Małże (Bivalvia, Lamellibranchia, z
gr.
bi – dwa +
łac.
valva – skorupka) –
takson
w randze gromady obejmujący morskie i słodkowodne
mięczaki
(Mollusca) o dwubocznie spłaszczonym ciele, składającym się z tułowia zwanego workiem trzewiowym i nogi, pozbawione głowy. Worek trzewiowy okryty jest dwoma bocznymi płatami płaszcza wytwarzającymi dwuklapową muszlę. Obie połówki muszli połączone są więzadłem i u niektórych gatunków zamkiem. Więzadło rozchyla połówki muszli zaś zamykają je mięśnie zwieracze. Wielkość muszli małży jest bardzo zróżnicowana, od kilku milimetrów aż po ponad metr u Tridacna gigas. Woda wpływa do jamy płaszcza przez otwór zwany syfonem wlotowym (wpustowym), a wypływa syfonem odpływowym (wyrzutowym, wypustowym). Zanikła u nich charakterystyczna dla
mięczaków
tarka w gardzieli. Na nodze umieszczony jest gruczoł bisiorowy, produkujący krzepnące nici zwane
bisiorem
, służące do przymocowania małża do podłoża. W rozwoju małży występują larwy
trochofora
,
weliger
i u niektórych pasożytnicza –
glochidium
.
Muszle małży mają trzy warstwy:
Warstwa perłowa jest zbudowana z drobnych blaszek
wapiennych
. Po dostaniu się do wnętrza muszli jakiejś drobiny (np. ziarenka piasku), substancja perłowa odkłada się wokół niej i powstaje perła.
Najbardziej znanym małżem jest
omułek jadalny
(Mytilus edulis). W Polsce występuje ponad 20 gatunków małży słodkowodnych, m.in.:
szczeżuja pospolita
(Anodonta piscinalis), kilka gatunków skójek (Unio),
racicznica zmienna
(Dreissena polymorpha). W Morzu Bałtyckim żyje m.in.
sercówka pospolita
(Cardium glaucum) i
małgiew piaskołaz
(Mya arenaria).
Znaczenie:
Aby pokryć zapotrzebowanie na pokarm, wielkie małże filtrują w ciągu godziny do 1,5 l wody[]. Dzięki temu oczyszczają zbiorniki wodne z nadmiaru substancji organicznych. Stanowią też pokarm dla wielu innych organizmów (m.in. dla szkarłupni, ryb, wydr, piżmaków, a także dla człowieka). Perły są wykorzystywane w przemyśle jubilerskim. Niektóre małże przynoszą szkody gospodarce np.
świdrak okrętowiec
, drążący w drewnie kanały o długości 30 cm i niszczący w ten sposób urządzenia portowe i drewniane kadłuby łodzi.
Małże oddychają za pomocą
skrzeli
, a ich budowa warunkuje dalszy podział tej gromady na cztery podgromady:
Przypisy
