Georg Philipp Telemann (1750)
Georg Philipp Telemann (ur.
14 marca
1681
w
Magdeburgu
, zm.
25 czerwca
1767
w
Hamburgu
) –
niemiecki
kompozytor okresu
baroku
. Przedstawiciel
stylu galant
.
W r. 1685 zmarł jego ojciec. Muzyką zaczął się interesować w wieku 10 lat, w wieku 12 lat napisał pierwszą operę. Jednak jego talent nie był akceptowany przez rodzinę, która chciała, by zdobył bardziel lukratywny zawód. Jego matka skonfiskowała mu wszystkie instrumenty i w r. 1693 wysłała do szkoły w Zellerfeld, gdzie uczył się do r. 1698. Ale superintendent tej szkoły zaakceptował talent muzyczny swego ucznia i Telemann nadal komponował muzykę i na własną rękę rozszerzał swe umiejętności muzyczne. W czasie, gdy kontynuował naukę w Gymnasium Andreanum w
Hildesheim
, był już multiinstrumentalistą, który niemal wyłącznie sam nauczył się gry na
flecie prostym
i
flecie poprzecznym
,
szałamai
,
oboju
,
puzonie
,
organach
i
klawesynie
,
skrzypcach
,
violi da gamba
i
kontrabasie
. Od r. 1701 studiował prawo na uniwersytecie w
Lipsku
. W mieście tym pracował też jako
organista
. Po studiach przebywał w różnych miastach w Niemczech a także w
Żarach
na
Łużycach
, gdzie miał okazję poznać muzykę ludową.
W
1702
r. został dyrektorem muzycznym opery w
Lipsku
. W
1704
r. objął stanowisko organisty przy Nowym Kościele (obecnie kościół Św. Mateusza) w
Lipsku
, gdzie założył
Collegium Musicum
dla młodzieży studenckiej. W
1705
r. został kapelmistrzem hrabiów
Promnitz
; podczas pobytu w
Żarach
(Sorau), na
Śląsku
oraz w
Pszczynie
i
Krakowie
Telemann poznał muzykę polską. Od
1708
r. był
kapelmistrzem
na dworze w
Eisenach
(gdzie zaprzyjaźnił się z Johannem Bernhardem Bachem i z działającym w niedalekim
Weimarze
Johannem Sebastianem Bachem
), od
1712
r. we
Frankfurcie n. Menem
; od
1721
r. był
kantorem
i dyrygentem muzyki kościelnej w
Hamburgu
.
Telemann w Hamburgu
Telemann był jednym z najważniejszych kompozytorów operowych epoki późnego baroku; dziś jego opery wykonywane są rzadko. Działał przez wiele lat w Hamburgu w
Theather am Gänsemarkt
, gdzie zaczęła się jego sława. Najważniejszym kompozytorem wówczas w Hamburgu był
Reinhard Keiser
. Telemann i Keiser konkurowali ze sobą. Gdy Keiser wyjechał na dłużej do Italii, po powrocie zastał już Telemanna w glorii największego kompozytora operowego w Hamburgu.
Telemann a Händel
W 1705 roku Telemann poznał w Hamburgu młodego
Händla
. Zaprzyjaźnił się z nim i utrzymywał kontakt do końca życia Händla (1759). Ich korespondencja (Telemann pisał potem do Londynu, gdzie od 1714 roku stale przebywał Händel, a ten mu odpisywał) jest bardzo interesującym źródłem do badań kultury muzycznej późnego baroku. Obaj bardzo cenili nawzajem swój talent. W ich muzyce widać wyraźnie liczne wzajemne zapożyczenia, które prawdopodobnie sami sobie proponowali. Händel mawiał o Telemannie, że jest on "człowiekiem, który potrafi napisać
motet
na cztery głosy w mniejszym przeciągu czasu, niż większość ludzi byłaby w stanie napisać list". Krytyce muzycznej w Hamburgu ton nadawał inny przyjaciel Händla,
Johann Mattheson
, z którym również Telemann był w dobrych stosunkach, jako że Mattheson uważał Telemanna za największego geniusza muzyki niemieckiej po Hassem i Händlu.
Telemann i Polska
W latach 1704 – 8 Telemann przebywał na dworze hr. Promnitza (dworzanina Augusta II, króla polskiego) w
Żarach
(Sorau) jako muzyk nadworny i kapelmistrz. Objął to stanowisko po 63-letnim Wolfgangu Kasparze Prinzu. W miesiącach letnich bywał częstym gościem w
Pszczynie
(Pleß). Żarski dwór Promnitza uchodził za jeden z najświetniejszych sasko-polskich dworów magnackich. Panował tam przepych i ceremoniał. Niemal bez przerwy gościły włoskie i francuskie zespoły operowo–baletowe. Promnitz utrzymywał stałą kapelę, składającą się z muzyków polskich, czeskich i niemieckich.
Kompozytor podczas pobytu w Żarach i Pszczynie, a potem w trakcie podróży po kraju (Kraków, Warszawa) zetknął się z muzyką polską, zarówno taneczną dworską jak i ludową. Wątki polskie obecne są w tytułach i motywach Sonat skrzypcowych, Suity polskiej Partie polonaise czy 6 partii "alla polacca" na skrzypce, flet i klawesyn.
Telemann a Bach
Telemann znał również
Bacha
, gdyż w późnych latach trzydziestych odwiedził
Lipsk
, gdzie założył Towarzystwo Telemanna (Telemanns Gesellschaft), organizujące cotygodniowe koncerty. Należeli do niego wszyscy kompozytorzy lipscy i wielu z innych miast. Telemann jako dyrektor towarzystwa uczynił Lipsk drugą stolicą muzyczną XVIII-wiecznych
Niemiec
.
Był znany również w
Paryżu
, gdzie wydał 8 Kwartetów paryskich (Pariser Quartette), w których doszukać się można wątków muzycznych opartych na śląskich tańcach. Od czasów
Georga Muffata
był pierwszym kompozytorem niemieckim docenionym w stolicy Francji. W jego ślady poszedł później m.in.
Johann Adolf Hasse
.
Telemann, sztych Georga Lichtenstegera z 1745 r
Spuścizna
Był kompozytorem samoukiem. Przez całe życie utrzymywał się wśród najbardziej postępowych twórców. U współczesnych zyskał uznanie także jako organista i kapelmistrz. Jest uważany za najbardziej płodnego kompozytora wszystkich czasów. Napisał ponad 3000 utworów, często znacznych rozmiarów (niestety wiele z nich zaginęło lub uległo zniszczeniu, zwłaszcza w czasie II wojny światowej), wśród nich:
- 12 roczniów kantat kościelnych;
- 15
mszy
;
- 46
pasji
;
- 35
oratoriów
;
- 50
oper
;
- około 1000
suit
orkiestrowych;
-
koncerty
na 1 i wiele instrumentów solowych, wśród nich z niespotykaną u innych kompozytorów obsadą solową;
- utwory klawesynowe i organowe, w tym
fantazje
i
fugi
;
-
sonaty
solowe i triowe;
- muzyka kameralną na przeróżne (też niespotykane) składy.
Kompozytor miał kiedyś stwierdzić, że wie, iż skomponował niektóre dzieła po kilka razy, ale nie był w stanie zapanować nad swą własną gigantyczną spuścizną artystyczną.
Jego muzyka była niezwykle popularna za jego życia i jeszcze przez kilkadziesiąt lat po śmierci. W pierwszych dekadach XIX w. była już wykonowana rzadziej. Ostatnie wykonanie dzieła Telemanna dużych rozmiarów, Der Tod Jesu (śmierć Jezusa), miało miejsce w r. 1832. Ponowne zainteresowanie muzyką Telemanna datuje się na pierwsze dekady XX w., a jego kulminacją było krytyczne wydanie, realizowane przez dom wydawniczy Bärenreiter w latach 50.
Niektóre dzieła
- Tafelmusik (suity orkiestrowe);
- Pariser Quartette (Kwartety Paryskie);
- Darmstädter Ouvertüren (Uwertury Darmstadzkie);
- Hamburger Ebb und Fluth ("Przypływ i odpływ morza w Hamburgu") - uwertura;
- Pimpinone – opera;
- Weinachtsoratorium – oratorium na Boże Narodzenie;
- Die Tageszeiten ("Pory dnia") – cykl 4 kantat;
- 12 Metodische Sonaten – sonaty metodyczne na flet (lub skrzypce) i continuo (z autorską bogatą ornamentacją, dodaną do głosu solowego bea ornaqmentów w częściach wolnych);
- 12 Fantasien fur Violine solo – fantazje na skrzypce solo.
Posłuchaj
| (audio) |
| () | | () | | () | | () | | () | | () | | () | | Problem ze ściągnięciem pliku? Zobacz . |
|
Zobacz też
Linki zewnętrzne
Bibliografia
- E. Valentin, Georg Philipp Telemann, Kassel 1931.
- E. Klessmann, Telemann in Hamburg 1721–1767, Hamburg 1980.
- W. Menke, Thematisches Verzeichnis der Vokalwerke von Georg Philipp Telemann, t. 1–2, Frankfurt a.M. 1982–83.