Gatunek pionierski – gatunek , który dokonuje kolonizacji siedlisk z różnych przyczyn wolnych od roślinności . Organizmy takie (z reguły termin odnosi się do roślin pionierskich) zapoczątkowują sukcesję pierwotną . Są przystosowane do zasiedlania siedlisk ubogich w składniki odżywcze i wodę. Posiadają np. zdolność zatrzymywania wody opadowej lub wiązania azotu atmosferycznego (dzięki symbiozie z bakteriami ). Do roślin pionierskich należy wiele porostów i mchów . Rośliny pionierskie zatrzymują swymi organizmami drobne ziarna skał, a ich obumarłe szczątki użyźniają powstającą w ten sposób glebę. Rośliny pionierskie umożliwiają z czasem kolonizację kolejnym, większym i bardziej wymagającym roślinom.

W leśnictwie mianem gatunków pionierskich określa się gatunki drzew ( brzoza , topola osika , sosna ) przystosowane do zasiedlania terenów niezalesionych, takich jak: nieużytki rolne, tereny poprzemysłowe, obszary o zniszczonej roślinności w wyniku pożarów , huraganów i działalności człowieka (np. zręby leśne). Gatunki te posiadają szereg cech ułatwiających kolonizację : szybki wzrost, produkcja licznych nasion niewielkich rozmiarów, duże możliwości dyspersji. Mają one małe wymagania w stosunku do żyzności gleby i temperatury otoczenia oraz zazwyczaj duże wymagania świetlne (bardzo dobrze rosną na przestrzeni otwartej - nie uszkadzają ich przymrozki i duża insolacja ). Dzięki tym cechom mogą śmiało konkurować o przestrzeń z roślinami zielnymi. Gatunkami tymi są również gatunki wiatrosiewne, czyli anemochoryczne . Ich bardzo małe nasiona opatrzone są zwykle różnego typu skrzydełkami lub włoskami, ułatwiającymi utrzymywanie się w powietrzu. Gatunki te są także światłożądne , jak np. drzewa żyją dość krótko, a ich potomstwo prawie nigdy nie rośnie pod okapem drzew rodzicielskich, ustępując miejsca innym, cienioznośnym gatunkom (tzw. driady).

Zobacz też

• Sukcesja ekologiczna
• Roślina ruderalna
• Gatunek inwazyjny