Góry Sanocko-Turczańskie
Góry Sanocko-TurczańskieGóry Sanocko-Turczańskie (
522.11
) – niewielkie
pasmo górskie
w
Karpatach Wschodnich
, przecięte granicą
polsko
-
ukraińską
. Góry Sanocko-Turczańskie rozciągają się na powierzchni około 930 km² na północ od
Bieszczadów
, a na południe od
Pogórza Przemyskiego
, między
dolinami
środkowego
Sanu
i
Stryja
. Ich przedłużeniem za rzeką Stryj są
Beskidy Brzeżne
. Północną granicę stanowi umowna linia, przechodząca wzdłuż rzek
Wiar
, Łomna,
Stupnica
, Leszczawka, Lachówka i
Tyrawski Potok
, zachodnią – dolina Sanu. Czasami tereny położone na wschód i południe od doliny Wiaru (m.in. masyw
Suchego Obycza
) wlicza się jednak do Pogórza Przemyskiego (są różne wersje północnej granicy). Granica południowa bywa przeprowadzana rozmaicie, najczęściej poprowadzona jest północnymi stokami
Otrytu
,
Korbani
i
Chryszczatej
, chociaż czasami Otryt wliczany jest do Gór Sanocko-Turczańskich, a czasami Bieszczadów. Najwyższym
szczytem
jest
Magura Łomniańska
(1024 m
n.p.m.
). Charakterystyczny dla tych gór jest tzw. układ rusztowy, czyli system równoległych pasm górskich, przedzielonych dolinami rzek lub potoków. Wysokość gór rośnie w kierunku południowo-wschodnim. Główne pasma Gór Sanocko-Turczańskich to
Chwaniów
,
Góry Słonne
,
Żuków
i
Wyżyna Wańkowej
. Toponimia nazwyW średniowieczu góry te nazywane były Górami Sanockimi[1]; [2] ( w części obecnej Ukrainy Górami Samborskimi [3] ) lub Górami Sarmackimi [4]. W historiografii niemieckiej jako Sanoker Berge, lub Berge Saana[5] oraz Samborer Berge [6] Zgodnie z historią
Korneliusza Tacyta
teren ten określano mianem
Bastarnice
Alpes, qui alias Carpathii montes [7] na krańcach
Hercynia Silva
. EtnografiaGóry sanockie były słabo zaludnione. Osadnicy ruscy i wołoscy jak świadczą dokumenty pisane wchodzą masowo na te tereny dopiero w XV wieku. Od średniowiecza góry były w całości własnością kilkunastu rodów szlacheckich. Najdawniejszymi rodami byli w tych górach
Balowie
,
Herburtowie
, Urbańscy, Karszniccy, Ossuchowscy, Truskolascy, Bobowcy, Strzeleccy, Krajewscy, Górscy, Laskowcy od Oświęcimów, Konarscy, Bukowscy z Nozdrca i Bukowego, Trzcińscy z Dynowa, Żurowscy z Rączyn, Nowosielscy z Wojtkowej, Chojnaccy ze Strwiążyka, Dydyńscy z Sielnicy, Łazowscy z Dydni, Tarnowieccy, Łaszewscy, Walewscy, Zarembowie, Pieniążkowie, Wiktorowie, Brześciańscy, Gniewoszowie, Łosiowie, Jordanowie,
Kmitowie
,
Fredrowie
,
Krasiccy
,
Stadniccy
, i Wisłoccy[8]. Był to zakątek kraju bardzo ubogi, nie było fortun wystarczających ani na "szampana, ani na zamorskie wojaże"[9] W górach karpackich tylko sanockie były okolicą szlachty gniazdowej, ale już góry samborskie należały do
królewszczyzn
. Kolonizacja na
prawie magdeburskim
kończyła się na sanockim i przemyskim podgórzu, na samym pograniczu wschodnim i północno-wschodnim sanockiego wsie zakładane były na
prawie wołoskim
. Występowały tu również liczne "
żupy solne
" z których
Bojkowie
rozwozili sól po całej Czerwonej-Rusi[10]. WydarzeniaPrzypisy- ↑ "
1377
Ludwik
król Węgierski i Polski, chcąc się pomścić nad Litwą tak srogiego zburzenia Polskiego królestwa swojego, zebrawszy wojska Węgierskie i wszystkiej Polszce pospolite ruszenie rozkazawszym sam z Węgier do Polski przez góry Sanockie prosto ku Sandomirzowi przyciągnął" [w:]
Maciej Stryjkowski
, Mikołaj Malinowski, Ignacy Daniłowicz. Kronika polska, litewska, żmódzka i wszystkiéj Rusi Macieja Stryjkowskiego. wyd.
1846
str. 53.
- ↑ "Pierwszy "szlak węgierski" prowadził od
Przemyśla
w góry Sanockie, z doliny
Sanu
w dolinę Brzozówki, albo doliną
Wisłoka
na
Frysztak
, na obszar tak zwanych "dołów Sanockich", a stąd doliną Jasełki w górę na grzebiet tak zwanego "
Niskiego Beskidu
" przez pasmo Karpat do Węgier w dolinę rzeki
Ondawy
"[w:] Listy z ziemi naszej: korespondencja Wincentego Pola z lat 1826-1872.
Wincenty Pol
, Zbigniew Sudolski. wyd. 2004. str. 187.
- ↑ "Góry Sanockie i Samborskie" [w:] Kwartalnik historii kultury materialnej. IHKM. PAN. 1968. t.16, str. 30
- ↑ "Item Saan, cuius fons Montibus Sarmaticis, ex monte, qui dicitur Byesked" [w:] Ioannis Dlugossii Annales: seu, Cronicae incliti Regni Poloniae, t.1-2.;
Jan Długosz
. Dzieła wszystkie.
1873
. str. 13
- ↑ "Der
Saan
, welcher im
Sanoker
Kreise, am Berge Saana entspringt, dem
Sanok
das Flüßchen
Oslawa
ausnimmt, von da nach den Stadchen
Przemisl
, Jaroslaw, u.s.w. geht, und oberhalb Radomisl in die
Wiechsel
fällt. Auch dieser Fluß ist Schiffbar. [w:] Johann Andreas Demian. Darstellung der Oesterreichischen Monarchie nach den neuesten Statistischen Beziehungen.
1804
. str. 12.
- ↑ Verhandlungen der Zoologisch-Botanischen Gesellschaft in Wien. 1866. s. 240.
- ↑
Publiusz Korneliusz Tacyt
. De origine et situ Germanorum. rok
98
.
Mapa
; Cornelis Tacitus. De situ moribus et populis Germaniae libellus
- ↑
Zygmunt Kaczkowski
. Murdelio. 1853. s. 80
- ↑ Lucjan Hipolit Siemieński. Kilka rysów z literatury i społeczeństwa od roku 1848-1858. 1859. str. 180
- ↑ Wacław Aleksander Maciejowski. Historya prawodawstw słowiańskich, 1859. t. 3, s. 356
- ↑ J. Turocz, A. Bonfini. " Bella non ex libidine sed reipublicae commando a regibus suscipi oportere." k. 100.
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Góry Sanocko-Turczańskie":
Wag
...
Trzcina cukrowa
...
Tampere
...
Uznam
...
Jura
...
Zugspitze
...
Michałowice (powiat jeleniogórski)
...
Teatr Nasz
...
Flins
...
Sedmídolí
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Góry Sanocko-Turczańskie":
19 Sygnały na drodze. Hierarchia sygnałów i znaków (plansza 17)
...
23 Pierwsza pomoc (plansza 7)
...
211a Rzeczpospolita na arenie międzynarodowej w dwudziestoleciu międzywojennym (plansza 9)
...
|