Ludobójstwo |
---|
ciężar gatunkowy | zbrodnia |
przepis karny | art. 118 § 1 K.k. |
grożąca kara | pozbawienia wolności nie krótsza od lat 12, 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności |
strona podmiotowa | umyślna w zamiarze bezpośrednim kierunkowym |
możliwość odpowiedzialności nieletnich od 15 roku życia | nie |
typ kwalifikowany / uprzywilejowany: nie / karalne przygotowanie |
|
uwagi: |
Ludobójstwo –
zbrodnia przeciwko ludzkości
, obejmująca celowe wyniszczanie całych lub części
narodów
,
grup etnicznych
,
religijnych
lub
rasowych
, zarówno poprzez fizyczne zabójstwa członków grupy, jak i kontrolę urodzin, przymusowe odbieranie dzieci czy stworzenie warunków życia obliczonych na fizyczne wyniszczenie.
Definicja
Termin "ludobójstwo" (a dokładnie genocide, który później został przetłumaczony na ludobójstwo) wprowadził polski prawnik
Rafał Lemkin
(1900–1959; po emigracji do USA używający imienia Raphaël) w swojej pracy "Axis Rule in Occupied Europe" ("Rządy Osi w okupowanej Europie") wydanej w 1944 r. w USA. Użyto go w akcie oskarżenia w procesie norymberskim (choć Karta Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze nie wymieniała expressis verbis ludobójstwa, lecz jedynie
zbrodnie przeciwko ludzkości
, których kwalifikowaną postacią jest właśnie ludobójstwo). Do
języka prawnego
termin ludobójstwo wszedł za sprawą
Konwencji ONZ w sprawie Zapobiegania i Karania Zbrodni Ludobójstwa
podpisanej
9 grudnia
1948
r., której wstępny projekt był współtworzony przez Lemkina.
Artykuł II Konwencji definiuje ludobójstwo jako czyn "dokonany w zamiarze zniszczenia w całości lub części grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych, jako takich [taki jak]:
a) zabójstwo członków grupy,
b) spowodowanie poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia psychicznego członków grupy,
c) rozmyślne stworzenie dla członków grupy warunków życia, obliczonych na spowodowanie ich całkowitego lub częściowego zniszczenia fizycznego,
d) stosowanie środków, które mają na celu wstrzymanie urodzin w obrębie grupy,
e) przymusowe przekazywanie dzieci członków grupy do innej grupy."
W pierwotnej wersji Konwencji z 1946 r. definicja ta obejmowała również zbrodnie popełnione z przyczyn "
politycznych
", lecz zostały one usunięte ze względu na naciski m.in. Związku Radzieckiego, prawdopodobnie w obawie
Stalina
przed odpowiedzialnością[1].
Konwencja ta wskazuje, że karane jest nie tylko ludobójstwo, ale także podżeganie do niego, współuczestnictwo, usiłowanie jego popełnienia oraz zmowa w celu jego popełnienia. W celu skutecznego ścigania zbrodni, zapowiedziano karanie winnych bez względu na ewentualne sprawowanie przez nich funkcji państwowych. Karanie za zbrodnię ludobójstwa zostało powierzone sądownictwu wewnętrznemu państw-członków konwencji oraz sądownictwu międzynarodowemu, o ile dane państwo jest członkiem tego systemu.
Alain Besançon
, francuski politolog, historyk socjologii i filozofii tak zdefiniował to pojęcie: ludobójstwo w sensie właściwym, w odróżnieniu od zwykłej rzezi, żąda następującego kryterium: jest to rzeź zamierzona w ramach ideologii, stawiającej sobie za cel unicestwienie części ludzkości dla wprowadzenia własnej koncepcji dobra. Plan zniszczenia ma obejmować całość określonej grupy, nawet jeśli nie zostaje doprowadzony do końca w rezultacie niemożliwości materialnej czy zwrotu politycznego[2]
Ludobójstwo w historii
Samo zjawisko jest o wiele starsze – ludobójstwem było na przykład wyniszczenie
Jaćwingów
i
Prusów
przez
Krzyżaków
w XIII-XIV w., represje Anglików w Irlandii w
XVII wieku
za rządów
Olivera Cromwella
, wyniszczenie
Wandei
w
XVIII wieku
przez rządowe "kolumny piekielne" w okresie
Rewolucji Francuskiej
. W
XX wieku
ludobójstwo było zjawiskiem powszechnym w czasie wojen, by wspomnieć tylko
rzeź Ormian
dokonaną przez
Turków
, ludobójstwa wielu mniejszości narodowych przeprowadzane przez
Związek Radziecki
czy sztucznie wywołany
głód na Ukrainie
, rzezie dokonywane przez walczące strony w Afryce i Azji czy też
nazistowską
akcję przymusowego uprowadzania i
germanizowania
dzieci, zwaną
rabunkiem dzieci
.
Eksterminacja ludności miała też miejsce w czasie kolonizacja obu Ameryk, w szczególności
Ameryki Północnej
, gdzie najpierw
Hiszpanie
doprowadzili do wytępienia rodzimej ludności na południu kontynentu poprzez zmuszanie ich do niewolniczej pracy, a później
amerykańscy pionierzy
i wojsko
Stanów Zjednoczonych
likwidując indiańskie wioski w trakcie kolonizacji środkowej części kontynentu. W obu przypadkach eksterminacja nie była celem samym w sobie, lecz wynikiem ekspansji terytorialnej
Europejczyków
na ziemiach nowego lądu. Podobnie wyglądała sytuacja w przypadku wyniszczania rdzennej ludności w
Ameryce Południowej
czy w
Australii
, gdzie masowo ginęli
Aborygeni
.
Często jednak wymieranie tych grup etnicznych było spowodowana nie tylko zmuszaniem ich do ciężkiej pracy czy dosłownym zabijaniem lecz także niemożliwością przystosowania się do nowych warunków kulturowych wprowadzanych przez Europejczyków. Jednoznacznie nie można określić na ile procesy te były celowe i planowe, a na ile wynikały z nieświadomości odpowiednich instytucji.
Za ludobójstwo jest w Polsce prawnie uznawana oprócz zbrodni hitlerowskich określonych w wyroku
Trybunału w Norymberdze
–
zbrodnia katyńska
(stanowisko prokuratury i
Instytutu Pamięci Narodowej
, zgodne z wnioskiem prokuratury ZSRR do Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze z 1946, zarzucającym zbrodnię katyńską Niemcom z prawną kwalifikacją zbrodni ludobójstwa).
Przykłady ludobójstw
XVIII wiek
XIX wiek
XX wiek
XXI wiek
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Robert Gellately, Ben Kiernan: The Specter of Genocide: Mass Murder in Historical Perspective. Cambridge University Press, 2003, s. 267. .
- ↑ A. Besançon, Przekleństwo wieku. O komunizmie, narodowym socjalizmie i jedyności Zagłady, Warszawa 2000, s. 83