Auguste Comte, Izydor Maria August Franciszek Ksawery Comte (ur.
19 stycznia
1798
w
Montpellier
, zm.
5 września
1857
w
Paryżu
) –
francuski
filozof
i
pozytywista
, twórca nazwy
socjologia
.
Życie i dzieło
Comte urodził się w Montpellier w południowo-wschodniej Francji. Studiował na
Szkole Politechnicznej w Paryżu
jednak nie ukończył studiów. Następnie mieszkał w Paryżu dając dorywczo korepetycje z matematyki. Szybko popadł w biedę z której wychodził z trudem. Mimo że był osobą o wybitnych zdolnościach, nigdy nie został dopuszczony do funkcji akademickich. Ożenił się z Caroline Massin, z którą rozwiódł się w
1842
roku. Od
1844
roku związany z Clotilde de Vaux, jednak był to związek krótkotrwały z powodu jej nagłej choroby i śmierci. Pod koniec lat czterdziestych
XIX wieku
Comte inicjuje "religię ludzkości". Zmarł w Paryżu 5 września 1857 na przerost wątroby i został pogrzebany na
cmentarzu Père-Lachaise
.
Comte był przekonany o konieczności dokonania reformy
nauki
, a jego plany reformatorskie objęły także stosunki społeczne oraz religię. Jego głównym dziełem było sześciotomowe Cours de philosophie positive – Kurs filozofii pozytywnej (
1830
-
1842
), a plany reform społecznych i religijnych zawarł w Système de politique positive (
1851
-
1854
). W
1817
został sekretarzem Claude Henri Saint-Simona z którym współpracował do
1824
. Zarys filozofii pozytywnej zawarł już w artykule z
1822
zatytułowanym Plan badań naukowych niezbędnych do reorganizacji społeczeństwa.
Poglądy
Comte nakreślił podstawy
filozofii pozytywistycznej
(był twórcą pojęcia pozytywizm). Filozofia jego jest pozytywna gdyż:
- zajmuje się ona wyłącznie przedmiotami rzeczywistymi – bada rzeczy dostępne umysłowi;
- rozważa tylko tematy pożyteczne – gdyż chce służyć polepszeniu życia;
- ogranicza się do przedmiotów, o których można uzyskać wiedzę pewną;
- zajmuje się kwestiami ścisłymi;
- pracuje pozytywnie, nie ogranicza się do krytyki.
W ujęciu Comte'a filozofem pozytywnym jest ten, kto zrozumiał, że nauki przyrodnicze stworzyły doskonały wzór dochodzenia naukowego, posługuje się tylko badaniami czysto faktycznymi. Filozof pozytywny unika tworów abstrakcyjnych oraz "bezbłędnych" i zastępuje je przez konkretne oraz względne.
Comte inspiracje czerpał przede wszystkim od uczonych-przyrodników, którzy dokonywali refleksji
metodologicznych
oraz empiryzmu brytyjskiego, zwłaszcza
Davida Hume'a
. Pewne idee zawdzięczał także filozofowi francuskiego Oświecenia,
d'Alembertowi
. Plany reformy społecznej były w tym czasie szeroko rozpowszechnione; Comte przyjaźnił się przez pewien czas z przedstawicielem tzw. socjalizmu utopijnego –
Claude-Henrim de Saint-Simonem
, który być może przywłaszczył sobie wiele pomysłów młodego uczonego i filozofa.
Comte określił zakres filozofii pozytywnej, ograniczając ją do realnie istniejących przedmiotów, o których można uzyskać wiedzę pewną i ścisłą – czyli do faktów zewnętrznych dotyczących przedmiotów fizycznych. Dlatego
metafizyka
nie może być przedmiotem rzetelnej wiedzy. Filozofia miała być podstawą teoretyczną tak pomyślanej nauki, zestawiając i uogólniając gromadzoną przez badaczy wiedzę. Pozytywizm odrzucał dociekania co do istnienia
materii
albo
Boga
jako niepewne, znajdujące się poza rzetelnym doświadczeniem.
Comte zajmował się zagadnieniem ewolucji wiedzy i twierdził, że faza naukowa ("pozytywna") stanowi najwyższe stadium tej
ewolucji
przebiegającej według schematu:
- faza teologiczna – gdy w wyjaśnieniach zjawisk ludzie odwoływali się do sił nadprzyrodzonych, istot boskich lub bóstwa;
- faza metafizyczna – gdy ludzie wyjaśniają zjawiska poprzez abstrakcyjne pojęcia i rozumową spekulację (najczęściej oderwaną od rzeczywistości);
- faza pozytywna – gdy ludzie formułują twierdzenia oparte na faktach i zależnościach współistnienia lub następstwa między faktami. W tej fazie ludzie mogą ustalać i przewidywać nieznane dotąd fakty. Faza ta jest tożsama z fazą naukową.
Jedna z pierwszych teorii nauki, do dzisiaj aktualna
Comte stworzył jedną z pierwszych teorii nauki. Rozróżnił nauki abstrakcyjne (zajmujące się prawami łączącymi fakty przyrody) oraz nauki konkretne (opisujące fakty, np.
mineralogia
). Za nauki abstrakcyjne uważał
matematykę
,
astronomię
,
fizykę
,
chemię
,
biologię
i
socjologię
. Comte ukuł (1838) nazwę socjologia dla odróżnienia od używanego przez jego rywali intelektualnych terminu "fizyka społeczna". Nakreślił również jej program: badanie metodą przyrodniczą, empiryczną i historyczną ludzkich społeczeństw, panującego w nich porządku i warunków postępu.
Wymienione dziedziny uporządkowane są według malejącego zakresu badań, od astronomii do socjologii (patrz. rycina), któremu towarzyszy wzrost złożoności badanych zjawisk. Kolejne mniej ogólne nauki, pojawiały się historycznie później, i później osiągały stadium empiryczne, przechodząc najpierw przez fazę teologiczną i metafizyczną.
W systemie Comte'a nauka pozytywna była tylko częścią doskonałego ustroju społecznego, który postulował. Idealnym celem społeczeństwa miało być doskonalenie natury ludzkiej. Jednak jego postulaty w tym zakresie okazały się nietypowe i odbiegające od jego założeń dotyczących obiektywizmu: postulował ustanowienie kultu Ludzkości, Postępu i Ładu, którego kapłani mieliby monopol na nauczanie i medycynę oraz sprawowaliby cenzurę; ustrój miałby być dyktatorski, a urzędy - dziedziczne. Dewizą tego ładu miałoby być hasło Comte'a: L'amour pour principe; l'ordre pour base; le progrès pour but ("Miłość jako zasada, porządek jako podstawa, postęp jako cel").
Oddziaływanie
Filozofia Comte'a składa się z dwóch części: wcześniejszej, która stała się istotą tego, co później nazywano
pozytywizmem
, oraz późniejszej – doktrynerskiej i totalitarnej. Pierwsza część oddziaływała szeroko: we Francji dzięki Emilowi Littré, jednemu z najwybitniejszych uczonych francuskich, który odrzucał późniejsze prace Comte'a, ale był entuzjastą idei zawartych we wcześniejszych; w Anglii dzięki inspiracji, jaką się stała dla
Johna Stuarta Milla
. Druga część oddziaływała na sektę zwolenników, skupionych wokół Pierre'a Laffite'a. Kościół pozytywistyczny, głoszący nauczanie Comte'a, rozpowszechnił się w wielu krajach świata.
Bibliografia
- A. Comte, Metoda pozytywna w szesnastu wykładach, przekład W.Wojciechowska, PWN 1961.
- B. Skarga, Comte, Wiedza Powszechna 1977.
Linki zewnętrzne
