Języki irańskie –
podrodzina
języków indoeuropejskich
, którymi posługuje się około 75 mln osób zamieszkujących
Bliski
i
Środkowy Wschód
oraz
Azję Środkową
. Wśród nich najbardziej rozpowszechnione są:
perski
(21 mln),
paszto
(20 mln) i
kurdyjski
(16 mln).
Współczesne języki irańskie
Języki irańskie wyodrębniły się około 1500 r. p.n.e. z
indoirańskiej
wspólnoty językowo-kulturowej. W okresie staroirańskim (1500-300 r. p.n.e.) języki staroirańskie podzieliły się na cztery grupy terytorialne (południowo-zachodnią, południowo-wschodnią, północno-zachodnią i północno-wschodnią), które w zasadzie istnieją do dziś. Najstarsze zapisy języków irańskich pochodzą z VI w. p.n.e. – jest to
święta księga
zaratusztrianizmu
Awesta
w
języku awestyjskim
oraz napisy naskalne w
języku staroperskim
.
Tradycyjnie w rozwoju języków irańskich wyróżnia się 3 okresy:
- staroirański (1500 – 300 r. p.n.e.)
- średnioirański (300 r. p.n.e. – 800 r. n.e.)
- nowoirański (od 800 r.)
Najważniejszym językiem tej rodziny jest język perski, który przez długi czas był językiem klasycznym. W swoim rozwoju przeszedł od języka
staroperskiego
, przez
średnioperski
(pahlawi) aż do
nowoperskiego
.
Początkowy język tej grupy, protoirański, zaczął się różnicować około 2 tysięcy lat temu. Pierwotny podział dialektów przebiegał pomiędzy wschodem i zachodem. W późniejszym okresie oba zespoły dialektalne podzieliły się na grupę północną i południową, po czym nastąpił gwałtowny wzrost zróżnicowania a co za tym idzie wzrost liczby języków w tej grupie. Odzwierciedleniem tych procesów jest współczesny podział języków indoirańskich.
Klasyfikacja języków irańskich
języki indoeuropejskie
>
języki indoirańskie
> języki irańskie
języki irańskie:
- wschodnioscytyjskie (sakijskie)
- medyjski †
-
partyjski
†
- dialekty środkowoirańskie
- yazdi
- nayini
- natazi
- soi
- chunsari
- gazi
- siwandi
- wafsi
- kurmandżi
-
sorani
- dialekty południowokurdyjskie
- tacki (tat)
- dialekty
Farsu
Zobacz też