Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Cerkiew (budynek)

Cerkiew (budynek)

Cerkiew w Owczarach
Cerkiew w Powroźniku
Cerkiew w Kotani
Cerkiew w Kwiatoniu
Cerkiew w Ropicy Górnej
Cerkiew w Bartnem
Opuszczona cerkiew w Króliku Wołoskim , Beskid Niski
Cerkiew prawosławna św. Ducha w Białymstoku
Cerkiew prawosławna w Tomaszowie Lubelskim
Cerkiew prawosławna w Hrubieszowie

Cerkiew (z gr. kyriaké - należąca do Pana, w uzupełnieniu do eklezja - lud, zgromadzenie, później świątynia, kościół) – budynek przeznaczony do sprawowania nabożeństw w cerkwi prawosławnej lub unickiej ( greckokatolickiej ). Jest przestrzenią sakralną dla celebracji Boskiej Liturgii . Prawosławni oraz grekokatolicy wierzą, iż jest ona miejscem szczególnego przebywania samego Boga . Nazwa cerkiew w języku staropolskim oznaczała po prostu kościół, dopiero w późnym średniowieczu nazwą tą określano tylko kościoły prawosławne.

Spis treści

Historia

Pierwsze cerkwie stawiali budowniczowie greccy sprowadzeni z Konstantynopola , dlatego podstawowy typ cerkwi murowanej wywodzi się od późnobizantyjskich świątyń wznoszonych na planie krzyża i zwieńczonych kopułą. Późniejszy jej rozwój architektoniczny na rozległych obszarach wpływu obrządku prawosławnego był uzależniony od warunków miejscowego środowiska. Najbardziej charakterystyczne typy i formy cerkwi wykształciły się na Rusi. W XV wieku głównym ośrodkiem budowy cerkwi stała się Moskwa , gdzie wzniesiono monumentalne sobory na Kremlu :

Rozwój architektury cerkiewnej charakteryzuje się coraz większym zróżnicowaniem typów budowli i wzrastającą ich dekoracyjnością. Szczególne bogactwo form cechuje cerkwie drewniane na terenie Rosji , Białorusi , Ukrainy , Słowacji oraz wschodniej Polski.

Jednym z mistrzów malarstwa ściennego był w XIV wieku Teofan Grek przedstawiciel tzw. szkoły nowogrodzkiej. Innymi uznanymi artystami byli Andriej Rublow oraz Dionizy działający w Moskwie. Cerkwie budowano z cegły i kamienia, ale nieporównywalnie - w stosunku do innych typów kościołów – duża ilość cerkwi była drewniana.

Zewnętrzny wygląd cerkwi

Plan budynku

Cerkwie budowane są zazwyczaj na wzniesieniach. Spośród planów, na których buduje się cerkwie najbardziej rozpowszechnione są plany:

  • okrętu (symbol życia na statku, wyobrażającym cerkiew i wędrówki do celu życia człowieka – Królestwa Bożego)
  • krzyża (symbol Krzyża , na którym poniósł śmierć Jezus Chrystus , zbawienia, triumfu nad grzechem i śmiercią). Czasem plan krzyża greckiego (np. cerkiew w Hoszowie )
  • koła (symbol wiecznego trwania cerkwi, jej nieskończoności w czasie).

Kopuły

Cechą, która odróżnia cerkiew od innych budynków jest jej pokrycie kopułami. Kopuła jest symbolem nieba , Boga, świętych i świata anielskiego. Liczba kopuł nie jest dowolna i ma znaczenie symboliczne:

  • 1 kopuła symbolizuje jedynego Boga
  • 2 kopuły symbolizują 2 natury Jezusa Chrystusa
  • 3 kopuły symbolizują Trójcę Świętą
  • 5 kopuł symbolizuje Jezusa Chrystusa i 4 ewangelistów
  • 7 kopuł symbolizuje 7 sakramentów
  • 9 kopuł symbolizuje 9 stopni anielskich
  • 13 kopuł symbolizuje Jezusa Chrystusa i 12 apostołów
  • 33 kopuły symbolizują 33 lata życia Jezusa Chrystusa na ziemi

Na każdej kopule umieszczony jest krzyż, co oznacza, iż cerkiew oddaje chwałę Jezusowi Chrystusowi. Kształt kopuł, będących charakterystycznym elementem architektury cerkiewnej, przybierał różne formy w zależności od regionu. W architekturze sakralnej

  • bałkańskiej (bizantyjskiej, serbskiej i bułgarskiej) – półokrągły
  • rumuńskiej – stożkowaty, ostrosłupowy lub dzwonowy
  • ruskiej – początkowo hełmu szyszaka (architektura nowogrodzka) stopniowo ewoluując w powszechnie znany kształt "cebulasty", mający znaczenie zarówno symboliczne (płomienie świec lub gorejący płomień wiary) jak i praktyczne (powoduje zsuwanie śniegu, zmniejszając obciążenie pokrycia dachowego).

Wnętrze cerkwi

Wnętrze cerkwi dzieli się na:

  • Przedsionek (pritwor) – część zachodnia świątyni; w starożytności przeznaczona dla katechumenów lub innych ludzi pozostających poza wspólnotą wiernych.
  • Nawa – część środkowa świątyni; miejsce święte przeznaczone dla wiernych mieszczące:
    • anałojczyk – stolik, na którym znajduje się ikona

Cerkwie prawosławne zwykle nie mają ławek z wyjątkiem tych pod ścianami, co daje większą swobodę poruszania się wiernych niż w świątyniach katolickich i protestanckich. Ławki bywają w cerkwiach prawosławnych na południu Polski, co wiąże się z wpływami tradycji greckiej. Ściany części środkowej pokryte są ikonami zawieszonymi lub umieszczonymi na półeczkach.

  • Ołtarz – prezbiterium (ałtar) – część wschodnia świątyni; miejsce najświętsze. Od części środkowej oddzielony jest ikonostasem . W cerkwiach ołtarz (prezbiterium) zawsze skierowany jest na wschód na pamiątkę znajdującego się tam kiedyś rajskiego ogrodu oraz miejsca narodzin Jezusa Chrystusa (ze względu na położenie ołtarza, mówi się, że cerkwie są "orientowane"-kierunek wschodni wskazuje w tradycji judeochrześcijańskiej położenie Edenu-raju. Praktyka orientowania kościołów istniała również w chrześcijaństwie zachodnim, co przestało być obowiązującą zasadą począwszy od końca średniowiecza). Do części ołtarzowej wchodzić mogą tylko mężczyźni. Znajduje się tam:
    • prestoł (tron) – najważniejsze miejsce w ołtarzu, okryty specjalną szatą stół w kształcie sześcianu, sporządzony z drewna lub marmuru. Do jego wyposażenia należą takie utensylia liturgiczne:
      • antymins (jedwabna chusta z obrazem składanego do grobu Chrystusa, w którą wszyte są święte relikwie )
      • ewangelia
      • darochranitielnica (naczynie, w którym przechowywana jest święta Eucharystia , w Kościele katolickim zwane cyborium )
      • daronosica (szkatułka służąca do przynoszenia św. Komunii chorym)
      • święty krzyż (naprestolnyj kriest)
      • siedmioramienny świecznik (siemiswiecznik)
    • stół ofiarny (żertwiennik) – umiejscowiony jest po lewej (północnej) stronie ołtarza, do jego wyposażenia należą:
      • kielich (potir)
      • diskos = patena (okrągły metalowy talerzyk, na którym umieszcza się chleb eucharystyczny)
      • zwiezdica
      • kopije = włócznia (trójkątny nóż, który służy do krojenia prosfor )
      • łżyca (złota lub srebrna, zakończona krzyżem łyżeczka, przeznaczona do udzielania wiernym Świętej Komunii )
      • pokrowcy – osłony nakładane na kielich i zwiezdicę
      • wozduch (narzuta na czaszę i diskos)
    • górne miejsce (hornieje miesto) – umieszczony za priestołem, jest to podwyższenie, na którym znajduje się tron dla biskupa

Źródła

  • Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 33. . 

Zobacz też

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Cerkiew (budynek)":

Dziady (zwyczaj) ...

Pęcice ...

Tampere ...

Kościół św. Michała Archanioła w Kownie ...

Meczet w Kownie ...

Ratusz w Kownie ...

Kościół jezuitów pw. św. Franciszka Ksawerego w Kownie ...

Uniwersytet Witolda Wielkiego ...

Klasztor w Pożajściu ...

Wittenberga ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Cerkiew (budynek)":

07. System finansowy gospodarki (plansza 14) ...

214a II Wojna Światowa. Działania zbrojne w latach 1939 - 1941 r. (plansza 4) ...

Teatr grecki (plansza 16) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie