Gołębiowate (gołębie właściwe, łac. Columbidae) – rodzina ptaków z rzędu gołębiowych (Columbiformes). Obejmuje w większości gatunki związane z drzewami, lecz występują również związane ze skałami i naziemne, zamieszkujące cały świat poza okolicami okołobiegunowymi.

Cechy charakterystyczne

Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:

• krępa budowa ciała
• stosunkowo mała głowa i dziób
• u nasady dzioba nabrzmiała, miękka woskówka
• miękkie i gęste upierzenie
• większość dobrze, szybko lata
• długość ciała od 15 do 65 cm
• pokarm roślinny - zasadniczo nasiona, niekiedy bezkręgowce
• pijąc zanurzają dziób w wodzie i wsysają ją
• gniazdo stanowi zazwyczaj platforma z drobnych gałązek
• zazwyczaj dwa jaja w zniesieniu (rzadziej jedno)
• gniazdowniki
• oboje rodzice wysiadują jaja i karmią młode
• pokarm piskląt przez pierwsze dni stanowi ptasie mleczko .

Gatunki gołębiowatych

Forma miejska gołębia skalnego

Gołąb skalny (Columba livia)

Gołąb skalny w locie

Gołąb skalny

Gołąb grzywacz (Columba palumbus)

Garlica maoryska (Hemiphaga novaeseelandiae)

Koroniec plamoczuby (Goura victoria)

Do rodziny należą następujące rodzaje i gatunki (około 285)^[2][3]:

Podrodzina: Columbinae - gołębie

Rodzaj: Columba

• gołąb skalny (Columba livia)
• gołąb górski (Columba rupestris)
• gołąb białobrzuchy (Columba leuconota)
• gołąb okularowy (gołąb gwinejski) (Columba guinea)
• gołąb białokryzy (Columba albitorques)
• gołąb siniak (Columba oenas)
• gołąb brunatny (Columba eversmanni)
• gołąb somalijski (Columba oliviae)
• gołąb grzywacz (Columba palumbus) - jedyny gatunek nie podlegający ochronie w Polsce
• gołąb maderski (Columba trocaz)
• gołąb kanaryjski (Columba bollii)
• gołąb kongijski (Columba unicincta)
• gołąb laurowy (Columba junoniae)
• gołąb żółtooki (Columba arquatrix)
• gołąb kameruński (Columba sjostedti)
• gołąb kasztanowaty (Columba thomensis)
• gołąb śniady (Columba pollenii)
• gołąb himalajski (Columba hodgsonii)
• gołąb pstrogłowy (Columba albinucha)
• gołąb jasnoszyi (Columba pulchricollis)
• gołąb brązowogrzbiety (Columba elphinstonii)
• gołąb liliowy (Columba torringtoni)
• gołąb jasnogłowy (Columba punicea)
• gołąb srebrzysty (Columba argentina)
• gołąb siwogłowy (Columba palumboides)
• gołąb czarny (Columba janthina)
• gołąb białogardły (Columba vitiensis)
• gołąb białogłowy (Columba leucomela)
• gołąb boniński (Columba versicolor) †
• gołąb srebrnokryzy (Columba jouyi) †
• gołąb żółtonogi (Columba pallidiceps)
• gołąb szarogłowy (Columba delegorguei)
• gołąb lśniący (gołąb wspaniałogłowy) (Columba iriditorques)
• gołąb zatokowy (Columba malherbii)
• gołąb cynamonowy (Columba larvata)
• Columba duboisi †

Rodzaj: Patagioenas

• gołąb karaibski (Patagioenas leucocephala syn. Columba leucocephala)
• gołąb antylski (Patagioenas squamosa syn. Columba squamosa)
• gołąb łuskowany (Patagioenas speciosa syn. Columba speciosa)
• gołąb łuskogrzbiety (Patagioenas picazuro syn. Columba picazuro)
• gołąb gołooki (Patagioenas corensis syn. Columba corensis)
• gołąb plamisty (Patagioenas maculosa syn. Columba maculosa)
• gołąb pręgosterny (Patagioenas fasciata syn. Columba fasciata)
• gołąb chilijski (Patagioenas araucana syn. Columba araucana)
• gołąb jamajski (Patagioenas caribaea syn. Columba caribaea)
• gołąb różowawy (Patagioenas cayennensis syn. Columba cayennensis)
• gołąb czerwonodzioby (Patagioenas flavirostris syn. Columba flavirostris)
• gołąb peruwiański (Patagioenas oenops syn. Columba oenops)
• gołąb różowoszyi (Patagioenas inornata syn. Columba inornata)
• gołąb ołowiany (Patagioenas plumbea syn. Columba plumbea)
• gołąb brązowy (Patagioenas subvinacea syn. Columba subvinacea)
• gołąb krótkodzioby (Patagioenas nigrirostris syn. Columba nigrirostris)
• gołąb mały (Patagioenas goodsoni syn. Columba goodsoni)

Rodzaj: Nesoenas

• gołąb rdzawosterny (Nesoenas mayeri)
• synogarlica brunatna (Nesoenas picturata syn. Streptopelia picturata)

Rodzaj: Streptopelia

• turkawka zwyczajna (Streptopelia turtur)
• turkawka żałobna (Streptopelia lugens)
• turkawka różowobrzucha (Streptopelia hypopyrrha)
• turkawka wschodnia (synogarlica wschodnia) (Streptopelia orientalis)
• synogarlica wyspowa (Streptopelia bitorquata)
• sierpówka (synogarlica turecka) (Streptopelia decaocto)
• cukrówka (synogarlica północnoafrykańska) (Streptopelia roseogrisea)
• synogarlica białoskrzydła (Streptopelia reichenowi)
• synogarlica okularowa (Streptopelia decipiens)
• synogarlica czerwonooka (s. żółtolica) (Streptopelia semitorquata)
• synogarlica popielata (Streptopelia capicola)
• synogarlica różowa (s. czerwonowinna) (Streptopelia vinacea)
• synogarlica mała (Streptopelia tranquebarica)
• synogarlica perłoszyja (Streptopelia chinensis)
• synogarlica senegalska (Streptopelia senegalensis)

Rodzaj: Macropygia

• kasztanówka prążkowana (Macropygia unchall)
• kasztanówka cienkodzioba (Macropygia amboinensis)
• kasztanówka wielka (Macropygia magna)
• kasztanówka rudogłowa (Macropygia rufipennis)
• kasztanówka filipińska (Macropygia tenuirostris)
• kasztanówka rdzawa (Macropygia emiliana)
• kasztanówka czarnodzioba (Macropygia nigrirostris)
• kasztanówka zmienna (Macropygia mackinlayi)
• kasztanówka mała (Macropygia ruficeps)

Rodzaj: Reinwardtoena

• ogonówka duża (Reinwardtoena reinwardtii)
• ogonówka biało-czarna (Reinwardtoena browni)
• ogonówka czubata (Reinwardtoena crassirostris)

Rodzaj: Turacoena

• ogonówka białolica (Turacoena manadensis)
• ogonówka czarna (Turacoena modesta)

Rodzaj: Turtur

• turkaweczka zielonoplamkowa (Turtur chalcospilos)
• turkaweczka czarnodzioba (gołąb rudoplamy) (Turtur abyssinicus)
• turkaweczka modroplamkowa (gołąb karlik) (Turtur afer)
• turkaweczka białoczelna (jamburynek) (Turtur tympanistria)
• turkaweczka modrogłowa (gołąb dziewczęcy) (Turtur brehmeri)

Rodzaj: Oena

• turkaweczka czarnogardła (gołąbek czarnogardły) (Oena capensis)

Rodzaj: Chalcophaps

• miedzianka szmaragdowa (gołąb zielonoskrzydły) (Chalcophaps indica)
• miedzianka brązowogłowa^[4] (Chalcophaps longirostris)
• miedzianka białoczelna (Chalcophaps stephani)

Rodzaj: Henicophaps

• błyskolotka białogłowa (Henicophaps albifrons)
• błyskolotka białobrzucha (Henicophaps foersteri)

Rodzaj: Phaps

• błyskolotka białogardła (Phaps chalcoptera)
• błyskolotka mała (Phaps elegans)
• błyskolotka maskowa (Phaps histrionica)

Rodzaj: Ocyphaps

• aborygenek długoczuby (gołąbek długoczuby) (Ocyphaps lophotes)

Rodzaj: Geophaps

• aborygenek lancetoczuby (Geophaps plumifera)
• aborygenek wąsaty (Geophaps scripta)
• aborygenek maskowy (Geophaps smithii)

Rodzaj: Petrophassa

• aborygenek rdzawopióry (Petrophassa rufipennis)
• aborygenek białopióry (Petrophassa albipennis)

Rodzaj: Geopelia

• gołąbek diamentowy (Geopelia cuneata)
• gołąbek zebrowany (Geopelia striata)
• gołąbek łuskowany (Geopelia placida)
• gołąbek falisty (Geopelia maugei)
• gołąbek duży (Geopelia humeralis)

Rodzaj: Leucosarcia

• wonga (Leucosarcia melanoleuca)

Rodzaj: Ectopistes

• gołąb wędrowny (Ectopistes migratorius) †

Rodzaj: Zenaida

• gołębiak karoliński (gołąb karoliński) (Zenaida macroura)
• gołębiak kasztanowaty (Zenaida graysoni)
• gołębiak plamouchy (Zenaida auriculata)
• gołębiak cynamonowy (Zenaida aurita)
• gołębiak plamisty (Zenaida galapagoensis)
• gołębiak białoskrzydły (Zenaida asiatica)
• gołębiak szarosterny (Zenaida meloda)

Rodzaj: Columbina

• gołąbeczek malutki (Columbina passerina)
• gołąbeczek karłowaty (Columbina minuta)
• gołąbeczek szarawy (Columbina buckleyi)
• gołąbeczek cynamonowy (Columbina talpacoti)
• gołąbeczek białoskrzydły (Columbina picui)
• gołąbeczek szarogłowy (Columbina cruziana)
• gołąbeczek rdzawy (Columbina cyanopis)

Rodzaj: Claravis

• siniaczek plamisty (Claravis pretiosa)
• siniaczek paskowany (Claravis godefrida)
• siniaczek purpurowy (Claravis mondetoura)

Rodzaj: Metriopelia

• żółtook łuskowany (Metriopelia ceciliae)
• żółtook szarogłowy (Metriopelia morenoi)
• żółtook duży (Metriopelia melanoptera)
• żółtook złotoplamy (Metriopelia aymara)

Rodzaj: Scardafella

• łuskowiak aztecki (Scardafella inca syn. Columbina inca)
• łuskowiak jarzębaty (Scardafella squammata)

Rodzaj: Uropelia

• żółtonóżek (Uropelia campestris)

Rodzaj: Leptotila

• gołębik białosterny (Leptotila verreauxi)
• gołębik białolicy (Leptotila megalura)
• gołębik szaroczelny (Leptotila rufaxilla)
• gołębik siwogłowy (Leptotila plumbeiceps)
• gołębik blady (Leptotila pallida)
• gołębik panamski (Leptotila battyi)
• gołębik grenadyjski (Leptotila wellsi)
• gołębik duży (Leptotila jamaicensis)
• gołębik szaropierśny (Leptotila cassini)
• gołębik ochrowy (Leptotila ochraceiventris)
• gołębik kolumbijski (Leptotila conoveri)

Rodzaj: Geotrygon

• błyskotek purpurowy (Geotrygon lawrencii)
• błyskotek kraterowy (Geotrygon carrikeri)
• błyskotek zielonoszyi (Geotrygon costaricensis)
• błyskotek rdzawogłowy (Geotrygon goldmani)
• błyskotek szafirowy (Geotrygon saphirina)
• błyskotek szaroczelny (Geotrygon caniceps)
• błyskotek białoczelny^[4] (Geotrygon leucometopia)
• błyskotek czubaty (Geotrygon versicolor)
• błyskotek brunatny (Geotrygon chiriquensis)
• błyskotek wąsaty (Geotrygon veraguensis)
• błyskotek purpurogłowy (Geotrygon purpurata)
• błyskotek białolicy (Geotrygon albifacies)
• błyskotek łuskoszyi (Geotrygon linearis)
• błyskotek białogardły (Geotrygon frenata)
• błyskotek zielonogłowy (Geotrygon chrysia)
• błyskotek białowąsy (Geotrygon mystacea)
• błyskotek fioletowy (Geotrygon violacea)
• błyskotek rdzawy (Geotrygon montana)

Rodzaj: Starnoenas

• błyskotek modrogłowy (Starnoenas cyanocephala)

Rodzaj: Caloenas

• nikobarczyk (gołąb nikobarski) (Caloenas nicobarica)

Rodzaj: Gallicolumba

• wyspiarek zbroczony (Gallicolumba luzonica)
• wyspiarek płowobrzuchy (Gallicolumba crinigera)
• wyspiarek szarosterny (Gallicolumba platenae)
• wyspiarek brązowoskrzydły (Gallicolumba keayi)
• wyspiarek złotoplamy (Gallicolumba menagei)
• wyspiarek złotopierśny (Gallicolumba rufigula)
• wyspiarek złotoczelny (Gallicolumba tristigmata)
• wyspiarek białobrewy (Gallicolumba jobiensis)
• wyspiarek karoliński (Gallicolumba kubaryi)
• wyspiarek polinezyjski (Gallicolumba erythroptera)
• wyspiarek mariański (Gallicolumba xanthonura)
• wyspiarek rdzawogłowy (Gallicolumba stairi)
• wyspiarek siwogłowy (Gallicolumba sanctaecrucis)
• wyspiarek grubodzioby (Gallicolumba salamonis) †
• wyspiarek ciemny (Gallicolumba rubescens)
• wyspiarek papuaski (Gallicolumba beccarii)
• wyspiarek rdzawokarkowy (Gallicolumba canifrons)
• wyspiarek jasnogłowy (Gallicolumba hoedtii)
• Gallicolumba ferruginea †
• Gallicolumba norfolciensis †

Rodzaj: Trugon

• papuasek (Trugon terrestris)

Rodzaj: Microgoura

• korończyk (Microgoura meeki) †

Podrodzina: Otidiphabinae - bażanciaki

Rodzaj: Otidiphaps

• bażanciak (Otidiphaps nobilis)

Podrodzina: Gourinae - korońce

Rodzaj: Goura

• koroniec siodłaty (Goura cristata)
• koroniec błękitny (Goura scheepmakeri)
• koroniec plamoczuby (Goura victoria)

Podrodzina: Didunculinae - zębacze

Rodzaj: Didunculus

• zębacz (Didunculus strigirostris)

Podrodzina: Treroninae - trerony

Rodzaj: Phapitreron

• brązaczek białouchy (Phapitreron leucotis)
• brązaczek ametystowy (Phapitreron amethystinus)
• brązaczek ciemnouchy (Phapitreron cinereiceps)
• brązaczek szarobrzuchy^[4] (Phapitreron brunneiceps)

Rodzaj: Treron

• treron cynamonowy (Treron fulvicollis)
• treron mały (Treron olax)
• treron różowoszyi (Treron vernans)
• treron zielonolicy (Treron bicinctus)
• treron żółtolicy (Treron pompadora)
• treron żółtorzytny^[4] (Treron affinis)
• treron rdzaworzytny^[4] (Treron phayrei)
• treron zielonoszyi (Treron chloropterus)
• treron modrogłowy (Treron axillaris)
• treron żółtoszyi (Treron aromaticus)
• treron grubodzioby (Treron curvirostra)
• treron szarolicy (Treron griseicauda)
• treron zielonosiwy (Treron teysmannii)
• treron zielony (Treron floris)
• treron timorski (Treron psittaceus)
• treron wielki (Treron capellei)
• treron złotoszyi (Treron phoenicopterus)
• treron żółtobrzuchy (winago) (Treron waalia)
• treron malgaski (Treron australis)
• treron komorski^[4] (Treron griveaudi)
• treron krasnonosy (t. czerwononosy) (Treron calvus)
• treron szarogłowy (Treron pembaensis)
• treron papugodzioby (Treron sanctithomae)
• treron ostrosterny (Treron apicauda)
• treron sumatrzański (Treron oxyurus)
• treron białobrzuchy (Treron seimundi)
• treron klinosterny (Treron sphenurus)
• treron złotolicy (Treron sieboldii)
• treron złotogłowy (Treron formosae)

Rodzaj: Ptilinopus

• owocożer czarnogrzbiety (Ptilinopus cinctus)
• owocożer czerwonoplamy (Ptilinopus dohertyi)
• owocożer różowogłowy (Ptilinopus porphyreus)
• owocożer czarnouchy (Ptilinopus marchei)
• owocożer szarolicy (Ptilinopus merrilli)
• owocożer barwny (Ptilinopus occipitalis)
• owocożer bordowouchy (Ptilinopus fischeri)
• owocożer czerwonolicy (Ptilinopus jambu)
• owocożer ciemnobrody (Ptilinopus subgularis)
• owocożer czarnobrody (Ptilinopus leclancheri)
• owocożer żółtobrzuchy (Ptilinopus bernsteinii)
• owocożer purpurowy (Ptilinopus magnificus)
• owocożer perłoskrzydły (Ptilinopus perlatus)
• owocożer ozdobny (Ptilinopus ornatus)
• owocożer plamoskrzydły (Ptilinopus tannensis)
• owocożer złotoczelny (Ptilinopus aurantiifrons)
• owocożer złotobrzuchy (Ptilinopus wallacii)
• owocożer wspaniały (Ptilinopus superbus)
• owocożer tęczowy (Ptilinopus perousii)
• owocożer krasnogłowy (Ptilinopus porphyraceus)
• owocożer szaroszyi (Ptilinopus pelewensis)
• owocożer różowoczelny (Ptilinopus rarotongensis)
• owocożer mariański (Ptilinopus roseicapilla)
• owocożer królewski (Ptilinopus regina)
• owocożer srebrnogłowy (Ptilinopus richardsii)
• owocożer atolowy (Ptilinopus purpuratus)
• owocożer miedziany (Ptilinopus chalcurus)
• owocożer koralowy (Ptilinopus coralensis)
• owocożer czerwonobrzuchy (Ptilinopus greyii)
• owocożer różowobrzuchy (Ptilinopus huttoni)
• owocożer białoczelny (Ptilinopus dupetithouarsii)
• owocożer czerwonowąsy (Ptilinopus mercierii) †
• owocożer szarogłowy (Ptilinopus insularis)
• owocożer koroniasty (Ptilinopus coronulatus)
• owocożer białolicy (Ptilinopus pulchellus)
• owocożer niebieskoczelny (Ptilinopus monacha)
• owocożer nadobny (Ptilinopus rivoli)
• owocożer żółtopierśny (Ptilinopus solomonensis)
• owocożer czerwonopierśny (Ptilinopus viridis)
• owocożer białogłowy (Ptilinopus eugeniae)
• owocożer zielony (Ptilinopus iozonus)
• owocożer guzodzioby (Ptilinopus insolitus)
• owocożer siwogłowy (Ptilinopus hyogaster)
• owocożer brodawkowy (Ptilinopus granulifrons)
• owocożer żółtobrody (Ptilinopus melanospilus)
• owocożer karłowaty (Ptilinopus nainus)
• owocożer żółtooki (Ptilinopus arcanus)
• owocożer ognisty (Ptilinopus victor)
• owocożer złotawy (Ptilinopus luteovirens)
• owocożer żółtogłowy (Ptilinopus layardi)

Rodzaj: Drepanoptila

• strzępopiór (Drepanoptila holosericea)

Rodzaj: Alectroenas

• koralczyk maurytyjski (Alectroenas nitidissima) †
• koralczyk niebieskawy (Alectroenas madagascariensis)
• koralczyk srebrnogłowy (Alectroenas sganzini)
• koralczyk czerwonogłowy (Alectroenas pulcherrima)
• koralczyk maskareński (Alectroenas rodericana) †

Rodzaj: Ducula

• muszkatela różowobrzucha (Ducula poliocephala)
• muszkatela białobrzucha (Ducula forsteni)
• muszkatela okularowa (Ducula mindorensis)
• muszkatela spiżowa (Ducula radiata)
• muszkatela brunatnobrzucha (Ducula carola)
• muszkatela miedziana (Ducula aenea)
• muszkatela nikobarska^[4] (Ducula nicobarica)
• muszkatela białooka (Ducula perspicillata)
• muszkatela seramska^[4] (Ducula neglecta)
• muszkatela złotooka (Ducula concinna)
• muszkatela brodawkowata (Ducula pacifica)
• muszkatela szarogłowa (Ducula oceanica)
• muszkatela niebieskawa (Ducula aurorae)
• muszkatela płaskodzioba (Ducula galeata)
• muszkatela krasnonosa (Ducula rubricera)
• muszkatela szmaragdowa (Ducula myristicivora)
• muszkatela czerwonorzytna (Ducula rufigaster)
• muszkatela cynamonowa (Ducula basilica)
• muszkatela pręgosterna (Ducula finschii)
• muszkatela górska (Ducula chalconota)
• muszkatela blada (Ducula pistrinaria)
• muszkatela różowawa (Ducula rosacea)
• muszkatela ciemna (Ducula whartoni)
• muszkatela popielata (Ducula pickeringii)
• muszkatela płowa (Ducula latrans)
• muszkatela kasztanowobrzucha (Ducula brenchleyi)
• muszkatela ciemnobrzucha (Ducula bakeri)
• muszkatela nowokaledońska (Ducula goliath)
• muszkatela czerwonooka (Ducula pinon)
• muszkatela czarna (Ducula melanochroa)
• muszkatela obrożna (Ducula mullerii)
• muszkatela różowoszyja (Ducula zoeae)
• muszkatela kasztanowata (Ducula badia)
• muszkatela ciemnogrzbieta (Ducula lacernulata)
• muszkatela płowobrzucha (Ducula cineracea)
• muszkatela dwubarwna (Ducula bicolor)
• muszkatela srokata (Ducula spilorrhoa)
• muszkatela melanezyjska (Ducula subflavescens)
• muszkatela biała (Ducula luctuosa)

Rodzaj: Lopholaimus

• siwiec (Lopholaimus antarcticus)

Rodzaj: Hemiphaga

• garlica maoryska (Hemiphaga novaeseelandiae)
• garlica szarorzytna^[4] (Hemiphaga chathamensis)

Rodzaj: Cryptophaps

• garlica szarogłowa (Cryptophaps poecilorrhoa)

Rodzaj: Gymnophaps

• krasnook ciemnogłowy (Gymnophaps albertisii)
• krasnook długosterny (Gymnophaps mada)
• krasnook rdzawopierśny^[4] (Gymnophaps stalkeri)
• krasnook blady (Gymnophaps solomonensis)

Rodzaj: Dysmoropelia

• Dysmoropelia dekarchiskos †

Gołąb w kulturze

Ducha Świętego przedstawia się w postaci białej gołębicy

Wschodnie narody gołębia kojarzyły zawsze z duchem i duszą , a mieszkańcy Syrii umieszczali nad grobowcami domki dla gołębi, które miały oznaczać ulatującą duszę ludzką. W niektórych tamtejszych krajach obejmowano je opieką społeczną - ich zabicie było czynem nieetycznym. Podobne poglądy panowały w Europie, zwłaszcza środkowej części Starego Kontynentu i Wenecji, oraz Ameryce. Wierność pary gołębi wzbudzała sympatię człowieka, a gruchanie samców irytację, gdyż niektórzy kojarzyli je z bolesnymi jękami duszącego się człowieka. W podobnym kontekście pisze św. Izajasz: "Wołałem o pomoc (…) stękałem jak gołąb (…), cierpię mękę". Zgodę obrazowano czasem w postaci dwóch gołębi stykających się dziobami, a wdowieństwo czarnymi ptakami. Biały gołąb stał się talizmanem zdrowia i antidotum na zarazę. W marzeniu sennym gołąb miał wróżyć szczęśliwe wydarzenie.

Antyczni Grecy widzieli w nim dominację duszy nad ciałem (w alchemii gołąb w ołowiu oznaczał ducha w materii), a wiele cywilizacji uznawało go za przewodnika dusz po śmierci. W mitologii pod postacią gołębicy ukazywano Afrodytę , Wenus - boginię miłości. Sanktuarium Afrodyty w Pafos na Cyprze było znane z gołębi, które określano jako "ptaki pafijskie". Ptak z różdżką oliwną był oznaką pokoju, a także harmonii. Inne wierzenia widziały w nim arcykobiecą boginię płodności fenickiej Isztar, syryjskiej Atargatis, Wielkiej Macierzy Bogów Kybele. Jeden z mitów mówi o tym jak z egipskich Teb przyleciał gołąb i siadł na dębie w Dodonie. Ludzkim głosem przemówił i kazał założyć wyrocznię. Gołębia uważa się za jednego z pierwszych udomowionych ptaków. Już starożytni Egipcjanie używali gołębi do przenoszenia wiadomości. Na długie lata był odpowiednikiem dzisiejszej poczty. W Grecji rozpoczęto hodowlę tych ptaków po klęsce floty fenickoperskiej pod Atos (w 492 p.n.e.), gdy Persowie wypuścili święte gołębie z klatek. Poza tym symbolizował niebiańską czystość, odrodzenie, uskrzydlone dążenia, natchnienie boskie, prostotę, szczerość, zazdrość, melancholię, pobożność, ofiarę, pokorę, rozkosz, prawdę, mądrość, rozkosz, dumę i niewinność. Jednym ze znanych rysunków Pabla Picassa jest "Gołąb pokoju". Gołębiami w polityce międzynarodowej nazywa się zwolenników kompromisu i ugody. W niektórych państwach uchodziły one za kulinarny przysmak. Gwiazdozbiór Plejad wyobrażano sobie jako stado dzikich gołębi, co miało upamiętniać samobójczą śmierć nimfy Plejady, córki Atlasa^[5].

Chrześcijaństwo

Od pierwszych wieków chrześcijaństwa gołębica była głównym ikonograficznym symbolem Ducha Świętego , a od nakazu z 1775 roku Benedykta XIV jedynym. W Biblii pod tą postacią objawił się w czasie chrztu Jezusa Chrystusa . Jan Apostoł pisze o świadectwie Jana Chrzciciela "Ujrzałem Ducha, który jak gołębica zstępował z nieba i spoczął na Nim", a Mateusz Ewangelista: "Bądźcie roztropni jak węże, a prości jak gołębice".

Święty Izajasz o narodzie Izraela wspomina, że będzie "wzdychał jak gołębica". Rodzice Jezusa w czasie Jego ofiarowania złożyli gołębia jako ofiarę w Świątyni Jerozolimskiej zgodnie z zaleceniami Księgi Kapłańskiej : "A jeśliby nie mógł ofiarować drobnego bydła, niech ofiaruje parę synogarlic albo dwoje gołębiąt Panu".

W Starym Testamencie gołąb przynosi Noemu do arki zieloną gałązkę w dziobie, co zwiastuje koniec potopu , nowe życie i Miłosierdzie Boże : "i znów wysłał z arki synogarlicę; ta powróciła do niego wieczorem, niosąc w dziobku gałązkę oliwną". Dało to początek pokoju zawartego między Bogiem, a rodziną Noego. Gołąb był ulubioną ofiarą Jahwe. Głównie niezamożni składali ofiary z ptaków zamiast jagniąt.

To zatem najczęściej wspominany ptak w Piśmie Świętym . Zawsze kojarzył się z łagodnością, delikatnością, Zwiastowaniem (gdy trzyma lilię), duszy zmarłego i niewinnością. Często ukazywano go w trakcie czułych pocałunków lub z podkreśleniem szybkiego lotu.

Święty Augustyn nawoływał, że "jeśli [ktoś] ma Ducha Świętego musi być prosty jak gołębica", bo ta jest prosta, niewinna, bez żółci, nieostra w pazurkach. Niekiedy śmierć męczenników obrazowano jako opuszczenie duszy z ciała poprzez usta w postaci gołębia - tak jest w przypadku opowieści o św. Polikarpie, św. Eulalii i św. Scholastyce. Ptak stał się atrybutem wielu świętych: św. Agnieszki z pierścieniem, u Dawida siedzący na ramieniu, na głowie u św. Ennurcha, przy uchu piszącego św. Grzegorza Wielkiego, co nadaje mu natchnienie, Teresie z Avila, Janowi Złotoustemu, Tomaszowi z Akwinu.

Gołąbek pokoju - symbol pokoju między narodami

Mozaiki wczesnochrześcijańskich katakumb i starożytne wizerunki nagrobne prezentowały gołębie pijące z naczyń, czyli źródeł pamięci (również o zmarłych), co odnosiło się do dusz karmiących się zdrową nauką Kościoła. Gołąb uosabiał owoce Ducha Świętego: miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wierność, łagodność, opanowanie, ale i sam Kościół. Z tego powodu powiązany był z cyfrą 7, bo tyle było darów Ducha Świętego, i 12, gdyż była to liczba apostołów.

Często od XVI wieku w przestawieniach Trójcy Świętej Bóg Ojciec i Syn Boży siedzą obok siebie, a nad nimi unosi się w postaci ptaka Duch Święty^[6].

Literatura

Król Aniusz w Metamorfozach Owidiusza opowiada jak jego córki prześladowane przez zwycięskich Greków zamieniły się w gołębie dzięki bogowi płodności - Bachusowi. Homer wspomina o dzikim gołębiu skalnym (gr. peleids). Homer w dziele Szekspira wypowiada słowa: "Muszę mieć chyba wnętrzności gołębia i brak zupełny żółci, nadającej gorycz poczucia krzywdy".

W Żonie modnej Ignacego Krasińskiego "Synogarlica jęczy, a gołąbek grucha”. W Pieśni nad pieśniami urodę gołębia przyrównuje się do wdzięku kobiety, Oblubienicy: "toś tyś jest piękna, oczy twoje jak gołębicy”, „Piękne są jagody lica twego jako synogarlicy”, „Gołębico moja (…), oblicze twoje piękne”. W Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza czytamy "Przodem gołębie białe, które w biegu płoszy, leciały jak przed wozem bogini rozkoszy" (Afrodyty). Jeden z wierszy Juliusza Słowackiego jest zatytułowany „Duchu Święty, gołębico, zleć!” , a w wierszu Roztaczanie odnosi się do smutku: "Pomiędzy nami lata biały gołąb smutku i nosi ciągłe wieści".

Przypisy