Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Wyspa Wielkanocna

Wyspa Wielkanocna

Na mapach: 27°10'S 109°25'W / -27.167, -109.417

Wyspa Wielkanocna
Zdjęcie satelitarne Wyspy Wielkanocnej

Zdjęcie satelitarne Wyspy Wielkanocnej
Kontynent Oceania
Państwo   Chile
Akwen Ocean Spokojny
Powierzchnia 163,6 km²
Populacja (2002)
 • liczba ludności
 • gęstość

3791
23,1 os./ km²
Mapa wyspy
Położenie na mapie

Wyspa Wielkanocna ( hiszp. Isla de Pascua, Territorio Especial de Isla de Pascua, polinez. Rapa Nui, ang. Easter Island) – wyspa na południowym Oceanie Spokojnym w centralnej części Wzniesienia Wschodniopacyficznego. 3791 mieszkańców (70% stanowią Polinezyjczycy ), jedyna miejscowość to Hanga Roa . Należy do Chile , wchodzi w skład regionu Valparaíso . Znajduje się w odległości 2078 km od najbliższej zamieszkanej wyspy - Pitcairn i 3600 km od brzegów Chile i jest najbardziej oddaloną od wysp i lądów zamieszkaną wyspą na świecie. Znana jest przede wszystkim ze znajdujących się na niej wielkich kamiennych posągów przedstawiających głowy - moai .

Spis treści

Historia

Flaga Rapa Nui

Według literatury wyspa została zasiedlona około roku 300-400 n.e. przez osadników z Hawajów . Niektórzy naukowcy twierdzą jednak, że mogło to mieć miejsce około roku 700-800 n.e. na co wskazuje datowanie radiowęglowe . Polinezyjczycy prawdopodobnie przybyli z Markizów przywożąc ze sobą banany , taro , kurczaki , czy szczury . Najnowsze badania Terrego L.Hunta i Carla P.Lipo wskazują jednak, że wyspa została zasiedlona około 1200 roku, zaś wcześniejsze błędne określenie daty były spowodowane zanieczyszczeniem próbek.[1] Tą tezę potwierdza dodatkowo fakt braku jakichkolwiek osadów geologicznych związanych z działalnością człowieka przed tym okresem.

Inna teoria rozpropagowana przez Thora Heyerdahla mówi, że część późniejszych mieszkańców wyspy zwanych długouchymi przybyła na Wyspę z Ameryki Południowej. Mają o tym świadczyć m.in. uprawy słodkiego ziemniaka znajdującego się na wyspie, podania mieszkańców, jak również cechy wyglądu dawnych mieszkańców wyspy, wynikające z posągów. Heyerdahl doświadczalnie dowiódł możliwości przepłynięcia z Ameryki Południowej do Polinezji tratwą ( Kon-Tiki ). Według podań, arystokratyczni długousi w trakcie powstania ciemiężonej ludności pochodzenia polinezyjskiego (tzw. krótkousi) zostali prawie zupełnie zgładzeni (wojna domowa na Wyspie rozegrała się po 1722 - odkrycie wyspy przez Holendrów - a przed 1773 / 1774 - lądowanie Jamesa Cooka [2]). Późniejsze badania nie wykazały powiązań genetycznych współczesnych mieszkańców Wyspy Wielkanocnej z mieszkańcami Ameryki Południowej, co jednak biorąc pod uwagę całkowitą zagładę "długouchych" niekoniecznie musi całkowicie podważać teorię Heyerdahla.

Kontakt Europejczyków z wyspą rozpoczął się w niedzielę wielkanocną 1722 roku, gdy Holender Jacob Roggeveen odkrył na wyspie 2000-3000 mieszkańców, jakkolwiek cywilizacja ta mogła wcześniej dochodzić do 10000-15000 mieszkańców. Taki spadek liczby mieszkańców spowodowany został przez wyczerpanie naturalnych zasobów wyspy oraz ścięcie wszystkich drzew. Według podań ustnych w wyniku tego doszło do walk oraz kanibalizmu z powodu braku żywności[3]. Inna koncepcja mówi, że populacja mieszkańców była stabilna, a przyczyną kłopotów żywnościowych i wyginięcia lasów był nadmierny rozwój populacji szczura polinezyjskiego [4].

Do połowy XIX wieku wielkość populacji odbudowała się do poziomu ok. 4000, aby w przeciągu 20 lat, w wyniku wywożenia tubylców do pracy niewolniczej w Peru oraz Chile populacja ta zmniejszyła się do 110 mieszkańców w 1877 . W tym czasie mieszkańcom narzucono wyznanie katolickie . Po interwencjach, m.in. biskupów chilijskich, zaprzestano wywożenia mieszkańców, tym którzy przeżyli niewolniczą pracę pozwolono wrócić, lecz niestety większość z nich zmarła w wyniku epidemii grypy. Po zaprzestaniu porwań populacja mieszkańców wyspy znów zaczęła się zwiększać.

W 1888 wyspa została przyłączona do Chile przez Policarpo Toro. Wg spisu z 2005 roku populacja liczy 3791 mieszkańców i w porównaniu ze spisem z 1982 odnotowano znaczny wzrost (populacja w r. 1982 wynosiła 1936 osób). Jest to spowodowane przede wszystkim imigracją Europejczyków na wyspę. Jednocześnie zmniejsza się w społeczności udział Polinezyjczyków (z 70% w 1982 do 60% w 2005 )

Na wyspie znaleziono drewniane tabliczki pokryte pismem, zwanym rongorongo , które nie zostało odczytane.

Geografia

Krater Rano Kau w Parku Narodowym Rapa Nui

Wyspa Wielkanocna należy do najbardziej izolowanych miejsc na Ziemi . Znajduje się na Pacyfiku , ponad 2000 km od wyspy Pitcairn i ok. 3600 km od wybrzeży Chile . Obszar Rapa Nui wynosi 163,6 km2. Jej długość to ok. 15 km, a szerokość ok. 20 km.

Wyspa jest pochodzenia wulkanicznego i uformowały ją pomiędzy 750 000 a 100 000 lat temu cztery główne wulkany: Rano Kau (przy którym znajduje się dawne centrum pałacowo-ceremonialne), Rano Raraku (z kamieniołomem, w którym powstawały moai ), Puakatike na Półwyspie Poike oraz Terevaka (najmłodszy z wulkanów, będący jednocześnie najwyższym wzniesieniem Rapa Nui - 507 m n.p.m.). Z uwagi na swoje geologiczne pochodzenie wyspa jest zbudowana ze skał tufowych , w których powstało wiele jaskiń (do najbardziej znanych należą: Ana Te Pahu i Ana Kai Tangata). Tego samego pochodzenia geologicznego co Wyspa Wielkanocna są także sąsiednie wyspy: Motu Nui i Motu Iti oraz skała pomiędzy nimi a Rapa Nui - Motu Kao Kao.

Klimat Wyspy Wielkanocnej stanowi odmiana morska klimatu podzwrotnikowego . Do najcieplejszych miesięcy należy luty , a pora chłodna to okres od lipca do sierpnia , przy czym najbardziej deszczowy jest kwiecień .

Park Narodowy Rapa Nui

Obszar 71.3 km² (ok. 45% powierzchni wyspy) objęty jest ochroną w ramach Parku Narodowego Rapa Nui (Parque Nacional Rapa Nui). Park utworzono w 1935 roku, a w 1996 roku został on wraz ze znajdującymi się na jego terenie moai wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO .

Teren Parku dzieli się na siedem sekcji: Rano Kau, Puna Pau , Rano Raraku, Anakena , Ahu Akivi, Wybrzeże Północne (Costa Norte) i Hanga Roa (obszar miejski na Rapa Nui).

Gospodarka

Gospodarka Wyspy oparta jest głównie na turystyce . Co roku wyspę odwiedza ok. 30 tys. turystów. Średni okres pobytu to ok. 3-4 dni, wydatki - ok. 500 USD na osobę, co daje przychód z turystyki w kwocie ok. 15 milionów USD rocznie. Wyspa jest strefą "Tax Free" co oznacza, że jej mieszkańcy nie płacą podatków . Główną atrakcję stanowią kamienne figury moai .

Mieszkańcy trudnią się także rolnictwem , rybołówstwem , hodowlą koni, drobiu i bydła . W przeszłości na wyspie hodowano wyłącznie owce. Uprawia się banany , taro , kukurydzę , warzywa (w minimalnych ilościach), trzcinę cukrową , figowce i bataty . Większość żywności sprowadzana jest drogą morska bądź lotniczą z kontynentu, w związku z czym jej ceny są wyższe niż w Chile kontynentalnym. Drogą morska sprowadzana jest też reszta zaopatrzenia (na wyspie nie ma przemysłu).

Przez lata rozwinęło się również rzemiosło . Wyrabia się głównie naszyjniki z muszli, drewna i ptasich piór, rzeźby moai - zarówno kamienne jak i drewniane oraz wiele innych przedmiotów takich jak misy i ozdoby nawiązujące zdobnictwem do lokalnych motywów mitologicznych .

Moai

Moai
Częściowo zakryte ziemią porzucone moai w pobliżu kamieniołomu Rano Raraku

Miejsce to znane jest przede wszystkim z 887 kamiennych posągów, zwanych moai stawianych na kamiennych platformach ahu. Stanowią one najbardziej znane osiągnięcie cywilizacji polinezyjskich mieszkańców wyspy. Większość z nich została wykuta w tufie wulkanicznym pochodzącym z wulkanu Rano Raraku przy pomocy narzędzi z bazaltu . Kamieniołom , w którym obrabiano materiał, porzucono nagle. Świadczą o tym niedokończone posągi. Przeznaczenie tych obiektów nie jest dotychczas znane. Powstało na ten temat wiele teorii , mówiących o posągach jako wyobrażeniu bóstw , czy przodków. Nie wiadomo też, jak przemieszczano ciężkie bloki kamienia. Prawdopodobnie używano do tego drewnianych płóz. Moai wycinano kamiennymi narzędziami ze skały wulkanicznej. Polinezjaniści zgodnie przyjmują, że budowa posągów została przerwana nagle w XVI wieku . Powodem było prawdopodobnie przeludnienie wyspy, klęska głodu i wybuch walk międzyplemiennych.

Fauna i flora

Drzewa rosnące obecnie na wyspie (głównie eukaliptus i akacja ) mają ok. 50 lat i zostały przywiezione z Chile. Kiedyś znajdowały się tam lasy tropikalne , ale tubylcy prawdopodobnie doszczętnie je wycięli budując łodzie, domy i transportując moai. Spowodowało to wyjałowienie gleby i klęskę głodu. Najnowsze badania wskazują jednak na to, że to nie człowiek był przyczyną zniknięcia drzew. Najbardziej prawdopodobną przyczyną był gwałtowny wzrost populacji szczurów, które żywiły się nasionami, uniemożliwiając rozsiew drzew.[4][5]

Na wyspie występowały palmy prawdopodobnie podobne do palmy kokosowej . Należały do gatunku Paschalococos disperta , które ostatecznie zniknęły około roku 1650 . Na Wyspie Wielkanocnej występowało również co najmniej 6 endemicznych gatunków ptaków lądowych, m.in. papugi , czaple i płomykówki , chruściele oraz kilka gatunków ptaków morskich tj. petrele , fregaty , nawałniki . Powodem ich zagłady było wylesienie wyspy oraz ich wykorzystanie jako źródło pożywienia we wczesnych czasach zasiedlenia przez ludzi.

Nazwa wyspy

Wyspa została odkryta w drugi dzień Wielkanocy , stąd nazwa wyspy.

Transport lotniczy

Jedynym lotniskiem na wyspie jest port lotniczy Mataveri . Pas startowy został w latach 80. XX wieku wydłużony na podstawie umowy między prezydentem Chile Augusto Pinochetem i prezydentem USA Ronaldem Reganem . Obecnie ma on 3318 metrów długości i jest zapasowym lądowiskiem dla promów kosmicznych . Jedyną linią lotniczą, której samoloty tu docierają jest LAN .

Zobacz też

Bibliografia

  • Aleksander Kondratow Zaginione cywilizacje, Warszawa 1971
  • J. Flenley, P. Bahn, Tajemnica Wyspy Wielkanocnej. Nieznana historia wyspy na końcu świata, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2003

Linki zewnętrzne

Przypisy

  1. http://archeowiesci.wordpress.com/2007/09/27/rapa-nui-zaglada-raju/ , Prezentacja najnowszych badań na temat Wyspy Wielkanocnej
  2. M. Jamkowski, Rapa Nui. Wyspa kolosów [w:] National Geographic: Traveler, nr. 2 (25), kwiecień/maj 2009, s. 27
  3. J. Flenley, P. Bahn, Tajemnica Wyspy Wielkanocnej. Nieznana historia wyspy na końcu świata, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2003
  4. 4,0 4,1 Rapa Nui: zagłada raju « Archeowieści
  5. http://www.kaunana.com/CurrentIssue/OfRatsRapaNuiandMen/tabid/90/Default.aspx , (ang.) Oficjalna publikacja Uniwersytetu na Hawajach opisująca wyniki najnowszych badań


Inne hasła zawierające informacje o "Wyspa Wielkanocna":

II wiek ...

Xiamen ...

Odense ...

Wolin ...

Uznam ...

Szkoci ...

Cieśnina ...

Aurora ...

Ziemia Ognista (archipelag) ...

Melos ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Wyspa Wielkanocna":

215b Działania zbrojne w latach 1941-1945 (plansza 11) ...

019. Wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi (plansza 4) ...

151. Najpiękniejsze miejsca wakacyjne (plansza 2) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie