|
Cis pospolity
Cis pospolity
 | Gatunek trujący |
 | Gatunek leczniczy |
Cis pospolity (Taxus baccata
L.
) –
gatunek
wiecznie zielonego iglastego
drzewa
lub dużego
krzewu
z rodziny
cisowatych
. Pierwotnie cis pospolity rósł w
Europie
, w górach
Atlas
w
Maroku
i w zachodniej
Azji
(
Kaukaz
). Największe osobniki znane są z Kaukazu i
Szkocji
(Fortingall), gdzie osiągają do 32 m wysokości i 9 m obwodu pnia. Nibyjagody cisu z czerwoną osnówką Morfologia- Pokrój
- Niewysokie drzewo lub krzew o ciemnozielonej koronie i żywobrązowej korze pnia.
-
Liście
- Zimozielone, spłaszczone, o długości 2 - 3 cm, lekko wygięte, niekłujące, miękkie, osadzone na krótkim, cienkim ogonku. Górna strona - ciemnozielona, błyszcząca, spodnia - znacznie jaśniejsza, matowa. Brak białych pasków oraz przewodów żywicznych. Bez zapachu. Igły na pędzie rozłożone dwustronnie grzebieniasto lub skrętolegle. Pozostają na pędzie przez 6 - 8 lat.
-
Kwiaty
-
Kwiaty żeńskie
są bardzo małe, zielone, podobne do pąków liściowych, pojawiają się na dolnej stronie pędów.
Kwiaty męskie
kuliste, żółtozielone, liczne, łuskowate.
-
Nasiona
- Brązowe kuliste, ostro zakończone, otoczone charakterystyczną czerwoną, kubkowatą
osnówką
. Dojrzewają od września do października[1].
BiologiaRoślina
dwupienna
. Kwitnie w okresie od marca do maja. Nasiona dojrzewają od sierpnia do listopada. Liczba
chromosomów
2n=24.
Roślina trująca
. We wszystkich częściach rośliny, oprócz osnówki, znajdują się duże ilości trujących związków, przede wszystkim
taksyny
. Zatrucia zazwyczaj przypadkowe. Objawy zatrucia dotyczą przede wszystkim układu krwionośnego i serca (spadek
ciśnienia krwi
, zaburzenia rytmu serca,
migotanie komór
). Zatrucia mogą okazać się śmiertelne, więc poszkodowany powinien znaleźć się jak najszybciej w
szpitalu
. Znaczenie dla zwierzątDostarcza pokarmu 24 gatunkom ptaków (m.in.
kowalik
,
rudzik
) i 8 gatunkom ssaków (m.in.
sarna
,
wiewiórka
,
zając
)[2] Zagrożenie i ochronaGatunek objęty jest ścisłą
ochroną gatunkową
. Jest gatunkiem najwcześniej objętym ochroną w Polsce, bowiem chroniony jest od
1423
. Ochrona została wówczas ustanowiona na mocy
statutu warckiego
, wydanego przez króla
Władysława Jagiełłę
[3], który chciał ograniczyć eksport drewna cisowego będącego surowcem do wyrobu bardzo dobrej jakości
łuków
. Ograniczenie wprowadzono z obawy o całkowite wyginięcia cisu pospolitego. Kategorie zagrożenia gatunku: - Kategoria zagrożenia na świecie wg
CzKGZ
IUCN
: LC (niższego ryzyka (ang. least concern)
- Kategoria zagrożenia w Polsce wg
CzKR
: VU (narażony)
Zastosowanie- Surowiec drzewny
- Dawniej był ceniony jako źródło trwałego i twardego
drewna
. Wykorzystywany w meblarstwie, a także do wyrobu broni. Ze względu na dużą giętkość w średniowieczu z drewna cisu wykonywane były
łuki
. Najstarszym przedmiotem z drewna jest właśnie cisowa włócznia, licząca ok. 45 tys. lat[4]
-
Roślina ozdobna
- Cis jest często sadzony w ogrodach i parkach. Spotyka się przy tym wiele
odmian uprawnych
o zróżnicowanym pokroju, wzroście i ubarwieniu (od ciemnej zieleni igieł po złoty).
-
Roślina lecznicza
-
Odwar
z igieł był kiedyś stosowany przy
niedociśnieniu krwi
. Z cisów izolowane są substancje, z których produkuje się preparaty przeciwnowotworowe (taksoidy) używane najczęściej w leczeniu raka
jajników
(
Paclitaxel
) oraz w leczeniu raka piersi, płuc, prostaty, żołądka i nowotworów głowy i szyi (
Docetaksel
).
Stare cisyZa najstarszy cis na świecie uważany jest
Llangernyw Yew
, rosnący w północnej Walii, w wiosce Llangernyw. Szacuje się, że ma 4-5 tys. lat[4]. Najstarszym cisem w Polsce jest
cis Henrykowski
w
Henrykowie Lubańskim
na
Dolnym Śląsku
, jego wiek ocenia się na 1266 lat. Blisko 800-letni cis rośnie w
Bystrzycy
(
gm. Wleń
), drzewo mierzy w obwodzie ponad 382 cm. Jak głosi legenda posadzony był przez mieszkańców po zakończeniu budowy kościoła katolickiego (ok. 1217 r.) na cześć jego fundatorki
księżnej Jadwigi
uznanej później za świętą[5]. Do pięciu najstarszych polskich drzew należą także
cisy Raciborskiego
rosnące na terenie wsi
Harbutowice
. Wiek starszego okazu szacuje się na blisko 700 lat[6]. Inne stare cisy w Polsce znajdują się w
Rezerwacie przyrody Cisy Staropolskie im. L. Wyczółkowskiego
w
Wierzchlasie
w
Borach Tucholskich
. Przypisy- ↑ Drzewa: łatwe rozpoznawanie. Przemysław Hodyra (przekł.). Ożarów Mazowiecki: Firma Księgarska Jacek i Krzysztof Olesiejuk, 2007, s. 32. .
- ↑ Reinhard Witt: Przewodnik. Krzewy. Stefan Łukomski (przekł.). Warszawa: Multico, 1997. .
- ↑ Romuald Sztyk. Obrót nieruchomościami w świetle prawa o ochronie środowiska. „Rejent - Miesięcznik Notariatu Polskiego”. 10 (150) (październik 2003). Kluczbork: www.rejent.com.pl.
- ↑ 4,0 4,1 Rafał Jaworski.
Krótka historia cisa (nie)pospolitego
. „
Mówią Wieki
”. 9/2010. 608. [dostęp 2010-10-13].
- ↑
Bystrzyca
(
pol.
). Gmina Wleń - Historia i Turystyka. [dostęp 2010-03-12].
- ↑
Cisy (Taxus baccata L.)
(
pol.
). 2002-11-04. [dostęp 2010-05-30].
Inne hasła zawierające informacje o "Cis pospolity":
Oddychanie komórkowe
...
Gatunek chroniony
Wiślickim. W
1423
r.
Władysław Jagiełło
w Statucie Wareckim objął prawną ochroną
Cis pospolity
, gatunek będący wówczas podstawowym surowcem do produkcji
łuków
,
kusz
i ...
Jarząb pospolity
...
Chojnik (Karkonosze)
...
Bór świeży
...
Orzysz (jezioro)
...
Mazurski Park Krajobrazowy
...
Bóbr europejski
...
Polska Czerwona Księga Roślin
serpentynowa
zaraza goryczelowa
VU (vulnerable) - narażone (102)
babka górska
babka nadmorska
brzoza ojcowska
brzoza Szafera
centuria nadbrzeżna
cibora żółta
Cis pospolity
czarcikęsik Kluka
czosnek syberyjski
dwulistnik muszy
dziewanna austriacka
dziewięćsił popłocholistny
dzwonek piłkowany
głodek kutnerowaty
gnidosz Hacqueta
goździk siny
grążel drobny
groszek ...
Szkocja
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Cis pospolity":
Alkany, alkeny, alkiny (plansza 20)
...
Lasy i leśnictwo w Polsce (plansza 13)
e height=380 width=770 >
Przegląd drzew i krzewów iglastych
Cis pospolity
Krzew lub małe drzewo. Korona ciemnozielona. Igły płaskie, wiotkie, delikatne, zaostrzone. ...
Rośliny użytkowe (plansza 18)
...
|
