Budynek UM w Szczawnie-Zdroju
Budynek przy ul. Kolejowej
Szczawno-Zdrój (
niem.
Bad Salzbrunn, do
1935
Ober Salzbrunn) to
miasto i gmina
w
województwie dolnośląskim
, w
powiecie wałbrzyskim
, położone w
Górach Wałbrzyskich
(
Sudety Środkowe
).
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
województwa wałbrzyskiego
.
Znany ośrodek uzdrowiskowy.
Historia
Jest jednym z najstarszych uzdrowisk na Dolnym Śląsku. Bogate jest w wody lecznicze, szczawy wodorowęglanowo-sodowo-wapniowo-magnezowe. Po raz pierwszy właściwości lecznicze wód zbadał i potwierdził nadworny lekarz Hochbergów – Caspar Schwenckfeldt w
1598
.
Pierwsza wzmianka o wtedy jeszcze wsi książęcej została zawarta w "Księdze Henrykowskiej" (dokument Henryka I Brodatego) w
1221
. Pod koniec
XIII
włączono ją do dóbr zamku
Książ
. Losy wsi zmieniały się wraz z dziejami zamku. Początkowo wieś należała do księstwa wrocławskiego.
W
1392
, po śmierci ks. Agnieszki, żony Bolka II, "Szczawno" przeszło w ręce króla czeskiego Wacława. W
1410
wykupił je Janko z Chociemic z rąk braci Conrada i Albrechta Salzbornów. Od
1464
"Szczawno" wraz z Książem ponownie przechodzi w ręce króla czeskiego. W
1509
posiadłość nabył Conrad von Hochberg, którego potomkowie dziedziczyli Szczawno do
1931
.
W
1945
miejscowość została włączona do Polski. Jej dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. W okresie od
1945
do
1946
administracja polska używała nazwy Solice Zdrój, ostatecznie przyjęto jednak obecną formę.
Położenie
Szczawno-Zdrój jest atrakcyjnie położonym miastem z bogatą szatą roślinną. Zalesione zbocza otaczających wzniesień i dość głęboko wcięte dolinki stanowią o atrakcyjności terenów widokowych i wypoczynkowych. Około 60% powierzchni zajmują tereny zielone: lasy, pastwiska i łąki oraz sady. W uzdrowisku znajdują się dwa parki utrzymane w stylu angielskim (Zdrojowy i Szwedzki – 26,5 ha) z bogatą roślinnością rodzimą i aklimatyzowaną (ok. 180 gatunków) wśród której wiele drzew i krzewów to pomniki przyrody (130). Na szczególną uwagę zasługują różaneczniki i azalie – z przepięknymi kwiatami w okresie wiosennym. Parki powstały na przełomie
XVIII
i
XIX
. Od
1996
prowadzona jest rewaloryzacja parku Zdrojowego. Celem rewaloryzacji jest odtworzenie charakteru parku z końca
XIX
, kiedy to cieszył się największą popularnością.
Edukacja i kultura
-
Zdrojowe Centrum Kultury "MŁYN"
- Teatr Zdrojowy z
1860
z salą w stylu neorokoko, miejsce wielu koncertów, spektakli operowych i teatralnych.
- Przedszkole Miejskie
- Miejska Szkoła Podstawowa
- Gimnazjum Publiczne
- Zespół Szkół im. Marii Curie-Skłodowskiej
- Biblioteka Miejska
Transport
Łączna długość dróg na terenie miasta wynosi 23,22 km. Z tego 6 km to drogi wojewódzkie, podlegające Dolnośląskiemu Zarządowi Dróg Wojewódzkich we Wrocławiu. Są to ulice: Solicka, Kolejowa, Ułanów Nadwiślańskich, Mickiewicza, Sienkiewicza, Chopina i Łączyńskiego. Pozostałe drogi mają charakter dróg lokalnych a utrzymaniem ich zajmuje się Urząd Miejski.
Kontrowersje w sprawie nazwy
Nazwa miejscowości Szczawno-Zdrój pisana z łącznikiem (dywizem) jest formą zatwierdzoną urzędowo. Forma nazwy pisana bez łącznika, tzn. Szczawno Zdrój, jest formą potoczną. Do niedawna forma Szczawno Zdrój była jednak podawana jako poprawna przez słowniki języka polskiego (np. przez "Nowy słownik ortograficzny PWN"). Powstawał przez to rozdźwięk pomiędzy formą urzędową nazwy tego miasta, a formą słownikową. Jednak te różnice przestały istnieć w
2004
. Wtedy to
Rada Języka Polskiego
uchwaliła, że dwuczłonowe nazwy wszystkich miejscowości z członem "Zdrój" występującym na drugim miejscu, należy pisać z łącznikiem, co znaczy, że również z językowego punktu widzenia obecnie jedyną poprawną formą jest Szczawno-Zdrój.
Zabytki
- zespół zabudowań zdrojowych:
- Pawilon handlowy
- Teatr
- Klub Kuracjusza
- Pijalnia
- Hala spacerowa
- Muszla koncertowa
- Altana nad źródłem
- Dom Zdrojowy, Sanatorium Uzdrowiskowe Nr 1, ul. Kolejowa 14, wybudowany przez Jana Henryka XV Hochberga księcia von Pless jako Grand Hotel (
1911
-
1934
), duży wkład do aranżacji wystroju wnętrz obiektu wniosła była jego żona, Maria Teresa Oliwia von Pless, zwana księżną Daisy; w kilka lat później został przemianowany na na Dwór Śląski (Kurkotel Schlesische Hof (
1935
-
1945
); m.in. gościł Winstona Churchilla; był inspiracją dla architektów sopockiego
Grand Hotelu
- wieża widokowa wzgórza Giedymina
- Park Zdrojowy im. H. Wieniawskiego
- Wieża Anny (wieża zegarowa), wzniesiona w 1818 r. na skarpie na terenie Parku Zdrojowego,w pobliżu miejsca,gdzie odkopano prehistoryczne ujęcie studzienne sprzed około dwóch tysięcy lat. Poniżej wieży, na skale umieszczona jest tablica upamiętniająca ten fakt.
- Park Szwedzki
- pawilon usługowo-handlowy, ul. Kościuszki 50
- willa, ul. Kolejowa 8
- Krzyż Jubileuszowy usytuowany u zbiegu ulic Wojska Polskiego i Kolejowej
- Kościół Wniebowzięcia NMP z
1936
-
1937
Ludzie
Najbardziej znamienici kuracjusze uzdrowiska
Ludzie związani ze Szczawnem-Zdrój
Struktura powierzchni
Według danych z
2002
[2] Szczawno-Zdrój ma obszar 14,87 km², w tym:
- użytki rolne (grunty orne i trwałe użytki zielone): 36%
- nieużytki i obszary leśne: 64%
Miasto stanowi 2,89% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z 30 czerwca 2004[3]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 5544 | 100 | 2957 | 53,3 | 2587 | 46,7 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 372,8 | 198,9 | 174 |
Według danych z 2002[4] średni dochód na mieszkańca wynosił 3071,87 zł.
Szlaki turystyczne
Przez teren Szczawna Zdroju przebiegają następujące szlaki turystyczne:
-
–
Europejski długodystansowy szlak pieszy E3
-
– Marciszów Górny – Krąglak – Gostków – Trójgarb – Bacówka Pod Trójgarbem – Lubomin – Chełmiec -Boguszów PKP – Dzikowiec Wielki – Unisław Śląski – Sokołowsko-Schronisko Andrzejówka – Rybnica Leśna – Wałbrzych Główny PKP
-
–
Bolków
–
Półwsie
–
Nagórnik
–
Łysica
–
Nowe Bogaczowice
–
Trójgarb
– Bacówka Pod Trójgarbem –
Lubomin
–
Szczawno Zdrój
-
–
Strzegom PKS
–
Stawiska
–
Dobromierz
–
Pietrzyków
–
Chwaliszów
–
Zamek Cisy
–
Struga
– Czerwone Wzgórze – Szczawno Zdrój –
Wałbrzych Podzamcze
– Siodełko Pod Starym Książem –
Zamek Książ
– Witosz –
Jeziorko Daisy
–
Witoszów Górny
–
Świdnica Miasto PKP
Linki zewnętrzne
Sąsiednie gminy
Boguszów-Gorce
,
Stare Bogaczowice
,
Wałbrzych
Zobacz też
Przypisy