Rodzic w
analizie transakcyjnej
(AT) jest jednym z trzech
stanów Ja
- obok
dorosłego
i
dziecka
.
Ja-Rodzic zawiera postawy i zachowania pochodzące ze źródeł zewnętrznych, stanowi zbiór doświadczeń powstałych pod wpływem sytuacji kontrolowanych przez rodziców i innych wychowawców. Odpowiada za
wartości
,
normy
, nakazy i zakazy, powinności, polecenia. W relacjach z innymi zachowania te manifestują przesądy,
zachowania krytyczne
,
Ja-Rodzic ujawnia się najczęściej w sytuacjach, gdy w trakcie
interakcji
jedna z osób stosuje wobec innych nakazy i dyrektywy, traktując ją jednocześnie
paternalistycznie
. W sytuacji, gdy partner interakcji przyjmuje rolę
dziecka
często osoba przyjmująca rolę rodzica stosuje pobłażanie, opiekunczość czy apodyktyczność. Jeżeli partner interakcji przyjmuje rolę
dorosłego
, wówczas rodzic stosuje porady, traktując swego partnera poważniej. W przypadku, gdy w trakcie interakcji objawia się stan Ja-Rodzic u obu partnerów, mogą oni wymieniać krytyczne uwagi na temat otaczającej ich rzeczywistości, np. może być to plotkowanie na tematy polityczne.
Ja-Rodzic wykonuje wiele reakcji automatycznie, umożliwia skuteczne wypełnianie roli rodzica własnych
dzieci
, funkcjonowanie społeczne.
Ja-Rodzic czasem jest różnicowany na Rodzica Krytycznego oraz Rodzica Opiekuńczego, co dokładniej opisuje zestaw krytycznych bądź pełnych miłości bezkrytycznej treści zakodowanych w
Ja
. Obie postawy są przydatne w różnych sytuacjach, jednak częsta nadkrytyczność lub brak krytyczności są elementami analizy relacji interpersonalnych dorosłych osób w procesie terapii AT.
W
psychoanalizie
przybliżonym odpowiednikiem Rodzica jest
superego
.