Miłek letni Adonis aestivalis – chwast polny, gatunek wymierający

Chaber bławatek Centaurea cyanus – pospolity chwast segetalny

Archeofit – gatunek rośliny obcego pochodzenia ( antropofit ), który przybył do nas z innych rejonów geograficznych w czasach wczesnohistorycznych lub przedhistorycznych i występuje wyłącznie w siedliskach synantropijnych .

Zwykle za graniczną datę przyjmuje się początek ery nowożytnej (przełom XV / XVI wieku ) lub konkretnie rok 1500 lub 1492 – odkrycie Ameryki , które zapoczątkowało wymianę gatunków między Starym Światem ( Europa , Azja , Afryka ) i Nowym Światem . Rośliny, które przybyły do nas później zaliczane są do kenofitów .

Pochodzenie archeofitów

Do archeofitów należą np. liczne gatunki chwastów , których nasiona znaleziono w wykopaliskach archeologicznych. Zostały one przypadkowo przez ludzi zawleczone , albo też rozprzestrzeniły się samorzutnie za pomocą wiatru ( anemochoria ), czy zwierząt ( zoochoria ). Ciekawym sposobem rozsiewania się części archeofitów jest speirochoria. Część taksonów archeofitów ma pochodzenie antropogeniczne (archaeophyta anthropogena).

Większość archeofitów występujących we florze Polski pochodzi z basenu Morza Śródziemnego. Zwykle rozprzestrzeniały się wraz z roślinami uprawnymi , a niektórym z nich udało się aklimatyzować w naturalnych siedliskach . Obecnie, w wyniku wprowadzenia skutecznych metod zwalczania chwastów tym gatunkom, które występują wyłącznie na polach uprawnych (np. kąkol polny , miłek letni ) grozi całkowite wyginięcie.

Według badań prof. K. Rostańskiego z 1989 r. w Polsce było 141 gatunkow archeofitów, co stanowilo 4,8% ogólnej liczby gatunków roślin naczyniowych w naszej florze .

Podział archeofitów

• gatunki zawleczone (archaeophyta adventiva)
• gatunki powstałe pod wpływem działalności człowieka (archaeophyta anthropogena)
• gatunki, które zdołały przetrwać wyłącznie na siedliskach antropogenicznych (archaeophyta resistentia)

Kąkol polny Agrostemma githago – archeofit występujący w uprawach zbóż . Gatunek wymierający na większości terenu Europy

Lista archeofitów

(Wykaz^[1] obejmuje większość gatunków roślin naczyniowych we florze Polski, jednak nie jest to pełna lista, gdyż nie ujęte są taksony występujące wyłącznie w górach (archeofitów wśród nich jest niewiele). Pominięto też drobniejsze taksony (podgatunki i odmiany), oraz gatunki co do pochodzenia których istnieją wątpliwości).

• bodziszek gołębi (Geranium columbinum)
• bodziszek kosmaty (Geranium molle)
• bodziszek porozcinany (Geranium dissectum)
• bylica piołun (Artemisia absinthium)
• chaber bławatek (Centaurea cyanus)
• chrząstkowiec większy (Polycnemum majus)
• chwastnica jednostronna , kurze proso (Echinochloa crus-galli, syn. Panicum crus-galli)
• cykoria podróżnik (Cichorium intybus)
• czarnuszka polna (Nigella arvensis)
• czechrzyca grzebieniowata, trybulka grzebieniowata (Scandix pectin-veneris)
• czosnek wężowy (Allium scorodoprasum)
• czyściec polny (Stachys arvensis)
• czyściec roczny (Stachys annua)
• dymnica drobnokwiatowa (Fumaria vaillantii)
• dymnica pospolita (Fumaria officinalis)
• dymnica różowa (Fumaria schleicheri)
• dziki bez hebd (Sambucus ebulus)
• farbownik polny (Anchusa arvensis)
• gorczyca polna (Sinapis arvensis)
• groszek bulwiasty (Lathyrus tuberosus)
• grusza pospolita (Pyrus communis)
• iglica pospolita (Erodium cicutarium)
• jaskier polny (Ranunculus arvensis)
• jasnota biała (Lamium album)
• jasnota różowa (Lamium amplexicaule)
• jęczmień płonny (Hordeum murinum)
• kanianka lnowa (Cuscuta epilinum)
• kapusta czarna , gorczyca czarna (Brassica nigra)
• kapusta polna , rzepa, rzepik (Brassica campestris)
• kąkol polny (Agrostemma githago)
• kiksja oszczepowata (Kickxia elatine)
• kiksja zgiętoostrogowa (Kickxia spuria)
• kokornak powojowaty (Aristolochia clematitis)
• komosa kalinolistna (Chenopodium opulifolium)
• komosa mierzliwa (Chenopodium vulvaria)
• komosa murowa (Chenopodium murale)
• komosa strzałkowata (Chenopodium bonus-henricus)
• komosa zielona (Chenopodium suecicum, syn. Ch. viride)
• krowiziół zbożowy (Vaccaria hispanica, syn. V. pyramidata)
• kurzyślad polny (Anagallis arvensis)
• lepczyca rozesłana (Aperugo procumbens)
• lepnica francuska (Silene gallica)
• lepnica nocna, bniec dwudzielny (Silene noctiflora)
• lepnik zwyczajny (Lappula squarosa)
• lnica polna (Linaria arvensis)
• lnicznik siewny (Camelina sativa)
• lnicznik właściwy (Camelina alyssum)
• lulek czarny (Hyoscyamus niger)
• łoboda gwiazdkowata (Atriplex rosea)
• łoboda połyskująca (Atriplex nitens)
• mak piaskowy (Papaver argemone)
• mak polny (Papaver rhoeas)
• mak wątpliwy (Papaver dubium)
• maruna bezwonna (Matricaria perforata, syn: M. indora, Tripleurospermum perforata)
• mierznica czarna (Ballota nigra)
• miłek letni (Adonis aestivalis)
• miłek szkarłatny (Adonis flammea)
• miotła zbożowa (Apera spica-venti)
• mlecz warzywny (Sonchus oleraceus)
• naradka wydłużona (Androsace elongata)
• nawrot polny (Lithospermum arvensis, syn. Buglossoides arvensis)
• nostrzyk biały (Melilotus alba)
• nostrzyk żółty (Melilotus officinalis)
• ostróżeczka polna (Consolida regalis)
• ośmiał mniejszy (Cerinthe minor)
• owies głuchy (Avena fatua)
• owies szorstki (Avena strigosa)
• ożędka groniasta (Neslia paniculata)
• palusznik krwawy (Digitaria sanguinalis, syn. Panicum sanguinale)
• palusznik nitkowaty (Digitaria ischaemum, syn. Panicum lineare)
• parietaria lekarska (Parietaria officinalis)
• pieprzyca gruzowa (Lepidium rudrale)
• pieprzyca polna (Lepidium campestre)
• pokrzywa żegawka (Urtica urens)
• popłoch pospolity (Onopordum acanthium)
• portulaka pospolita (Portulaca oleracea)
• poziewnik wąskolistny (Galeopsis angustifolia)
• przetacznik ćmy (Veronica opaca)
• przetacznik lśniący (Veronica polita)
• przetacznik polny (Veronica arvensis)
• przetacznik rolny (Veronica agrestis)
• przetacznik trójlistkowy (Veronica triphyllos)
• przewiercień okrągłolistny (Bupleurum rotundifolium)
• przytulia fałszywa (Galium spurium)
• przytulia trójdrożna (Galium tricornatum, syn. G. tricorne)
• psianka czarna (Solanum nirum)
• pszenica płaskurka (Triticum spelta)
• pszonacznik wschodni (Conringia orientalis)
• rdestówka powojowa (Fallopia convolvulus)
• rezeda żółta (Reseda lutea) – na południu
• roszponka bruzdkowana (Valerianella rimosa)
• roszponka warzywna (Valerianella locusta syn. V. olitoria)
• roszponka ząbkowana (Valerianella dentata)
• rumian polny (Anthemis arvensis)
• rumianek pospolity (Chamomilla recutita, syn. Matricaria chamomilla)
• rzodkiew świrzepa (Raphanus raphanistrum)
• sałata kompasowa (Lactuca serriola)
• skrytek drobnoowockowy (Aphanes microcarpa)
• skrytek polny (Aphanes arvensis)
• smagliczka kielichowata (Alyssum alyssoides, syn. A. calycinum), na północy
• sporek polny (Spergula arvensis)
• stokłosa dachowa (Bromus tectorum)
• stokłosa płonna (Bromus sterilis)
• stokłosa polna (Bromus arvensis)
• stokłosa żytnia (Bromus secalinus)
• stulicha psia (Descurainia sophia)
• stulisz lekarski (Sisymbrium officinale)
• szafirek miękkolistny (Muscari comosum)
• szczeć pospolita (Dipsacus fullonum, syn. D. silvestris)
• szczwół plamisty (Conium maculatum)
• szparag lekarski (Asparagus officinalis)
• ślaz drobnokwiatowy (Malva pusilla)
• ślaz zaniedbany (Malva neglecta)
• ślaz zygmarek (Malva alcea)
• tasznik pospolity (Capsella bursa-pastoris)
• tobołki polne (Thlaspi arvense)
• werbena lekarska (Verbena officinalis)
• wilczomlecz drobny (Euphorbia exigua)
• wilczomlecz obrotny (Euphorbia helioscopia)
• wilczomlecz ogrodowy (Euphorbia peplus)
• wilczomlecz sierpowaty (Euphorbia falcata)
• wilczomlecz szerokolistny (Euphorbia platyphyllos)
• wilczypieprz roczny (Thymelaea passerina)
• włośnica okółkowa (Setaria. verticillata)
• włośnica sina (Setaria pumila, syn. S. glauca)
• włośnica zielona (Setaria. viridis)
• włośnica zwodnicza (Setaria. decipiens, syn. S. ambigua)
• włóczydło polne (Caucalis platycarpos, syn. C. daucoides)
• wyczyniec polny (Alopecurus myosuroides)
• wyka drobnokwiatowa (Vicia hirsuta)
• wyka siewna (Vicia sativa)
• wyżlin polny (Misopates orontium, syn. Antirrhinum orontium)
• złocień polny (Chrysanthemum segetum)
• żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare)
• życica lnowa (Lolium remotum)
• życica roczna (Lolium temulentum)

Przypisy

Bibliografia

Zobacz też

• apofit
• kenofit
• klasyfikacja roślin synantropijnych