pierwotny kościół Notre-Dame-Sous-Terre.
Odbudowa w XIX i XX wieku
W
1817
roku z powodu licznych modyfikacji wykonanych przez władze penitencjarne, żeby pomieścić warsztaty dla więźniów, zawaliła się jedna część konstrukcji wzniesiona za czasów opata Roberta de Torigni (
1154
–
1186
).
Po sklasyfikowaniu opactwa jako pomnika historycznego w
1874
roku zostały przeprowadzone przez Corroyer'a pierwsze pilne prace wzmacniające i konserwacyjne.
W
1896
roku nad kościołem została wzniesiona iglica, która sięga 170 metrów nad poziomem morza. W
1898
roku wykopaliska Gout'a pod podłożem kościoła doprowadziły do ponownego odkrycia Notre-Dame-Sous-Terre, który został oddany do użytku w
1959
roku dzięki zastosowaniu przez architekta Froidevaux'a wzmocnień z betonu sprężonego, które podtrzymują wyżej położony kościół.
Fortyfikacje
Obecne miasteczko powstało w wyniku połączenia kilku zespołów budynków, które miały własne, wcześniejsze
fortyfikacje
. Obecne mury miejskie pochodzą z
XIII
–
XV wieku
. Zawierają one wieże podwójnie okolone i jedną wieżę
bastionową
:
- wieża północna
- wieża bastionowa Buklo
- wieża Cholet aux Duonluno
- wieża dolna
- wieża Beatrix aux de la Libereco
- wieża arkadowa
- wieża królewska
Mur Fanils, który przechodzi w mury Monteux, Cantilly i Pillette datowany jest na
XVI wiek
, podobnie jak wieża Gabriel.
La Merveille
Po północnej stronie wyspy Mont Saint-Michel znajduje się
gotycki
klasztor La Merveille (
franc.
cud). Wybudowany został w latach
1211
–
1228
. W skład klasztoru wchodzą: Po stronie wschodniej:
- aumoniere – znajdujące się na parterze pomieszczenie, w którym mnisi rozdawali
jałmużnę
; miejsce to było także schronieniem dla pielgrzymów
- salle des hótes – umieszczony na pierwszym piętrze główny pokój gościnny, w którym
opat
witał gości; w pomieszczeniu znajdują się dwa kominki – w jednym gotowane były posiłki mnichów, drugi dostarczał ciepła
-
refektarz
– znajdująca się na drugim piętrze sala o grubych ścianach z wysokimi wąskimi oknami; miejsce, w którym mnisi spożywali posiłki
Po stronie zachodniej:
- vellier – skład
- skryptorium – miejsce, w którym mnisi pracujący niewolniczo przepisywali
manuskrypty
; w
1469
roku sala stała się miejscem zebrań członków zakonu rycerzy św. Michała[9]
Miasteczko
Miasteczko wzniesione na skalistym wzgórzu pod opactwem rozłożyło się wzdłuż jedynej ulicy Grande Rue, która obiegając skałę prowadzi do sanktuarium. Można tam się dostać przez trzy bramy: porte del l'Avancée, porte du Boulevard i porte du Roi.
Poza tym na wyspie znajdują się sklepy z pamiątkami, restauracje, hotele, podziemne pomieszczenia, wieże i krypty[10].
Geografia i okolice
Mont Saint-Michel znajduje się na 48°38'10" szerokości geograficznej północnej i na 1°30'40" długości geograficznej zachodniej, w zatoce o tej samej nazwie otwierającej się na
kanał La Manche
. Wysepka ma około 960 metrów obwodu i około 280 hektarów powierzchni. Skała, która jest formacją granitową, wznosi się na wysokość 92 metrów nad poziomem morza, lecz wraz z posągiem
św. Michała
, położonym na wierzchołku iglicy kościoła opactwa sięga wysokości 170 metrów.
Istnieje niebezpieczeństwo, iż Mont Saint-Michel stanie się
półwyspem
. Powodem takiego przypuszczenia jest fakt, że w zatoce pozostaje
piasek
i
muł
naniesiony przez przypływy[10].
Las Scissy i jego zagłada
W czasach
celtyckich
wokół Mont Saint-Michel i skały Tombelaine rozciągał się las Scissy, a brzeg morza znajdował się aż 48 kilometrów dalej, obejmując wyspy Chausey. Począwszy od
III wieku
poziom wód podnosił się stopniowo, aż morze pochłonęło las: według rękopisu z
XV wieku
szczególnie gwałtowny przypływ w
równonocy
709
roku zadał lasowi cios ostateczny.
Pływy morskie
Zatoka, nad którą rozciąga się wysepka, podlega zjawisku
ruchomych piasków
, opisanych malowniczo przez
Victora Hugo
, ale jest przede wszystkim znana dzięki wyjątkowemu skokowi
pływów morskich
(do 14 metrów różnicy poziomów). Przypływy są bardzo gwałtowne; fala przybiera z dużą prędkością (porównywalnej do szybkości galopującego konia), co było przyczyną licznych wypadków w przeszłości. Dzisiaj również zdarzają się sporadyczne utonięcia, ale znacznie częściej kłopoty miewają właściciele zbyt długo zaparkowanych samochodów w miejscach niżej położonych.
Widowiskowe przypływy i odpływy uniemożliwiały zdobycie obronnego wzgórza, czyniąc prace oblężnicze możliwe jedynie podczas odpływu.
Grobla, po której prowadzi droga do Mont Saint-Michel wybudowana w
1880
roku, zatrzymuje piasek, tym samym pozbawiając wzgórze jego wyspowej natury. W ramach akcji ratowania wyspy do zatoki ma wpływać uregulowana, dzięki zbudowaniu na niej tamy, rzeka Le Couesnon, a grobla ma być zastąpiona mostem. W przyszłości, jeśli poziom wód w morzach i oceanach będzie się nadal podnosić, na Mont Saint Michel trzeba będzie przeprawiać się statkiem.
Wybrzeże
Na wybrzeżu, za życia księżnej
Anny Bretońskiej
, uporządkowano teren pod uprawę i hodowlę zwierząt. Do dziś hoduje się tu
owce
, moutons de pré-salé (barany słonych łąk), których mięso ze względu na słonawe pastwiska ma wyjątkowy smak.
Materiał niesiony przez rzeki, nieustannie poruszany przez pływy morskie, zmieszany ze skruszonymi muszlami daje źródło tangue, bogatego nawozu, który był długo używany przez lokalnych rolników dla użyźniania gruntu.
Pielgrzymki
Dwa razy w roku, w pierwszą niedzielę
maja
i
29 września
, do Mont Saint-Michel przybywają tłumy pielgrzymów-
katolików
. W te dni odbywają się uroczystości związane z kultem
świętego Michała Archanioła
. Liczba pielgrzymów wynosi zwykle około 60 000[9].
Mont Saint-Michel w kulturze
Film
Wyspa Mont Saint-Michel ukazana jest w filmie The Elusive Pimpernel Michaela Powella i Emeryka Pressburgera z 1950 roku[11].
Na wyspie Mont Saint-Michel rozegrała się akcja filmu Mindwalk w reżyserii Bernta Amadeusa Capry z
1990
roku. Większość scen filmu to rozmowy pomiędzy trojgiem głównych aktorów –
Liv Ullmann
(w filmie jako Sonia Hoffman, norweska naukowczyni),
Samem Waterstonem
(w filmie jako Jack Edwards, polityk) i
Johnem Heardem
(w filmie jako Thomas Harriman, poeta)[12].
Muzyka
Aphex Twin
,
kornwalijski
przedstawiciel muzyki elektronicznej skomponował piosenkę zatytułowaną Mt Saint Michel + Saint Michaels Mount, nawiązującą do podobieństwa obu tych miejsc[13].
W
1996
roku
Mike Oldfield
skomponował instrumentalny utwór dedykowany Mont Saint-Michel. Utwór ten ukazał się w albumie
Voyager
[14].
W lipcu
1998
roku francuski kompozytor muzyki rock, Patrick Broguière wydał album w całości poświęcony Mont Saint-Michel[15].
Literatura
W
1913
roku amerykański pisarz,
Henry Brooks Adams
napisał książkę Mont-Saint-Michl and Charters[16] ukazującą jedność
średniowiecznej
społeczności, szczególnie zaznaczającą się w wielkich katedrach Francji.
W
2004
roku Frederic Lenoir i Violette Cabesos napisali nowelę La promesse de l'ange, której główna akcja ma miejsce na wyspie Mont Saint-Michel [17].
W
2005
roku francuski pisarz,
Maxime Chattam
w swojej książce Le Sang du Temps uznał Mont Saint-Michel jednym z najważniejszych miejsc[18].
Monety z wizerunkiem Mont Saint-Michel
20 franków francuskich z 1992 roku.
W latach
1992
–
2001
roku we
Francji
do użytku zostały wprowadzone monety o wartości 20
franków francuskich
.
Awers
tych monet przedstawiał Wzgórze Świętego Michała.
Waga każdej z monet wynosiła 9 gramów, a średnica 27 milimetrów[19].
W roku
2000
wprowadzono 10000 srebrnych monet o nominale 1,5 euro z wizerunkiem Mont Saint-Michel. Waga monet wynosiła 22,2 grama, a średnica 37 milimetrów[20].
Podobieństwo z Saint Michael's Mount
Saint Michael's Mount w Kornwalii
Wyspa
Saint Michael's Mount
w
Kornwalii
uważana jest za brytyjski odpowiednik Mont Saint-Michel. Podobnie jak Mont Saint-Michel – jest wyspą pływową i tak samo znajdują się na niej obiekty sakralne – na Mont Saint-Michel jest opactwo benedyktyńskie, a na Saint Michael's Mount kaplica
św. Michała
z
XV wieku
[21].
Galeria
| Budynki w Mont Saint-Michel | |
Przypisy
- ↑ Myślnik pozwala na odróżnienie nazwy gminy od nazwy wyspy. Zgodnie z oficjalnym nazewnictwem
Narodowego Instytutu Statystyki i Badań Ekonomicznych
(INSEE), jednostka administracyjna nazywa się (Le) Mont-Saint-Michel, a wyspa Mont Saint-Michel
- ↑
Projet Mont-Saint-Michel - Tourist impact surveys
(
fr.
). [dostęp 2008-06-19]. ss. www.projetmontsaintmichel.org.
- ↑
Mont-Saint Michel and its Bay - UNESCO World Heritage Centre
(
ang.
). [dostęp 2008-06-19]. ss. whc.unesco.org.
- ↑ 4,0 4,1 Nieznane miejsca, niezwykłe krainy. Brepols: Reader's Digest, 1994. . (
pol.
)
- ↑
Fros H.
, Sowa F., Księga imion i świętych, t. 1, Kraków 1997,
- ↑
Almanach → Francja → Mont Saint Michel
(
pol.
). [dostęp 2008-07-09].
- ↑
Porejct Mont Saint Michel
(
ang.
). [dostęp 2008-06-19]. ss. www.projetmontsaintmichel.fr.
- ↑
La Baie, June 2007, p.4, in French
(
fr.
). [dostęp 2008-06-19]. ss. www.projetmontsaintmichel.fr.
- ↑ 9,0 9,1
MONT-SAINT-MICHEL
(
pol.
). [dostęp 2008-06-26]. ss. www.marhan.pl.
- ↑ 10,0 10,1
Mont Saint Michel
(
pol.
). [dostęp 2008-07-09]. ss. budowle.pl.
- ↑ The Internet Movie Database:
The Elusive Pimpernel (1950)
(
ang.
). [dostęp 2008-06-21]. ss. www.imdb.com.
- ↑ The Internet Movie Database:
Mindwalk (1990)
(
ang.
). [dostęp 2008-06-19]. ss. www.imdb.com.
- ↑
Mt. Saint Michel Mix+St. Michaels Mount
(
pol.
). [dostęp 2008-06-20]. ss. www.lastfm.pl.
- ↑
Mont Saint Michel, Normandy, France: Pictures, Video, Music
(
ang.
). 06.04.2007. [dostęp 2008-06-21]. ss. www.vacation-wizard.com.
- ↑
Mont Saint-Michel - CD Patrick Broguiere
(
ang.
). [dostęp 2008-06-21]. ss. www.broguiere.com.
- ↑
Mont Saint Michel and Chartres
(
ang.
). [dostęp 2008-06-20]. ss. www.online-literature.com.
- ↑ Frederic Lenoir, Violette Cabesos: La promesse de l'ange. Albin Michel, 2004. . (
fr.
)
- ↑ Maxime Chattam: Le Sang du Temps. Michel Lafon, 2005. . (
fr.
)
- ↑
Vingt Francs Type Mont Saint Michel
(
fr.
). [dostęp 2008-06-21]. ss. www.passiondelamonnaie.com.
- ↑
Commemorative Euro Coins
(
ang.
). [dostęp 2008-06-24].
- ↑
St. Michael's Mount, Cornwall, England
(
ang.
). [dostęp 2008-06-25]. ss. www.sacredsites.com.
Bibliografia
Literatura
- Claude Quetel, Der Mont-Saint-Michel, 2005, (
niem.
)
- Germain Bazin, Le Mont Saint-Michel. Préface de Marcel Aubert, Parigi, Picard,
1933
. (
fr.
)
- Louis Blondel, Notice historique du Mont-St.-Michel et de Tombelaine. Avranches, Le Court,
1816
. (
fr.
)
- Édouard Corroyer, Description de l’Abbaye du Mont Saint-Michel et de ses Abords. Précédée d’une Notice historique. Parigi, Dumoulin,
1877
. (
fr.
)
- Paul Gout, Le Mont-Saint-Michel. Histoire de l’abbaye et de la ville. Étude archéologique et architecturale des monuments. Parigi, Armand Colin,
1910
. (
fr.
)
- Edouard Le Hericher, Histoire et description du Mont-Saint-Michel. Avranches Anfray,
1850
. (
fr.
)
- Maximilien Raoul, Histoire pittoresque du Mont Saint-Michel et de Tombelaine. Lincy, Parigi, Librairie A. Ledoux,
1834
. (
fr.
)
- Roger Roumagnac: Paris und Frankreich Nord und West. Paris: Odé, 1940. (
niem.
)
- Nieznane miejsca, niezwykłe krainy. Brepols: Reader's Digest, 1994. . (
pol.
)
Źródła internetowe
Zobacz też