Język estoński (, wym. [ˈeːs.ti ˈkeːl]) – język należący do podgrupy języków bałtyckofińskich , zaliczanej do podrodziny ugrofińskiej w rodzinie uralskiej .

Językiem tym posługuje się około 1,1 mln osób – przede wszystkim w Estonii (gdzie jest językiem urzędowym ). Najbliżej spokrewniony jest z językiem fińskim , oraz uważanym do niedawna za dialekt estońskiego językiem Võro .

Jedną z bardziej charakterystycznych i odróżniających język estoński od innych języków cechą, która powoduje duże zainteresowanie wśród językoznawców, jest występowanie krótkich, długich i hiperdługich fonemów jak np. /toto/, /toˑto/ oraz /toːto/. Generalnie rzecz biorąc, ta cecha nie leży przede wszystkim w długości fonemu, a będący mechanizm fonetyczny poddaje się wątpliwości.

Język państwowy

Kas siis selle maa keel
Laulutuules ei või
Taevani tõustes üles
Igavikku omale otsida?
Po polsku:
Czy nie mógłby język
Unosząc się w niebiosa
W wietrze zaklęć
Szukać nieskończoności?

Kristjan Jaak Peterson

Ten wiersz został zinterpretowany jako roszczenie do tego, aby język estoński został ustanowiony językiem narodowym. Kristjan Jaak Peterson (1801-1822) był pierwszym studentem na wówczas niemieckojęzycznym Uniwersytecie w Tartu, który przyznał się do swojego estońskiego pochodzenia i powszechnie uważa się, że przyczynił się do powstania narodowej literatury estońskiej oraz rozwoju współczesnej estońskiej poezji. Jego urodziny 14 marca są świętowane w Estonii jako Dzień Języka Ojczystego.

W wyniku dominacji Danii , Niemiec , Szwecji i następnie Rosji , w trakcie Krucjat Północnych w XIII wieku do 1918 roku nie powstało wiele utworów literackich. Pisanie po estońsku stało się powszechne dopiero w XIX wieku kiedy rozprzestrzeniła się idea oświeceniowa.

Po zakończeniu wojny estońsko-bolszewickiej estoński został uznany za język państwowy, dlatego że Estonia powstała jako nowy niezależny kraj. Kiedy została zaatakowana i okupowana przez Związek Radziecki podczas II wojny światowej , wraz z językiem rosyjskim estoński stał się jednym z dwóch języków narodowych. W drugiej połowie lat siedemdziesiątych problem dwujęzyczności nasilił się w dużej mierze. Dzieci uczono już od przedszkola języka rosyjskiego, uznając go za język 'przyjaźni narodów'. Pomimo faktu, że wówczas nauka estońskiego była obowiązkowa, rozważano ją jako całkowicie niepotrzebną. Podczas okresu Pierestrojki w czerwcu 1989 roku, kiedy rozpadł się Związek Radziecki na nowo uznano język estoński jako narodowy, z racji tego, że ponownie powstała niepodległa republika Estonii.

Literatura estońska

Najstarsze zapisy języka estońskiego datuje się na XIII wiek. Originates Livoniae w Kronice Henryka Łotysza zawiera nazwy różnych miejsc, będących w Estonii, słowa oraz części zdań. Następnym z najstarszych z utrwalonych zapisków dotyczących Estonii są tak zwane modlitwy Kullamaa datowane na 1524 i 1528 rok. W 1525 roku została wydrukowana pierwsza księga zapisana po estońsku. Była ona luterańskim manuskryptem, która nigdy nie dotarła w zasięg czytelników, gdyż została zniszczona bezpośrednio po publikacji. Kolejnym dziełem jest luterański katechizm datowany na 1535 rok, który został zapisany zarówno po niemiecku jak i po estońsku podczas okresu reformacji . W 1637 roku wydrukowano w Niemczech spis gramatyczny do użycia dla księży. Nowy Testament przetłumaczono na południową odmianę języka w 1686 roku (na północną w 1715) Pisanie po estońsku stało się powszechne w XIX wieku w czasie estońskiego oświecenia, kiedy to Kristjan Jaak Peterson dał narodziny rdzennej literaturze poprzez pisanie patriotycznej i filozoficznej poezji.

W obecnych czasach za najbardziej znanych i najznamienitszych pisarzy estońskich uważa się Jaana Krossa i Jaana Kaplinskiego

Klasyfikacja

Estoński należy do grupy języków bałtyckofińskich jako gałąź języków uralskich . Estoński jest bardzo spokrewniony z językiem fińskim , używanym po drugiej stronie Zatoki Fińskiej i jest jednym z niewielu języków europejskich nie należących do pnia języków indoeuropejskich , pomimo tego że duży procent słownictwa pochodzi z języka języka niemieckiego , szwedzkiego , łotewskiego i rosyjskiego , które są językami indoeuropejskimi.

Język estoński posiada bardzo silne wpływy germańskie (głównie z niemieckiego i szwedzkiego ), około 30% wszystkich słów pochodzi z tych języków, w tym najwięcej z dolnosaksońskiej odmiany języka niemieckiego . ^[1]

Tak jak fiński i węgierski, język estoński jest językiem aglutynacyjnym , ale w przeciweństwie do nich utracił harmonię samogłoskową , jednak w starych tekstach można się dopatrzyć jej istnienia.

Alfabet estoński

Współczesny estoński język literacki powstał w XVII wieku . Do jego zapisu stosuje się pismo oparte na alfabecie łacińskim .

Alfabet bez obcych znaków: A, B, D, E, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, R, S, T, U, V, Õ, Ä, Ö, Ü

Alfabet z obcymi znakami (używanymi w niektórych słowach): A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, Š, Z, Ž, T, U, V, W, Õ, Ä, Ö, Ü, X, Y

Liczebniki estońskie

üks - jeden, kaks - dwa, kolm - trzy, neli - cztery, viis - pięć, kuus - sześć, seitse - siedem, kaheksa - osiem, üheksa - dziewięć, kümme - dziesięć, üksteist - jedenaście, kaksteist - dwanaście, kolmteist - trzynaście, neliteist - czternaście, viisteist - piętnaście, kakskümmend - dwadzieścia, kakskümmend üks - dwadzieścia jeden, kolmkümmend - trzydzieści, nelikümmend - czterdzieści, viiskümmend - pięćdziesiąt, sada - sto, tuhat - tysiąc

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Filologia estońska: Słownik polsko-estoński i estońsko-polski onLine, kurs języka estońskiego, utwory estońskie, informacje o języku, katalog twórców