Kaplica Krzyża Świętego i Ducha Świętego w Krakowie
nr rej. A7 (nr rej. Wzgórza Wawelskiego )
Freski i fragment nagrobka biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka
Zbudowano	1467 - 1477
Wyznanie	Kościół katolicki
Parafia	Parafia archikatedralna św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie
Rodzaj	Kaplica
Wezwanie	Krzyża Świętego i Ducha Świętego
Budulec	piaskowiec
Obecnie	istnieje

lokalizacja na planie Katedry Wawelskiej

Kaplica Świętokrzyska na Wawelu

Kaplica Świętokrzyska, zwana także Jagiellońską, pod wezwaniem Świętego Krzyża i Ducha Świętego – jedna z dziewiętnastu kaplic Katedry Wawelskiej . Znajduje się w zachodnim końcu południowej nawy bocznej. W roku 2008 została udostępniona do zwiedzania.

Historia

Obiekt powstał w latach 1467-1477, z fundacji króla Kazimierza IV Jagiellończyka , z przeznaczeniem na kaplicę grobową dla niego oraz jego żony ElżbietyRakuszanki . Pokryto ją wówczas polichromią (w 1470) i umieszczono dwa tryptyki , stalle oraz nagrobki króla i królowej dłuta Wita Stwosza . W XVI wieku freski częściowo przemalowano, a w XVIII wieku ściany wybielono i umieszczono tutaj nagrobek biskupa Kajetana Sołtyka . Restaurację kaplicy, połączoną z przywróceniem pierwotnego wyglądu polichromii, podjął w 1870 Izydor Jabłoński, a w latach 1904-1905 Julian Makarewicz i 1947-1951 Rudolf Kozłowski, kiedy to także otworzono grób króla Kazimierza Jagiellończyka.

Wnętrze

Ściany pokryte są polichromią malarzy ruskich. Witraże, przedstawiające historię św. Krzyża , projektu Józefa Mehoffera , wykonał w 1905 Sławomir Odrzywolski . Przy ścianie zachodniej, pośrodku, znajduje się nagrobek biskupa Kajetana Sołtyka 1789, dłuta Chrystiana Piotra Aignera . W południowo-zachodnim narożniku wznosi się tumbowo – baldachimowy nagrobek Kazimierza Jagiellończyka fundacji królowej Elżbiety, o cechach późnogotyckich , który wyrzeźbił Wit Stwosz wraz ze swoim pomocnikiem Jorgiem Huberem z Passawy (twórca scen z Pisma Świętego na kapitelach ). Po przeciwnej stronie spoczęła królowa Elżbieta.

Przy ścianie wschodniej, po stronie południowej, znajduje się tryptyk Matki Bożej Bolesnej, pochodzący z 4. ćwierci XV wieku, autorstwa krakowskich artystów. W zwieńczonej figurami proroków szafie umieszczono posągi Matki Boskiej Bolesnej i Jezusa Bolesnego. Niżej aniołowie, trzymający herby Polski, Litwy i Habsburgów, zaś wyżej trzymający Arma Christi (atrybuty męki pańskiej). Malowane skrzydła ukazują: Ofiarowanie Jezusa w świątyni, Chrystus wśród uczonych, Ukrzyżowanie, Zdjęcie z Krzyża – skrzydła otwarte i Zwiastowanie, Boże Narodzenie, Hołd Trzech króli, Obrzezanie – skrzydła zamknięte.

Po stronie północnej ściany wschodniej umieszczono tryptyk Świętej Trójcy z 1467, pochodzący z warsztatu artystów krakowskich. Znajdująca się w zwieńczonej figurami Chrystusa Zmartwychwstałego z dwoma aniołami, św. Zofii z córkami, a także św. Anny Samotrzeć szafie grupa Trójcy Świętej , otoczona jest posagami świętych Doroty , Małgorzaty , Katarzyny , Barbary oraz chórami aniołów. Malowane skrzydła ukazują: proroków, męczenników, apostołów, dziewice – skrzydła otwarte i Nawrócenie św. Pawła, Wizja św. Eustachego, Św. Jerzy zabijający smoka, Św. Sekundus przeprawiający się przez rzekę Pad – skrzydła zamknięte. Kaplicę zamyka ażurowa krata.

Wnętrze Kaplicy Świętokrzyskiej na obrazie A. Gryglewskiego , ok. 1872

Nagrobek Kajetana Sołtyka

Tryptyk św. Trójcy – kwatera ze św. Jerzym

Bibliografia

• Kuczman Kazimierz: Wzgórze Wawelskie. Przewodnik. Wydanie 2 Kraków 1988.
• Rożek Michał: Krakowska katedra na Wawelu. Przewodnik dla zwiedzających. Wydanie 3 Kraków 1989.
• Ludwikowski Leszek: Kraków i okolice. Przewodnik. Wydanie 3 uzup. Warszawa 1991.