Wróżenie (wróżbiarstwo, dywinacja) – zespół czynności związanych z próbami przepowiadania przyszłości z pomocą specjalnych przedmiotów i technik, a według niektórych interpretacji także sił nadnaturalnych. W środowisku naukowym wróżenie uznawane jest za pseudonaukę . Na chwilę obecną nie istnieje żaden dowód w jakikolwiek sposób potwierdzający skuteczność wróżenia.

Techniki wróżenia

• aeromancja – wróżenie ze stanu powietrza, chmur, komet
• alektriomancja – wróżenie przy użyciu koguta
• aleuromancja – wróżenie za pomocą ciasta
• alomancja – wróżenie za pomocą soli
• antinopomancja – wróżenie z wnętrzności kobiet i mężczyzn
• astragalomancja – wróżenie za pomocą kostek, kamyków lub kawałków drewna
• astrologia
• chiromancja – czytanie z linii rąk
• dafnomancja – wróżenie z lauru
• gastromancja – wróżenie z odgłosów wydobywających się z brzucha
• geomancja – wróżenie z rozrzucanych kamieni, żwiru, patyczków, klejnotów itp.
• hieromancja – wróżenie z chodu i trzewi zwierzęcia przeznaczonego na ofiarę
• idolomancja – wróżenie z figurek, wizerunków i posągów
• kartomancja – wróżenie z kart, w tym karty tarota
• kattabomancja – wróżenie z naczyń wykonanych z metalu
• keromancja – wróżenie z lanego wosku
• kleromancja – wróżenie za pomocą kości
• krystalomancja – wróżenie z kryształów, luster lub kryształowej kuli
• litomancja – wróżenie z kamieni szlachetnych
• logarytmancja– wróżenie za pomocą logarytmów
• macharomancja – wróżenie z noży
• numerologia – wróżenie oparte na symbolice cyfr
• oinomancja – wróżenie ze strużki rozlewanego wina
• omfalomancja – wróżenie z pępka
• onejromancja – wróżenie z marzeń sennych
• ornitomancja – wróżenie z lotu ptaków
• piromancja a. pyromancja – wróżenie z ognia
• przepowiadanie pogody
• sciomancja – wróżenie z cieni
• skapulimancja – wróżenie z pęknięć na powierzchni wypalonej kości
• stareomancja – przepowiadanie przyszłości z żywiołów
• teriomancja – wróżenie z dzikich zwierząt
• tasenografia – wróżenie z fusów
• tuframncja – wróżenie z popiołów
• tyromancja – wróżenie ze sposobu, w jaki ścina się ser
• wróżenie z run
• wróżenie z ryżu (Tybet)
• Yijing

Wróżenie a psychologia

Badania etnograficzne różnych kultur wykazały^[], że wróżby są równie popularne jak wiara w bóstwa . Większość przepowiedni odnosi się do szczęścia w miłości, majątku lub posiadania dzieci, czyli do tego co najbardziej interesuje większość ludzkości.

Niektórzy naukowcy^[] przypisują popularności wróżbiarstwa kilka przyczyn psychologicznych :

1. Język wróżb jest prawie zawsze na tyle niejasny, aby trudno było zweryfikować ich prawdziwość w przyszłości, gdyż prawie zawsze pozostawia on dużą możliwość interpretacji, tego co ma się właściwie zgodnie z wróżbą wydarzyć.
2. Ludzie wierzący we wróżby mają skłonność do zapominania nieudanych przepowiedni. Za to doskonale pamiętają te, które się sprawdziły.
3. Wróżbiarze są dobrymi psychologami praktycznymi i umieją odgadywać, czego od nich oczekują klienci, "przepowiadając" im taką przyszłość, której się klienci podświadomie obawiają, lub odwrotnie - mówiąc im to, co chcą usłyszeć. Niektóre techniki dywinacyjne mają wiele wspólnego z testami projekcyjnymi, jakie obecnie stosuje się we współczesnej psychologii.

Wróżbiarze i ich entuzjaści zarzucają przeciwnikom i krytykom pomijanie w próbach interpretacji zjawiska współczesnej nauki, zwłaszcza odkryć fizyki , zgodnie z którymi wszechświat jest wielowymiarowy, czas zaś tylko jednym z jego wymiarów, specyficznym tylko dla naszego typu czasoprzestrzeni . Zdaniem wróżbiarzy miałoby to tłumaczyć fenomen wróżenia. Fizycy sądzą, że taka interpretacja ich badań, to pseudonauka pozbawiona jakichkolwiek dowodów eksperymentalnych. Niektórzy przeciwnicy wróżbiarstwa w swej krytyce opierają się głównie na interpretacjach religijnych. Postawa taka nie ma nic wspólnego z naukowym podejściem do badanego przedmiotu, bo nie odrzuca samej możliwość skutecznego przepowiadania przyszłości, lecz uznaje je za niemoralne (z punktu widzenia danej religii).

Wróżenie a religia

Próby przepowiadania przyszłości, kontaktów ze zmarłymi czy czytania w myślach podejmowano już w odległej starożytności. Czarownicy, wróżbici i astrologowie występowali we wszystkich znanych kulturach starożytnych, gdzie pełnili często rolę kapłanów. Magia, w tym wróżbiarstwo, współistniała najczęściej z religią. Tak było u starożytnych Babilończyków, Egipcjan, Kananejczyków, Greków, Rzymian, Celtów oraz wśród ludów zamieszkujących Afrykę, Australię i obie Ameryki. Techniki dywinacyjne są też znane i stosowane w wielu światowych religiach pochodzących z rejonów Indii i Chin: buddyzmie , taoizmie , hinduizmie .

Jedynym znanym wyjątkiem są wyznania oparte na wierzeniach starożytnych Hebrajczyków ( judaizm , chrześcijaństwo , islam ), ze względu na bardzo specyficzny obraz świata duchowego jaki został przez nie zaadaptowany ze Starego Testamentu .

Świat duchowy w Starym Testamencie

• Kontakt z duchami zmarłych był niemożliwy, gdyż odchodziły one do krainy snu i zapomnienia zwanej szeolem ( Genesis 37:35; Psalm 6:5, 89:48; Kohelet 9:10; Księga Izajasza 38:18). Bóg zezwalał zmarłym na kontakt z żywymi jedynie w bardzo wyjątkowych okolicznościach ( 1 Księga Samuela 28), zaś w pozostałych przypadkach dochodziło do kontaktów z duchami demonicznymi podszywającymi się pod zmarłych (Izajasza 8:19), stąd też Stary Testament określa spirytyzm i wróżbiarstwo mianem duchowego cudzołóstwa ( Księga Kapłańska 20:6).

• Przepowiadanie przyszłości należało do proroków Jahwe , ale Mojżesz ostrzegał, że czasami będą je skutecznie stosowali także prorocy innych bóstw ( Księga Powtórzonego Prawa 13:2-3), za którymi stały duchy demoniczne (Powtórzonego Prawa 32:17). Dlatego też Mojżesz zakazał wszelkich praktyk okultystycznych (Powtórzonego Prawa 18:10-11), zaś późniejsi prorocy potępiali astrologię i jasnowidzenie (Izajasza 47:13; Księga Jeremiasza 27:9; Księga Micheasza 3:7; Księga Zachariasza 10:2).

• Czytanie w myślach innych ludzi oraz poznanie ukrytych faktów z ich życia było możliwe tylko na drodze Bożego objawienia, gdyż Bóg jako jedyny zna głębię ludzkich serc ( Genesis 41; 1 Księga Królewska 8:39; Psalm 139; Księga Daniela 2). Jednak duchy demoniczne poruszające się po ziemi mogły przekazać część swojej wiedzy osobom praktykującym różne formy okultyzmu ( Księga Hioba 1:7, 2:2; Księga Powtórzonego Prawa 18:14).

Dla powyższych przyczyn wróżbiarstwo w prawie mojżeszowym karano śmiercią, zaś w praktyce wszystkich okultystów wypędzano z Izraela (1 Samuela 28:3, 2 Księga Królewska 23:24; Zachariasza 13:2).

Jeden z nurtów judaizmu zaadaptował kabałę , będącą formą wróżbiarstwa.

Chrześcijaństwo potępiło wszelkie praktyki okultystyczne ( Dzieje Apostolskie 19:19; List do Galacjan 5:20; Apokalipsa 22:15), lecz odrzucono jednocześnie karne wymogi prawa Mojżeszowego ( Ewangelia Jana 8:3-11). Kiedy chrześcijaństwo stało się w starożytnym Rzymie religią państwową, powrócono do zasad starotestamentowych, przywracając w IV wieku karę śmierci za praktykowanie wszelkich form astrologii. Od XVI wieku podczas procesów Inkwizycji zwrócono uwagę na sprawę czarownic i czarów, na stosach spalono wiele kobiet podejrzewanych o wróżenie. Początkowo sprzeciwiali się temu jedynie wyznawcy pacyfistycznych wyznań protestanckich ( waldensi , anabaptyści –huterianie, kwakrzy ). W Polsce ostatnie procesy zakończone spaleniem czarownic przeprowadzono w XVIII wieku.

Również Koran (5;3 oraz 5;90) zabrania wyznawcom Allaha praktykowania wróżbiarstwa.

Najsłynniejsi wróżbici i wróżbitki

• Pytia
• Kassandra
• Melampus
• Mimir
• Fineus
• Kalchas
• Nostradamus
• Sybilla

Bibliografia

• Collin de Plancy : Słownik wiedzy tajemnej. Warszawa-Kraków: Oficyna Wydawnicza POLCZEK Polskiego Czerwonego Krzyża, 1993, s. 44. .