Antagoniści kanału wapniowego to grupa substancji – leków i trucizn, powodujących blokadę kanałów wapniowych w komórkach organizmu. Kanały wapniowe są rodzajem receptora błonowego , mogą zatem łączyć się ze specyficznymi substancjami zwanymi antagonistami , co prowadzi do zablokowania, lub zredukowania możliwości otwierania się tych kanałów. Obniżenie zdolności otwierania się kanałów wapniowych powoduje zmniejszenie napływu jonów wapnia do komórki i spadek ich wewnątrzkomórkowego stężenia. Ponieważ jony Ca²⁺ pełnią ważną funkcję w mechanizmie skurczu mięśni, zablokowanie ich wnikania do komórki blokuje możliwość kurczenia się mięśni i prowadzi do ich rozluźnienia.

Leki należące do grupy antagonistów kanału wapniowego podzielono ze względu na ich selektywność (zdolność wybiórczego blokowania tylko kanałów wapniowych) na dwie klasy: A i B. Ze względu na miejsce działania – kardioselektywność lub selektywność naczyniową wyróżniono jeszcze 6 grup.

Zastosowanie

Blokery kanału wapniowego stosuje się przede wszystkim w leczeniu chorób układu krążenia, w których korzystne jest obniżenie ciśnienia tętniczego. Leki z tej grupy są używane w terapii nadciśnienia , dusznicy bolesnej , arytmii oraz w migrenie .

Podział i przykłady

Klasa A

Selektywne blokery kanału wapniowego. Mają zdolność wybiórczego blokowania tylko kanałów wapniowych.

Grupa 1 – Werapamilu

Zalicza się tu leki będące pod względem chemicznym pochodnymi fenyloalkiloaminy. Są to leki kardioselektywne (działają na komórki mięśnia sercowego w ok. 18 razy mniejszych stężeniach niż na komórki mięśni gładkich). Ich działanie polega na blokowaniu bramkowanych napięciem kanałów wapniowych. Leki te mogą się połączyć tylko z otwartym kanałem – efektywność ich działania zależy zatem od częstości otwierania się kanałów wapniowych w czasie zastosowania leku.

Przykłady leków:

• Werapamil
• Galopamil
• Falipamil
• Tiapamil

Grupa 2 – Nifedypiny

Są to pochodne 1,4-dihydropirydyny. Podobnie jak blokery z grupy werapamilu, blokują kanały wapniowe będące w stanie pobudzenia (otwarte). Działają przede wszystkim na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych. Są stosowane w leczeniu nadciśnienia, razem z innymi lekami hipotensyjnymi .

Przykłady leków:

• Nifedypina
• Nitrofedypina
• Nisoldypina
• Niwaldypina
• Amlodypina

Grupa 3 – Dilitiazemu

Są to pochodne benzotiazepiny. Blokują otwarte kanały wapniowe przede wszystkim w sercu, ale również w mięśniach gładkich naczyń. Stosuje się je w zapobieganiu i leczeniu dusznicy bolesnej .

Klasa B

Nieselektywne blokery kanału wapniowego. Mogą blokować różne rodzaje kanałów, najczęściej antagonizują kanały wapniowe i sodowe. Leki z tej grupy często wpływają również na funkcje biologiczne innych substancji, np histaminy.

Grupa 4 – flunaryzyny

Działają głównie na kanały wapniowe zlokalizowane w naczyniach krwionośnych. Oprócz kanałów wapniowych blokują też kanały sodowe oraz działanie kalmoduliny, serotoniny, dopaminy, histaminy i innych neuroprzekaźników. Są stosowane między innymi w leczeniu miażdżycy. Cynaryzyna, dzięki właściwościom przeciwhistaminowym, znajduje również zastosowanie jako lek przeciwalergiczny.

przykłady: flunaryzyna , cynaryzyna

Grupa 5 – prenylaminy

Prenylamina, lidoflazyna, fendylina mają zastosowanie w chorobie niedokrwiennej serca.

przykłady: prenylamina, lidoflazyna

Grupa 6 – inne

Blokują kanały wapniowe oraz sodowe.

przykłady: perheksylina, etafenon, beprydyl, terodylina

Kliniczne znamienne interakcje

Metaboliczne

Farmakokinetyczne

Bibliografia

• Zając M, Pawełczyk E, Jelińska A. Chemia leków dla studentów farmacji i farmaceutów. Poznań: Wydawnictwo Naukowe AM w Poznaniu; 2006.
• „Kardiologia zapobiegawcza” pod red. M. Naruszewicza, Szczecin, wyd. PTMNM, 2003, s. 391,