Kula to rytualna wymiana odbywająca się w obrębie archipelagu Wysp Trobriandzkich położonego w południowo-wschodniej części Morza Salomona , tuż za wschodnim krańcem Nowej Gwinei , opisana po raz pierwszy w 1922 roku przez Bronisława Malinowskiego w Argonautach Zachodniego Pacyfiku.

Opis kula

Oprócz wymiaru rytualnego kula posiada wymiary ekonomiczny, prawny, psychologiczny i społeczny. Przez Malinowskiego określona została jako pierwotna instytucja ekonomiczna . Jest także dla uczestników możliwością zdobycia nowych elementów kulturowych oraz jest doświadczeniem międzykulturowym.

W trakcie kula wymieniane są dwa rodzaje przedmiotów: naszyjniki soulava z czerwonych muszli , które krążą wraz pływającymi od wyspy do wyspy Triobriandczykami w kierunku zgodnym z kierunkiem zegara, natomiast bransolety (lub naramienniki ) mwali z białych muszli - krążą w ten sposób w kierunku przeciwnym. W wymianie biorą udział tylko mężczyźni. Przedmioty wymieniane są między stałymi partnerami. Partner daje jeden rodzaj przedmiotów, a otrzymuje drugi.

Każdy z wymieniających ocenia wartość otrzymywanego przedmiotu i musi zrewanżować się ekwiwalentem z drugiej grupy przedmiotów. Jeśli nie ma przygotowanego ekwiwalentu wręcza dar zastępczy jednak zobowiązuje się najszybciej jak tylko możliwe (na ogół podczas kolejnej wyprawy) przekazać przedmiot adekwatny co do wartości. Wymiana następuje w milczeniu, a wszystkie reguły, także te dotyczące sytuacji "wyjątkowych" są powszechnie znane. Ze względu na rytualny charakter targowanie się jest po prostu "nie do pomyślenia".

Posiadanie tych przedmiotów jest tylko chwilowe, niemniej stanowi ono podstawę prestiżu i powód do dumy dla społeczności danej wyspy (wioski). Tubylcy dokładnie zapamiętują kto komu i co wręczył lub co jest winien - wszystkie ceremonie mają charakter publiczny.

Wartość wymienianych przedmiotów rośnie wraz z czasem ich obecności w obiegu, ponieważ wraz z ich przekazywaniem przekazywana jest też informacja na temat poprzednich właścicieli.

Aspekty ekonomiczne

Wraz z wymianą naszyjników i naramienników odbywa się także wymiana handlowa . Jednak łączenie obu w tej samej ceremonii jest wbrew zasadom rytuału. Rytuał może odbywać się także w obrębie społeczności jednej wyspy. W takim wypadku np. społeczność mieszkająca na wybrzeżu wymienia świeże ryby na owoce, warzywa, itd. z grupą mieszkającą wewnątrz wyspy.

Aspekty psychologiczne, społeczne i prawne

Kula jest mechanizmem socjalizacji . Synowie wprowadzani do rytuału przez ojca, podróżują z nim i uczą się. Ojciec stopniowo też zaczyna przekazywać im swoich partnerów.

Wymiana jest treningiem osobowości. Pozwala "sprawdzić się" młodym mężczyznom, uczyć się wywiązywać z przyjętej odpowiedzialności. W szczególności uczyć respektowania zasady wzajemności , która ma równoważyć wrodzone skłonności do próżności (próba rewanżu przedmiotem o większej wartości) lub do tego by mieć więcej (rewanż przedmiotem o mniejszej wartości). Partnerów obowiązuje też przyzwoitość i uczciwość. Uchybienie zasadom wymiany mogłoby spotkać się z ostracyzmem . Jednak korzyści płynące z udziału w wymianie (we wszystkich aspektach!) całkowicie przeważają nad lenistwem, egoizmem i innymi negatywnymi cechami.

Wymiana kula jako doświadczenie międzykulturowe

Grupa przybyła respektuje tryb życia i obyczaje gospodarzy i na czas swojego pobytu przyjmuje je jako swoje. Goście na ogół boją się lokalnych duchów i magii, którą stosują gospodarze więc podporządkowują się bez wyjątków. Pobyt trwa od kilku dni do kilku miesięcy. W tym czasie goście biorą udział w życiu codziennym, pracy, połowach, podziale żywności, obrzędach, świętach itd.

Wymiana oparta na takich zasadach pozostaje unikalna w skali światowej, a sam rytuał kula trwa do dziś.

Maorysi

Antropolog Marcel Mauss opisał podobne zjawisko, jakie ma miejsce wśród Maorysów na Nowej Zelandii .

Bibliografia

• B. Malinowski, Argonauci Zachodniego Pacyfiku