Белорусская Советская Социалистическая Республика Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka
← ← 1919-1941 1944-1991 → →
Flaga Białoruskiej SRR Godło Białoruskiej SRR Flaga Białoruskiej SRR Godło Białoruskiej SRR
Dewiza : Пралетарыі ўсіх краін, яднайцеся! (Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!)
Hymn: Hymn Białoruskiej SRR
Państwo	ZSRR
Stolica	Mińsk
Data utworzenia	1 stycznia 1919
Data likwidacji	25 sierpnia 1991
Powierzchnia	207 600 km²
Miejsce w ZSRR	6
Populacja •  liczba ludności •  gęstość	10 151 806 48,9 osób/km²

Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka, Białoruś ( ros. Белорусская Советская Социалистическая Республика, błr. Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка) – jedna z czterech republik, które w grudniu 1922 roku utworzyły Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich .

Historia

Oficjalnie BSRR powołano do życia 1 stycznia 1919 roku w Smoleńsku - miała obejmować gubernie smoleńską , mińską , mohylewską , witebską , grodzieńską i część wileńskiej, a więc większość ziem zamieszkanych przez Białorusinów .

Na czele Rady Komisarzy Ludowych BSRR stanął białoruski twórca Źmicier Żyłunowicz , jednak wkrótce aresztowano go za próbę dialogu z władzami Białoruskiej Republiki Ludowej , a republikę 27 lutego 1919 rozwiązano, zastępując ją Lit-Biełem . Tereny guberni smoleńskiej , mohylewskiej i witebskiej włączono do RFSRR .

W lipcu 1920 roku, po zajęciu znajdującego się pod polską okupacją Mińska przez armię czerwoną, dokonano reaktywacji BSRR obejmującej już jednak tylko wschodnią część Lit-Biełu (osiemnaście powiatów guberni mińskiej , grodzieńskiej i wileńskiej ). Stolicę republiki usytuowano w Mińsku .

W maju 1923 roku CKW RFSRR zdecydował się na ponowne przekazanie Białorusi guberni witebskiej (bez powiatów newelskiego , wieliskiego i siebieskiego ), większej części mohylewskiej (bez powiatu homelskiego ) i jednego powiatu smoleńskiej ( mścisławskiego ). Od tego czasu BSRR obejmowała terytorium wielkości 110 tys. km kw oraz liczyła ponad 4 mln mieszkańców. W roku 1926 dokonano dalszego powiększenia republiki włączając do BSRR należące wcześniej do Rosji i Ukrainy powiaty homelski i rzeczycki , co zwiększyło obszar republiki do 126 tys. km kw, a liczbę ludności do 5 mln.

Po agresji radzieckiej na Polskę w 1939 roku dokonano powiększenia BSRR o obszar tzw. zachodniej Białorusi (dawne polskie województwa nowogródzkie , białostockie , poleskie bez części południowej, część wileńskiego i warszawskiego ), na której utworzono obwody brzeski , piński , baranowicki , wilejski i białostocki . W składzie Białorusi znalazły się ziemie etnicznie polskie, m.in. rejon Łomży i znaczna część Wileńszczyzny z ludnością mówiącą w języku polskim. W 1940 roku na mocy porozumienia z Litewską SRR Białoruś utraciła na rzecz Litwy Druskieniki i Święciany .

W latach 1941 - 44 Białoruś była okupowana przez wojska niemieckie, który dokonały kolejnego podziału kraju - dawne województwo białostockie znalazło się na terenie Prus Wschodnich , Polesie włączono do Ukrainy , wschodnią Wileńszczyznę do Litwy , resztę terytorium Białorusi podzielono natomiast na dwa obszary:

• znajdujący się pod niemiecką administracją cywilną (rejon Mińska , Borysowa , Bobrujska , Lidy , Nowogródka i Baranowicz )
• podlegający niemieckiej komendanturze wojskowej (reszta wschodniej części kraju, w tym m.in. Smoleńsk , którego burmistrzem został Radosław Ostrowski )

Podczas wojny na terenie BSRR działały trzy partyzantki - polska, radziecka i żydowska. Niemcy kontynuowali rozpoczęta przez sowietów politykę ekonomicznego wyniszczania miejscowej ludności, jednak w porównaniu z nazistowską okupacją Ukrainy niemieckie rządy miały - m.in. za sprawą komisarza Kubego - charakter znacznie łagodniejszy. Zezwolono lokalnym działaczom białoruskim na zakładanie organizacji społeczno-narodowych oraz formacji paramilitarnych (m.in. Białoruska Obrona Krajowa ). Na czele władz miejskich stawali białoruscy działacze narodowi, m.in. Wacław Iwanowski , Anatol Komar czy wspomniany wyżej Radosław Ostrowski .

W 1944 roku armia czerwona ponownie opanowała Białoruś. Najważniejszą kwestię po zakończeniu wojny - poza odbudową kraju - było ponowne ustalenie granic republiki. W 1945 roku została podpisana umowa między rządem RP a ZSRR o polskiej granicy wschodniej, którą wyznaczono w przybliżeniu wzdłuż tzw. linii Curzona, w wyniku czego do Polski przekazano Ziemię Białostocką. Podobnie jak przyłączenie zachodniej Białorusi do BSRR w 1939 roku dokonało się to z pogwałceniem prawa ZSRR , gdyż w całej operacji pominięto BSRR.

Powierzchnia: 207 600 km²
Ludność: 10 151 806 w 1989 r. ( 1969 : 8 897 000)
Narodowości ( 1959 ):

• Białorusini - 81,0%
• Rosjanie - 8,2%
• Polacy - 6,7%
• Żydzi - 1,9%
• Ukraińcy - 1,7%
• inni - 0,5%

Duże miasta:

• Witebsk
• Mohylew
• Homel
• Grodno
• Brześć nad Bugiem
• Bobrujsk

Po drugiej wojnie światowej BSRR przyznano status członka-założyciela Organizacji Narodów Zjednoczonych . W lipcu 1990 roku BSRR ogłosiła deklarację suwerenności. 8 grudnia 1991 roku dokonano we wsi Wiskuli koło Brześcia nad Bugiem rozwiązania ZSRR na podstawie układu białowieskiego , tym samym swe istnienie zakończyła Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka, która została przekształcona w niepodległą Białoruś .