Na mapach: 33°05'40″N 44°35'33″E / 33.09444, 44.5925

Ktezyfon

Ktezyfon (Ktesifon, Ktezyfont, per. تيسفون Tispun lub Tisfun; arab. المدائن Al-Madā'in) – starożytne miasto na północno-wschodnim brzegu Tygrysu , u ujścia rzeki Diyala, naprzeciwko Seleucji . Obecnie ruiny 30 km na południowy wschód od Bagdadu . W Ktezyfonie zachowało się największe na świecie pojedyncze ceglane sklepienie łukowe (szerokości 25,5 m, długości 48 m, wysokości 37 m, zbudowane około 600 roku). Jest to pozostałość sali audiencyjnej królów sasanidzkich , zwane obecnie Taq Kisra.

Pod koniec IV w. p.n.e. Seleukos I Nikator założył na wschodnim brzegu Tygrysu Seleucję , która rychło stała się wielkim ośrodkiem miejskim i – na jakiś czas – stolicą jego imperium. Naprzeciwko Seleucji, na drugim brzegu Tygrysu, leżało miasto Opis, które wkrótce stało się jej przedmieściem. Opis leżało na słynnej perskiej Drodze Królewskiej , żyły w nim obok siebie dwie społeczności – autochtoniczna i grecka .

Po opanowaniu Mezopotamii przez Partów w 129 p.n.e. królowie partyjscy na miejscu Opis założyli Ktezyfon, zwany przez nich Tyspon. Ktezyfon był zimową stolicą imperium partyjskiego i wkrótce – wraz z bliźniaczą Seleucją – stał się jednym z największych miast starożytnego świata (około 30 km² powierzchni). Po rebelii przeciwko królowi Wardanesowi, do której doszło w Seleucji w 43 , Ktezyfon jeszcze zyskał na znaczeniu. W połowie I w., za króla Pakorusa II , został otoczony murami.

Ktezyfon wraz z Seleucją był kilkakrotnie oblegany i zdobywany przez wojska rzymskie podczas wojen partyjsko-rzymskich : w 116 przez cesarza Trajana , w 165 przez cesarza Lucjusza Werusa i w 198 przez cesarza Septymiusza Sewera . Największych zniszczeń Rzymianie dokonali w 165 – zrabowali wtedy ogromne ilości złota i srebra.

Po zwycięskiej rebelii przeciwko Partom w 224 , perski władca Ardaszir I z dynastii Sasanidów ustanowił w 226 Ktezyfon stolicą perskiego imperium i osiedlił w mieście nowych mieszkańców. Seleucję natomiast przebudował i nazwał Veh-Ardaszir ("dobre miasto Ardaszira"). Miasto pozostało strategicznym celem Rzymian w wojnach rzymsko-sasanidzkich – usiłowali zdobyć Ktezyfon w latach 238 (cesarz Gordian III ) i 363 (cesarz Julian Apostata ). Tylko cesarzowi Karusowi udało się zdobyć perską stolicę w 283 , lecz nie pociągnęło to za sobą poważniejszych następstw.

Po zdobyciu Antiochii Syryjskiej w 540 Chosroes I przesiedlił część jej mieszkańców w okolice Ktezyfonu i Seleucji, zakładając nowe miasto, zwane Antiochią Chosroesa.

W 637 Ktezyfon został zdobyty i splądrowany przez Arabów , którzy przemianowali bliźniacze miasta na Al-Madain ("miasta"). Ktezyfon został opuszczony po tym, jak kalifowie abbasydzcy przenieśli swoją stolicę do Bagdadu w 762 , po czym stopniowo popadł w ruinę. Jego budynki służyły jako źródło budulca dla Bagdadu.

Ktezyfon (wraz z Seleucją) był ośrodkiem kościoła nestoriańskiego – do 800 był siedzibą nestoriańskiego patriarchy Wschodu.