Jałowiec sabiński
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Podkrólestwo :	naczyniowe
Nadgromada :	nasienne
Gromada :	nagonasienne
Klasa :	iglaste
Rząd :	Cupressales
Rodzina :	cyprysowate
Rodzaj :	jałowiec
Gatunek :	jałowiec sabiński
Nazwa systematyczna
Juniperus sabina L. Sp. pl. 2:1039. 1753
Kategoria zagrożenia
Kategoria zagrożenia w Polsce ( CzK ) EX EW CR EN VU LR Kategoria: narażony

Gatunek trujący

Jałowiec sabiński

Skały Facimiecha ze stanowiskami jałowca sabińskiego

Jałowiec sabiński (Juniperus sabina L. ) – gatunek krzewu iglastego należący do rodziny cyprysowatych . Inne nazwy zwyczajowe: jałowiec sawina, jałowiec sawiński.

Rozmieszczenie geograficzne

Jego ojczyzną są góry południowej Europy oraz Azji Mniejszej , Azji Środkowej i Kaukazu a także Afryka Północna^[2]. W Polsce roślina bardzo rzadka na naturalnych stanowiskach. Obecnie (dane na 2008 r.) jego potwierdzone stanowiska znajdują się tylko w Pieninach Centralnych : na skałach Facimiecha , Cukrowej Głowy i Pieckach^[3]. Często natomiast uprawiany jest jako roślina ozdobna .

Morfologia

Pokrój

Płożący się nisko po ziemi, silnie rozgałęziony na boki krzew . Pędy niemal okrągłe na przekroju, pokładające się i podnoszące.

Liście

Ulistnienie naprzeciwległe. Liście trójkątnie-jajowate, przylegające do gałązek, łuskowate. Mają długość 1–3 mm i zachodzą na siebie dachówkowato.

Szyszki

Wyrastają na haczykowato zagiętej szypułce, zwisające czarne szyszkojagody .

Biologia i ekologia

Krzew, nanofanerofit . W Polsce występuje jako relikt , na nasłonecznionych, trudno dostępnych, południowych stokach. Owoce dojrzewają w drugim roku. Największą zdolność kiełkowania (46%) uzyskują po ciepło-chłodnej stratyfikacji (15/3^oC) i podsuszeniu^[3]. Charakterystyczny dla jałowca sawinia jest silny i nieprzyjemny zapach spowodowany obecnością sabinolu. Liczba chromosomów 2n = 22^[4].

Cała roślina jest bardzo silnie trująca . Powoduje mdłości, pobudzenie, zaburzenia rytmu serca, duszności, skurcze macicy i paraliż układu nerwowego^[5]. Już 6 kropli olejku z tego jałowca uważane jest za dawkę śmiertelną^[5].

Zastosowanie

• Jest uprawiany jako roślina ozdobna w ogródkach i parkach. Nadaje się do ogrodów skalnych , na murki, w trawnikach. Jest bardzo wytrzymały na niekorzystne warunki środowiska. Typowy gatunek rośnie bardzo silnie i szybko, osiągając wysokość do 1 m i kilka metrów średnicy. Istnieją odmiany wolniej rosnące i mniejsze.
• Dawniej używany był jako roślina lecznicza, głównie do wykonywania maści rozgrzewających skórę oraz w celach poronnych, co niejednokrotnie spowodowało śmierć kobiety^[5].

Kultywary

• `Blaue Donau` – igły zielononiebieskie. Niski krzew o szybkim wzroście, osiągający wysokość ok. 0,5 m i szerokość 1,5 m
• `Glauca` – igły i łuski niebieskozielone, zimą rudziejące. Ma rozłożysty pokrój i szybko rośnie.
• `Variegata` – końce niektórych pędów ma przebarwione na biało. Rośnie słabiej od typowego gatunku.
• `Tamariscifolia` – ma szarozielone zabarwienie i słabszy wzrost. Starsze okazy osiągają do 1 m wysokości. Ich gałęzie dachówkowato zachodzą na siebie.

Zagrożenia i ochrona

Powszechne w medycynie ludowej przekonanie o jego leczniczych właściwościach doprowadziło do prawie całkowitego wytępienia w obrębie Pienin. Kategorie zagrożenia gatunku:

• Kategoria zagrożenia na świecie wg Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych : LC (niższego ryzyka}
• Kategoria zagrożenia w Polsce wg Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[6]: R (rzadki).
• Kategoria zagrożenia w Polsce wg Polskiej Czerwonej Księgi Roślin : VU (vulnerable, narażony).

Wszystkie stanowiska tego jałowca znajdują się w trudnodostępnych miejscach na obszarze ochrony ścisłej Pienińskiego Parku Narodowego , gatunek ten objęty jest też specjalną troską tego parku. Z naturalnych jego populacji wyhodowano okazy, które rosną w skalnych ogródkach przy Pawilonach Pienińskiego Parku Narodowego oraz Instytutu Dendrologii Pan w Kórniku^[3].

Przypisy