Kultura polska jest ściśle związana z ponad 1000-letnią
historią Polski
i tradycjami
kultury słowiańskiej
. Jej unikalny charakter to także rezultat powiązań z kulturą Europy Zachodniej i Wschodniej, a także Bliskiego Wschodu..
Sztuka
Muzyka
Najczęściej wymieniani polscy kompozytorzy muzyki poważnej to[1]:
Fryderyk Chopin
,
Karol Szymanowski
,
Krzysztof Penderecki
,
Zbigniew Preisner
,
Wojciech Kilar
,
Ignacy Jan Paderewski
,
Henryk Wieniawski
,
Krzysztof Komeda
,
Andrzej Panufnik
,
Stanisław Moniuszko
,
Jan A. P. Kaczmarek
,
Witold Lutosławski
.
Literatura
Początki literatury polskiej w średniowieczu
Literatura średniowieczna w Polsce
powstawała pod wpływem krajów zachodnich i
chrześcijaństwa
. W pierwszym okresie jej rozwoju (do końca XII wieku) na terenie kraju literatura rozwijała się wyłącznie w języku łacińskim, była też zazwyczaj anonimowa. Na prozę składały się utwory
hagiograficzne
(np. żywot
św. Wojciecha
Brunona z Kwerfurtu
),
epistolograficzne
, modlitewne i
dziejopisarskie
(
Kronika
Galla Anonima
, Chronica Polonorum
Kadłubka
). Poezja miała charakter okolicznościowy,
panegiryczny
,
liturgiczny
(
sekwencje
i
tropy
) i żałobny. W okresie drugim (XII-XIV w.) w piśmiennictwie rozwijały się
kazania
(
Kazania świętokrzyskie
). Pojawiły się pierwsze utwory w języku narodowym (
Psałterz floriański
,
Bogurodzica
), język polski wykorzystywany był również w twórczości ustnej. Równouprawnienie zyskał dopiero w okresie trzecim (XIV-XVI w.), w którym powstały takie utwory jak tzw.
Lament świętokrzyski
i
Rozmyślanie przemyskie
. Tworzono również
polskie przekłady Biblii
[2].
Renesans
Początkowo
literatura renesansowa
powstawała w Polsce po
łacinie
za sprawą zarówno obcokrajowców (
Filip Kallimach
,
Konrad Celtis
) jak i Polaków (
Mikołaj Hussowczyk
,
Andrzej Krzycki
). Utwory literackie pisane po polsku pojawiały się coraz częściej od około 1543 roku, kiedy to większe uznanie zaczęli zdobywać tacy pisarze jak:
Mikołaj Rej
,
Andrzej Frycz Modrzewski
,
Stanisław Hozjusz
. W tym okresie wzrosła również popularność literatury o tematyce obywatelskiej. Apogeum rozwoju literatury
renesansowej
przypadało na lata 1565–1590. Najważniejszymi pisarzami byli wtedy:
Łukasz Górnicki
,
A.P. Nidecki
i
Jan Kochanowski
. Ten ostatni, tworząc
pieśni
,
fraszki
i
tragedie
stał się ojcem polskiego języka literackiego. Od 1590 do początków XVII w. nastąpił zmierzch renesansu w literaturze polskiej[3].
Barok
Na
polską literaturę barokową
(XVII w.) składa się kilka nurtów, m.in. nurt religijny, rozwijający się pod wpływem
kontrreformacji
(
elegie
,
emblematy
,
kazania
,
pieśni
, utwory
hagiograficzne
,
parafrazy
ksiąg biblijnych
, teksty o charakterze indywidualnym i medytacyjnym, np.
Sępa Szarzyńskiego
). Drugim nurtem literatury
baroku
była twórczość
Jezuitów
(głównie
łacińska
–
epigramaty
,
ody
, pieśni, ale także przekłady, np.
Biblia
Jakuba Wujka
). Powstawały również w obrębie tego nurtu traktaty religijne i polityczne (
Skarga
),
modlitewniki
, teksty dramaturgiczne dla szkół. Innym nurtem była twórczość
sarmacka
(formy tradycyjne, nawiązujące do średniowiecza, rozwój poezji
ziemiańskiej
i rycerskiej, popularność zdobywały
sylwy
domowe i
pamiętniki
). Poezja wyrażała poczucie marności dóbr doczesnych oraz przemijania miłości i szczęścia (
Roksolanki
Zimorowica
). Powstawały także erotyki (
J. A. Morsztyn
). W literaturze baroku wyodrębnia się również twórczość
sowizdrzalską
(głównie anonimową), w której dominowała
parodia
,
satyra
,
groteska
i
nonsens
[4].
Oświecenie
Epoka Oświecenia w Polsce rozpoczęła się w pierwszej połowie XVIII w. i związana była z kryzysem
demokracji szlacheckiej
i zagrożeniem niezależnego bytu państwowego, stąd duża część
literatury polskiej tego okresu
zajmowała się sprawami obywatelskimi i politycznymi. Twórczość taką uprawiali m.in.
Ignacy Krasicki
i
Adam Naruszewicz
. Pisarze ci (podobnie jak
Franciszek Bohomolec
,
Julian Ursyn Niemcewicz
i
Franciszek Zabłocki
) związani byli z
klasycyzmem
, nawiązującym do twórczości
antycznej
. Nurt ten stanowił ówcześnie oficjalny i popierany przez
króla
program literacki Polski. Obok niego funkcjonował nurt
sentymentalny
, propagowany przez ośrodek
Czartoryskich
w
Puławach
. W ramach tego nurtu tworzyli m.in.
Franciszek Karpiński
i
Franciszek Dionizy Kniaźnin
. Najpopularniejszymi gatunkami epoki były:
oda
,
sielanka
,
bajka
i
satyra
. Tworzono również
poematy heroikomiczne
oraz pierwsze polskie
powieści
[5].
Romantyzm
Sytuacja
utraty niepodległości
w
1795
roku wpłynęła w znaczny sposób na
literaturę polską
, która pełniła odtąd funkcję utrzymywania świadomości narodowej. Pod wpływem
romantyzmu
niemieckiego i angielskiego wykształcił się i rozwinął nurt polskiego romantyzmu, początkowo rywalizujący z
klasycyzmem
i
sentymentalizmem
postanisławowskim, później zaś dominujący aż do
1863
roku. W okresie porozbiorowym gromadzono
podania
,
legendy
i
pieśni ludowe
(
Oskar Kolberg
). Sytuację literacką zmienił upadek
powstania listopadowego
: piśmiennictwo od tamtego momentu podzieliło się na literaturę krajową (
powieści historyczne
Kraszewskiego
,
gawędy szlacheckie
Rzewuskiego
,
komedie obyczajowe
Fredry
) oraz
emigracyjną
, gdzie powstały ważne dzieła dla polskiej literatury:
Mickiewicza
Dziady
i
Pan Tadeusz
(który został uznany za
epopeję narodową
),
Słowackiego
Kordian
,
Krasińskiego
Nie-Boska komedia
. Nastąpił gwałtowny rozwój
liryki
, w tym
poezji
mistycznej, pojawiły się takie
gatunki
, jak
dramat romantyczny
,
poemat dygresyjny
i szereg innych. Do dzieł powstałych w tamtym okresie odnosiły się wszystkie późniejsze
epoki literackie
[6][7]
Pozytywizm
Rok 1864 (upadek
powstania styczniowego
) uznaje się zazwyczaj[8] za początek
pozytywizmu
w Polsce. Sytuacja
polityczna kraju
, niewiara w odzyskanie niepodległości metodą zbrojnego oporu oraz zainteresowanie odkryciami naukowymi, zmieniły rolę przypisywaną
literaturze polskiej tego okresu
. Miała być ona przede wszystkim użyteczna i reagować na aktualne wydarzenia i problemy społeczne. Zmniejszyło się znaczenie poezji (choć wciąż powstawała, tworzyli m.in.
Maria Konopnicka
,
Adam Asnyk
), a najwyżej cenionym
gatunkiem literackim
stała się
powieść realistyczna
(m.in.
Meir Ezofowicz
i
Nad Niemnem
Elizy Orzeszkowej
oraz
Lalka
Bolesława Prusa
) lub
tendencyjna
(m.in.
Kraszewski
Dziadunio, Orzeszkowa Pan Graba, Pamiętnik Wacławy). Tworzono również liczną
nowelistykę
(
Konopnicka
,
Sienkiewicz
, Prus), a także
powieści historyczne
, takie jak:
Faraon
Prusa oraz
Ogniem i mieczem
,
Potop
,
Pan Wołodyjowski
,
Krzyżacy
,
Quo vadis
Henryka Sienkiewicza[9].
Młoda Polska
Młoda Polska jest samookreśleniem grupy artystów z lat 1890-1918 i pochodzi z manifestu programowego
Artura Górskiego
, w którym skrytykował on
pozytywistów
i przedstawił program literacki młodych twórców. W programie zwrócono uwagę na ponadprzeciętność artysty, podniesiono go do rangi wieszcza, zwykłego człowieka zaś nazwano "filistrem", czyli osobą ograniczoną. Żądano wolności oraz oddzielenia sztuki od dziedzictwa kulturowego. Powstaje hasło "sztuka dla sztuki" oznaczające rezygnację z obywatelskich powinności piśmiennictwa, a położenie nacisku na
indywidualizm
i jednostkowe przeżycie. Jednocześnie niektórzy twórcy kontynuowali problematykę wyzwoleńczą. Wtedy tworzyli
Jan Kasprowicz
,
Tadeusz Miciński
,
Leopold Staff
,
Stanisław Wyspiański
,
Stefan Żeromski
. Ważną postacią okresu Młodej Polski był
Stanisław Przybyszewski
, z którego dorobku na uwagę zasługują powieść Il Regno Doloroso oraz autobiografia Moi współcześni.
XX wiek
Polska miała w XX wieku czterech noblistów w dziedzinie literatury:
Henryka Sienkiewicza
,
Władysława Reymonta
,
Czesława Miłosza
i
Wisławę Szymborską
. Inni ważni pisarze to
Witkacy
,
Bruno Schulz
i
Witold Gombrowicz
, których zalicza się do awangardy; twórca fantastyki naukowej
Stanisław Lem
, który przewidział w swoich dziełach ogromną liczbę odkryć naukowych, które stały się faktem:
biotechnologia
,
sieć
, rzeczywistość wirtualna;
reportażysta
Ryszard Kapuściński
, którego portrety innych kultur i nacji są szeroko cenione i przekładane na inne języki. Inni ważni pisarze to:
Zbigniew Herbert
,
Sławomir Mrożek
,
Jarosław Iwaszkiewicz
,
Leopold Tyrmand
,
Stefan Chwin
,
Jerzy Prokopiuk
,
Robert Stiller
,
Andrzej Waligórski
,
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska
,
Julian Tuwim
,
Ferdynand Goetel
,
Piotr Kuncewicz
,
Paweł Jasienica
,
Stanisław Jerzy Lec
,
Tadeusz Boy-Żeleński
,
Tadeusz Różewicz
,
Józef Mackiewicz
,
Andrzej Bobkowski
,
Zofia Nałkowska
,
Krzysztof Kamil Baczyński
,
Stanisław Barańczak
,
Adam Zagajewski
,
Tadeusz Konwicki
,
Stefan Wiechecki
,
Marcin Świetlicki
,
Andrzej Stasiuk
,
Eustachy Rylski
i
Jerzy Sosnowski
.
Film
Reżyserzy
polscy, których filmy zgłoszone zostały do rywalizacji o
Oscara
w kategorii filmu nieanglojęzycznego:
Jerzy Antczak
,
Sławomir Fabicki
,
Feliks Falk
(2 razy),
Robert Gliński
,
Jerzy Hoffman
,
Andrzej Jakimowski
,
Jerzy Kawalerowicz
(3 razy),
Dorota Kędzierzawska
,
Krzysztof Kieślowski
(3 razy),
Jan Jakub Kolski
,
Andrzej Kotkowski
,
Kazimierz Kutz
(2 razy),
Witold Leszczyński
,
Juliusz Machulski
,
Czesław Petelski
,
Magdalena Piekorz
,
Radosław Piwowarski
,
Roman Polański
,
Jerzy Stuhr
,
Piotr Trzaskalski
,
Andrzej Wajda
(7 razy),
Leszek Wosiewicz
,
Krzysztof Zanussi
(4 razy)
Filozofia
Pierwszym znanym filozofem polskim był
Witelon
, właściwy rozwój filozofii polskiej wiąże się jednak dopiero z założeniem Akademii Krakowskiej – jak inne uniwersytety środokowoeuropejskie, uczelnia ta powstała w czasach stopniowego zmierzchu myśli scholastycznej. Najszerzej znani polscy filozofowie średniowieczni uprawiali przede wszystkim filozofię praktyczną, zwłaszcza powiązaną z
koncyliaryzmem
myśl społeczną i polityczno-religijną: czynił tak już
Mateusz z Krakowa
, do innych kluczowych reprezentantów tego nurtu należeli
Paweł Włodkowic
,
Jan z Ludziska
i
Jan Ostroróg
. Na gruncie filozofii spekulatywnej uprawiane były wszystkie główne kierunki filozoficzne późnej scholastyki, tj.
tomizm
, albertyzm i szkotyzm (via antiqua; główni reprezentanci:
Jan z Głogowa
, Jakub z Gostynina,
Jan ze Stobnicy
) i
nominalizm
(via moderna, główni reprezentanci: Jan z Paradyża, Benedykt Hesse).
Najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu
był w XV wieku
Grzegorz z Sanoka
, do wczesnej recepcji humanizmu w Polsce przyczynił się także Włoch
Filip Kallimach
. Głównymi reprezentantami myśli humanistycznej, często o raczej publicystyczno-politycznym niż czysto filozoficznym charakterze, byli w Polsce
Sebastian Petrycy
,
Adam Burski
,
Stanisław Orzechowski
,
Łukasz Górnicki
,
Andrzej Frycz Modrzewski
. Szeroko znana była myśl ariańska: prace
Faustyna Socyna
i
Szymona Budnego
. Znaczące elementy filozoficzne, zwłaszcza w dziedzinie metodologii nauk przyrodniczych, zawierają dzieła
Mikołaja Kopernika
.
W XVI wieku na uniwersytetach kontynuowano filozofię szkolną, która odrodziła się wraz z przybyciem do polski
jezuitów
. Głównym ośrodkiem filozofii jezuickiej była
Akademia Wileńska
– dużą popularność w Europie zyskał podręcznik logiki
Marcina Śmigleckiego
, a także dzieło Jana Szydłowskiego. W XVII-wiecznej Polsce rozwijała się także filozofia innowiercza, a zwłaszcza ariańska. Jej przedstawicielami byli krytyk Kartezjusza
Jan Ludwik Wolzogen
oraz
Samuel Przypkowski
i
Andrzej Wiszowaty
. Pisma filozoficzne pozostawił też poeta i prozaik
barokowy
Stanisław Herakliusz Lubomirski
.
Od XVII wieku docierały do Polski nowe, antyscholastyczne idee filozoficzne (nazywane philosophia recentiorum), a w czasach saskich pierwsze idee oświeceniowe (
Mitzler von Kolof
,
Kazimierz Narbutt
,
Antoni Wiśniewski
). W czasach stanisławowskich upowszechniła się kultura oświeceniowa na wzór francuski – wśród filozofów najwybitniejszymi byli
Jan Śniadecki
,
Jędrzej Śniadecki
,
Hugo Kołłątaj
i
Stanisław Staszic
. Filozofia typu oświeceniowego rozwijała się nadal w pierwszych dekadach wieku XIX, zwłaszcza w Wilnie. Do recepcji
kantyzmu
przyczynił się natomiast zwłaszcza
Józef Kalasanty Szaniawski
.
Filozofia pierwszej połowy XIX wieku rozwijała się pod przemożnym wpływem idealizmu niemieckiego: głównymi reprezentantami idealizmu w Polsce byli
Józef Hoene-Wroński
,
Bronisław Trentowski
,
August Cieszkowski
i
Karol Libelt
. Istotne elementy filozoficzne zawierają także utwory
Juliusza Słowackiego
i
Adama Mickiewicza
. Główną ideą filozofii polskiej tego okresu był tzw.
mesjanizm polski
. Druga połowa XIX wieku ma mniejsze znaczenie filozoficzne: tendencje pozytywistyczne reprezentowali
Aleksander Świętochowski
i
Julian Ochorowicz
, ważnym myślicielem socjalistycznym był
Edward Abramowski
. Przełom XIX i XX wieku to recepcja filozofii życia (Nietzschego i Schopenhauera) – reprezentantem aktywizmu i ważnym teoretykiem kultury był w tym okresie
Stanisław Brzozowski
.
Wiek XX to okres największego rozkwitu filozofii polskiej, szczególnie logiki. Wiązało się to z działalnością
szkoły lwowsko-warszawskiej
, założonej przez
Kazimierza Twardowskiego
. Jej reprezentantami byli m.in.
Alfred Tarski
,
Stanisław Leśniewski
,
Jan Łukasiewicz
,
Kazimierz Ajdukiewicz
,
Tadeusz Kotarbiński
,
Leon Chwistek
,
Tadeusz Czeżowski
,
Izydora Dąmbska
. Tarski należy do najwybitniejszych logików współczesnych[10], do jego najwazniejszych osiągnięć należą: definicja prawdy, pojęcie definiowalności, konsekwencji i ω-zupełności. Do głównych osiągnięć Leśniewskiego należą tzw. systemy Leśniewskiego, Łukasiewicza – logiki wielowartościowe, Ajdukiewicza – teoria kategorii semantycznych i inne badania semantyczne, Kotarbińskiego – koncepcja reizmu i rozwój prakseologii. Bliscy szkole lwowsko-warszawskiej byli także socjolog
Stanisław Ossowski
, współtwórca psychologii polskiej
Władysław Witwicki
, historyk filozofii i estetyk
Władysław Tatarkiewicz
, etyk
Maria Ossowska
. Głównym reprezentantem
fenomenologii
w Polsce i jednym z czołowych fenomenologów w ogóle był
Roman Ingarden
. Własny system
ontologiczny
wypracował
Stanisław Ignacy Witkiewicz
. Ważnymi filozofami kultury byli
Henryk Elzenberg
i
Marian Zdziechowski
. Tomizm i osiągnięcia logiki współczesnej łączyło Koło Krakowskie (
Jan Salamucha
,
Józef Maria Bocheński
).
Po II wojnie światowej, mimo trudności politycznych związanych z dominacją filozofii marksistowskiej, filozofia polska nadal się rozwijała, kontynuowali działalność Kotarbiński, Ajdukiewicz, Ingarden i Ossowscy. Do tradycji szkoły lwowsko-warszawskiej nawiązują filozofowie analityczni (
Bogusław Wolniewicz
,
Jan Woleński
,
Wacław Mejbaum
, logik
Roman Suszko
), rozwija się filozofia katolicka, w tym zwłaszcza neotomizm i personalizm (
Mieczysław Krąpiec
,
Mieczysław Gogacz
,
Karol Wojtyła
,
Józef Tischner
) oraz wszystkie nurty filozofii XX-wiecznej (Ija Lazari-Pawłowska,
Tadeusz Kroński
,
Leszek Kołakowski
,
Bronisław Baczko
,
Marek Siemek
,
Leszek Nowak
,
Adam Schaff
,
Zygmunt Bauman
, historyk filozofii
Adam Krokiewicz
)
Media
Środki masowego przekazu
Stacje telewizyjne
Budynek TVP po rozbudowie
W Polsce działa dziewięć kanałów publicznej
Telewizji Polskiej
:
TVP 1
,
TVP 2
,
TVP Info
,
TV Polonia
,
TVP Kultura
,
TVP Historia
,
TVP Sport
,
Белсат TV
i
TVP HD
. Działa także telewizja prywatna:
Polsat
,
TVN
,
TV 4
,
TV Puls
,
Canal+
,
Tele 5
i
Polonia1
. Poprzez odbiorniki satelitarne dostępnych jest szereg innych polskojęzycznych kanałów, głównie przez telewizję kablową i platformy cyfrowe:
Cyfrowy Polsat
,
n
i
Cyfra+
.
Stacje radiowe
W domenie przekazu
radiowego
, działa publiczne
Polskie Radio
:
Jedynka
,
Dwójka
,
Trójka
,
Czwórka
. Poza publicznym Polskim Radiem, działa radio prywatne:
Radio Zet
,
RMF FM
,
Radio Maryja
,
Radio Eska
,
Planeta FM
,
RMF MAXXX
i inne, a także wiele stacji lokalnych i internetowych.
Prasa
Według danych
Związku Kontroli Dystrybucji Prasy
, największy nakład wśród dzienników, które poddały się kontroli nakładu, mają (w kolejności od największego):
Fakt
,
Gazeta Wyborcza
,
Metro
,
Super Express
,
Echo Miasta
,
Dziennik Gazeta Prawna
,
Rzeczpospolita
,
Przegląd Sportowy
,
Dziennik Zachodni
,
Gazeta Pomorska
,
Głos Wielkopolski
,
Dziennik Polski
,
Gazeta Podatkowa
,
Express Ilustrowany
,
Dziennik Łódzki
,
Dziennik Bałtycki
,
Gazeta Lubuska
, Głos – Dziennik Pomorza,
Gazeta Wrocławska
,
Echo Dnia
[11]
Największe opiniotwórcze czasopisma kraju to[11]
Polityka
,
Newsweek Polska
i
Wprost
.
Sport
Najpopularniejszym sportem w Polsce jest
piłka nożna
. 18 kwietnia 2007 prezydent
UEFA
Michel Platini
ogłosił, że
Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej w 2012 roku
odbędą się w Polsce i na
Ukrainie
. Polskie miasta-gospodarze meczów tej imprezy to
Warszawa
,
Poznań
,
Gdańsk
i
Wrocław
. Obecnym
mistrzem Polski
w piłce nożnej jest
Lech Poznań
.
Dużym zainteresowaniem cieszy się również
żużel
; w tej dyscyplinie m.in.
Tomasz Gollob
,
Jarosław Hampel
,
Janusz Kołodziej
i
Wiesław Jaguś
odnoszą sukcesy na arenie międzynarodowej. Najbardziej utytułowane kluby żużlowe w Polsce to
Unia Leszno
,
Stal Gorzów
,
RKM Rybnik
,
Polonia Bydgoszcz
. Popularna jest także
siatkówka
, po zdobyciu mistrzostwa Europy w 2003 i 2005 przez
reprezentację narodową kobiet
, tzw. "Złotka", oraz wicemistrzostwa świata w 2006 i mistrzostwa europy w 2009 przez
reprezentację narodową mężczyzn
, i
koszykówka
, choć polskie ligi i reprezentacje nie stoją na wysokim poziomie. W ostatnim okresie na znaczeniu zyskały
skoki narciarskie
dzięki sukcesom
Adama Małysza
,
Formuła 1
za sprawą
Roberta Kubicy
,
piłka ręczna
ze względu na sukcesy
reprezentacji Polski
na dwóch kolejnych Mistrzostwach Świata w roku
2007
i
2009
, a także
pływanie
dzięki sukcesom m.in.
Otylii Jędrzejczak
.
Obyczaje i tradycje
Kuchnia
Na kształtowanie się swoistych cech kuchni polskiej miały wpływ przemiany historyczne. Na przestrzeni dziejów kuchnia polska ulegała wpływom i zmianom regionalnym, zwłaszcza, że tereny Rzeczypospolitej Polskiej historycznie zamieszkiwała zmieniająca się mozaika narodów. W efekcie silne są kulinarne wpływy wschodnie (tatarsko-tureckie, wcześniej mongolskie), rusińskie, niemieckie, francuskie, włoskie i żydowskie.
Najpopularniejsze polskie potrawy (wszystkie są popularne także w krajach sąsiednich) to m.in.:
pierogi
,
kasze
,
kluski
,
gołąbki
,
bigos
, zupy (
kapuśniak
,
krupnik
,
barszcz czerwony
,
żur
,
rosół
, z
kwaśnych wiśni
), potrawy z
kapusty
i
ziemniaków
,
pieczywo
(chleb żytni, pszenny), ciasta, warzywa, owoce (jabłka, gruszki, rozmaite jagody, porzeczki),
ser biały
, jak i wszelkiego rodzaju mięsa (głównie wieprzowe, drobiowe i wołowe), rozmaicie przygotowane, oraz w mniejszym stopniu ryby morskie i słodkowodne. Specyficznym polskim deserem są
faworki
, popularne są też inne wypieki, w tym
babka
,
pierniki
czy
pączki
.
Wśród napojów alkoholowych
wódka
pędzona ze zbóż i ziemniaków wyparła rozpowszechniony niegdyś
miód pitny
. Piwo, w Polsce
chmielowe
, jest napojem tradycyjnym i pospolitym, podczas gdy
wino
– mniej.
Popularnym napojem jest
herbata
(zwykle czarna) pita do niedawna głównie w
szklankach
, często z dodatkiem plasterka cytryny i słodzona
cukrem
. Herbata przybyła do Polski z Anglii wkrótce po jej ukazaniu się w Zachodniej Europie (za sprawą kupców holenderskich). Jednak jej rozpowszechnienie przypisywane jest zaborcom rosyjskim w XIX wieku. Wówczas do polskich domów trafiły
samowary
z Rosji, gdzie herbata niezależnie pojawiła się w postaci daru z Chin na dworze carskim, na ok. 50 lat przed jej rozpowszechnieniem w Holandii. Popularna jest także
kawa
, powszechnie pita w Polsce od XVIII wieku, także przez niższe warstwy społeczne, jak rzemieślnicy czy zamożne chłopstwo[12].
Źródła
- Prosper MontaLarousse Librarie, Prosper Montagné, Larousse, Comité gastronomique, Joel Robuchon:
Larousse Gastronomique
. Paris / Nowy Jork: Clarkson Potter / Larousse, 2001 (oryg. wydanie 1938). , .
OCLC
46872358
. [dostęp 2009-01-10]. (
ang.
)
Przypisy
- ↑
Lista polskich kompozytorów najczęściej wymienianych w internecie
. [dostęp 3 grudnia 2008].
- ↑ Teresa Michałowska Średniowiecze. W: Teresa Michałowska, Barbara Otwinowska, Elżbieta Sarnowska-Temeriusz: Słownik literatury staropolskiej : średniowiecze, renesans, barok. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 2002, ss. 954–957. .
- ↑ Janusz Pelc Renesans. W: Teresa Michałowska, Barbara Otwinowska, Elżbieta Sarnowska-Temeriusz: Słownik literatury staropolskiej : średniowiecze, renesans, barok. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 2002, ss. 800-810. .
- ↑ Jadwiga Sokołowska, Alina Nowicka-Jeżowa Barok. W: Teresa Michałowska, Barbara Otwinowska, Elżbieta Sarnowska-Temeriusz: Słownik literatury staropolskiej : średniowiecze, renesans, barok. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 2002, ss. 95-99. .
- ↑ Teresa Kostkiewiczowa, Alina Aleksandrowicz-Ulrich: Słownik literatury polskiego oświecenia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 2002, ss. rozdział= Janusz Maciejewski Oświecenie. .
- ↑
Alina Witkowska
: Literatura romantyzmu. Warszawa: PWN, 1987, ss. 5-23. .
- ↑ Słownik terminów literackich. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1998, ss. 482-483. .
- ↑
Henryk Markiewicz
: Literatura pozytywizmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 5. .
- ↑
Henryk Markiewicz
: Pozytywizm. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004. .
- ↑ Anita B. Feferman, Solomon Feferman: Alfred Tarski: Life and Logic. Cambridge University Press, 2004. ISBN .
OCLC
OCLC 54691904
.
- ↑ 11,0 11,1
Dane Związku Kontroli Dystrybucji Prasy
.. Dane za wrzesień 2008. Ogólnodostępne wyłącznie do celów dydaktycznych i naukowych.
- ↑
Jędrzej Kitowicz
: Opis obyczajów. Wrocław:
Zakład Narodowy im. Ossolińskich
, 1970, ss. 453–456.
Zobacz też
Czytaj też
- Encyklopedia kultury polskiej XX wieku.. Tom 1, red. A. Kłoskowska, Wrocław 1991. Tom 2 red. J. Bartmiński, Wrocław 1993
- Joanna Knaflewska, Wiesław Kot, Księga kultury polskiej: kultura i nauka, literatura : ilustrowana encyklopedia tematyczna, Wydawn. Publicat, 2007