Ból ( łac . - dolor, gr . - algos, odyne) - wg Międzynarodowego Towarzystwa Badania Bólu subiektywne przykre i negatywne wrażenie zmysłowe i emocjonalne powstające pod wpływem bodźców uszkadzających tkankę (tzw. nocyceptywnych) lub zagrażających ich uszkodzeniem. Należy podkreślić, że ból jest odczuciem subiektywnym, dlatego jest nim wszystko to, co chory w ten sposób nazywa, bez względu na obiektywne objawy z nim związane. Receptorami bólowymi są nocyceptory .

Odczucie bólu wyzwala również każdy supramaksymalny bodziec specyficzny dla danego receptora, np. silny impuls świetlny powoduje ból gałek ocznych, silny bodziec akustyczny powoduje ból lokalizowany w uchu.

W psychologii ból jest uważany za popęd uruchamiający odpowiednie formy zachowania się zwierzęcia, które prowadzą, często przez uczenie się, do usunięcia się spod działania lub do uniknięcia bodźca bólowego.

Bólowi towarzyszy pobudzenie układu nerwowego współczulnego (przyspieszenie czynności serca , wzrost ciśnienia tętniczego ) i wzmożenie wydzielania niektórych hormonów (np. hormonów kory nadnerczy). Ból ma istotne znaczenie dla rozpoznania i umiejscowienia procesu chorobowego.

Niepowodzenie w leczeniu bólu ostrego może w niektórych przypadkach doprowadzić do rozwinięcia się stanu bólu przewlekłego^[1].

Ocena bólu

Istnieje wiele narzędzi pomagających określenie natężenia odczuwanego bólu. Skale oceny stopnia natężenia bólu możemy podzielić na trzy grupy:

• Wizualna – najbardziej popularna jest tzw. skala wzrokowo – analogowa (ang. Visual Analogue Score - VAS). Posługując się linijką długości 10 cm, określa się natężenie odczuwanego bólu, gdzie 0 oznacza całkowity brak bólu, natomiast 10 najsilniejszy ból, jaki można sobie wyobrazić. Odmianą stosowaną u dzieci jest tzw. The Wong-Baker Faces Pain Rating Scale przedstawiająca schematy twarzy wyrażających różne nasilenie bólu.
• Werbalna – oceniająca ból w sposób opisowy. W skali tej chory może opisywać ból posługując się czterema stopniami jako: brak bólu, ból słaby, ból umiarkowany, ból silny lub dodatkowo, stopień piąty – ból nie do zniesienia.
• Numeryczna – oceniająca ból w skali liczbowej, gdzie 0 oznacza brak bólu, a 10 najsilniejszy ból, jaki chory może sobie wyobrazić.

Klasyfikacja neurofizjologiczna

• Ból receptorowy - nocyceptywny - powstaje w wyniku drażnienia receptorów nerwów czuciowych np. przez mediatory zapalne.
• Ból niereceptorowy - neuropatyczny - powstaje w wyniku ucisku lub zniszczenia struktur układu nerwowego. Typowym objawem jest alodynia .

Najczęstsze przyczyny

• ból ostry
  • wszelkie urazy
  • ból wieńcowy
  • ból w ostrym zapaleniu trzustki
  • ból spowodowany pęknięciem wrzodu żołądka lub dwunastnicy
  • kolka żółciowa
  • ból w zapaleniu wyrostka robaczkowego
  • kolka nerkowa
  • ból związany z krwawieniem podpajęczynówkowym
  • ból w ostrym niedokrwieniu kończyny

• ból przewlekły
  • ból nowotworowy
  • ból w przewlekłym zapaleniu trzustki
  • ból reumatyczny
  • ból związany z innymi zmianami zwyrodnieniowymi
  • ból fantomowy
  • ból pourazowy
  • bóle migrenowe

Przypisy

Zobacz też

• kauzalgia
• analgezja
• anestezja
• bramkowa teoria bólu
• nerwoból
• poród
• znieczulenie
• drabina analgetyczna
• ból owulacyjny
• algolagnia
• sadomasochizm