Mapa
Bliskiego Wschodu
z zaznaczonym położeniem miasta Aszur (Assur) i innych stanowisk archeologicznych związanych z
Asyrią
Plan podwójnej świątyni bogów
Anu
i
Adada
w Aszur
Aszur (
akad
.
-
aš-šurki ) - starożytne miasto w północnej
Mezopotamii
, leżące nad
Tygrysem
; w III i II tysiącleciu p.n.e. główne miasto i stolica
Asyrii
, święte miasto boga
Aszura
; obecnie stanowisko archeologiczne
Qal'at aš-Šarqat na terenie
Iraku
.
Miasto
Aszur wybudowane zostało na skalistym cyplu, utworzonym ptzez rzekę
Tygrys
i jeden z kanałów nawadniających. Tygrys wyznaczał wschodnią, a kanał północną granicę miasta. Od zachodu i południa otaczały miasto mury miejskie. Aszur obejmowało powierzchnię ok. 80 ha[1]. Składało się ze "Starego Miasta" (
akad
. libbi Ali, tłum. "serce/wnętrze miasta"), mieszczącego dzielnicę świątynno-pałacową i dzielnicę mieszkalną, oraz z "Nowego Miasta" (
akad
. alu eššu, tłum. "nowe miasto"), mieszczącego dzielnicę handlową.
"Stare Miasto" (
akad
. libbi Ali)
"Stare Miasto" obejmowało obszar ok. 50 ha. To tu znajdowały się dzielnica pałacowo-świątynna i dzielnica mieszkalna. Pierwsza z nich zajmowała północną część "Starego Miasta". Osobliwością tej dzielnicy było jej "wtopienie" w strukturę miasta. W Aszur - w przeciwieństwie do innych stolic asyryjskich, takich jak
Kalchu
,
Niniwa
czy
Dur-Szarrukin
- nie powstała nigdy odrębna cytadela, odcięta murami od pozostałej zabudowy. Część świątyń - Isztar, Sina i Szamasza - przylegała do domów prywatnych, zaś pałace dostępne były bezpośrednio "z ulicy", choć wiemy, że dostęp do nich był ściśle określony. "Stare Miasto" otoczone było wewnętrznym murem, wzniesionym za czasów
Salmanasara III
w IX w. p.n.e.
"Nowe Miasto" (
akad
. alu eššu)
"Nowe Miasto" obejmowało obszar ok. 30 ha. Początkowo stanowiło ono południowe przedmieście Aszur. W obręb miasta weszło w XVI w. p.n.e., gdy król asyryjski Puzur-Aszur III rozkazał otoczyć je murami. W "Nowym Mieście" znajdowało się nabrzeże portowe (
akad
. karum) i magazyny kupców, co doprowadziło do powstania i rozwinięcia się tutaj dzielnicy handlowej.
Mury miejskie
Dostępu do miasta Aszur broniły dwa pasy umocnień: mur zewnętrzny (chroniący "Stare Miasto" i "Nowe Miasto") oraz mur wewnętrzny (chroniący "Stare Miasto"). Przed murem zewnętrznym znajdowała się dodatkowo potężna fosa o szerokości 20 metrów i głębokości 15 metrów. Do miasta wiodło kilkanaście bram, z których najważniejszą była Brama Tabira ("Brama Rękodzielników") - główna brama wiodąca na zachód.
Historia
Miasto założono na początku
III tysiąclecia p.n.e.
na skalistym wybrzeżu zachodniego brzegu
Tygrysu
. Zostało otoczone murami, tworzącymi trójkąt o bokach długosci 1 km. Rozbudowa nastąpiła około 1530 p.n.e., kiedy wzniesiono Nowe Miasto i włączono w pas umocnien Aszur. Około 1240 p.n.e.
Tukultininurta I
wzniósł Nowy Pałac oraz wzmocnił ufortyfikowanie miasta od strony lądu poprzez wykopanie fosy. Po śmierci Tukultininurty pałac został prawdopodobnie zniszczony i zabudowany dzielnicą mieszkaniową. Do miasta prowadziło kilkanaście bram ochranianych masywnymi wieżami. W 614 r. p.n.e. dawna stolica Asyrii została
zdobyta
i zburzona przez
Medów
.
W czasie
wyprawy dziesięciu tysięcy
czyli odwrotu Greków po bitwie pod
Kunaksą
z terenu
Mezopotamii
ruiny były widoczne, ponieważ wzmiankę o Aszur podaje
Ksenofont
w
Anabazie
.
W okresie partyjskim na miejscu Aszur istniała niewielka osada.
Badania
Prace archeologiczne na terenie pozostałości miasta Aszur prowadzone są od
1903
roku. W ich trakcie odkryto między innymi resztki starych murów miejskich, kompleksy pałacowe, świątynie bóstw:
Aszura
i
Inany
, podwójną świątynię bogów:
Szamasza
i
Sina
oraz wzniesiony przez króla
Tukultininurtę I
ziggurat
.
Przypisy
- ↑ Franciszek M. Stępniowski, Bóg Aszur..., s. 52
Bibliografia
- Praca zbiorowa pod redakcją naukową
Joachima Śliwy
, 2005, Wielka Historia Świata Tom 2 Stary i Nowy Świat od "rewolucji" neolitycznej do podbojów Aleksandra Wielkiego, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ss. 287-288, .
- Franciszek M. Stępniowski, Bóg Aszur, miasto Aszur, kraj Aszur, [w:] "Archeologia Żywa" 1(24) 2003, s. 50-53
Zobacz też