|
Imperium Osmańskie
Imperium Osmańskie - (jako nazwa państwa pisane wielką literą, jako nazwa imperium dynastii Osmanów – małą; dla tego drugiego znaczenia synonimem jest nazwa imperium ottomańskie) – państwo tureckie (kalifat) na Bliskim Wschodzie, założone przez jedno z plemion tureckich w zachodniej Anatolii, obejmujące w okresie od XIV do XX wieku Anatolię, część południowo-zachodniej Azji, północną Afrykę i południowo-wschodnią Europę. W kręgach dyplomatycznych na określenie dworu sułtana, później także całego państwa tureckiego, stosowano termin Wysoka Porta.
W wiekach XVI i XVII było to jedno z najpotężniejszych politycznie i militarnie państw na świecie, od chwili, gdy kraje europejskie poczuły się zagrożone stałymi postępami imperium na Bałkanach.
Historia
Państwo zostało założone przez Osmana I. Imię założyciela brzmi po arabsku Uthman – stąd też pochodzi alternatywna nazwa sułtanatu (imperium otomańskie). W pierwszych wiekach swojego istnienia było to państwo skrajnie agresywne, prowadzące nieustanną politykę podbojów. W wiekach XIII-XIV władcom tureckim udało się podbić całą Anatolię oraz rozpocząć trwający ponad dwa wieki podbój Półwyspu Bałkańskiego, stopniowo podporządkowując sobie skłócone i słabe feudalne państewka chrześcijańskich władców. Dalszy rozwój imperium powstrzymali islamscy przywódcy religijni, którzy sprzeciwiali się wprowadzaniu wszelkich wynalazków z Europy, takich jak zegar czy kompas, uważając, że rytm dnia muzułmanina powinien być regulowany przez cykl modlitw. Przegrana w bitwie pod Wiedniem rozpoczęła wypieranie Turków z Europy.
Organizacja państwa
Sułtan był władcą despotycznym, "panem ludzkich karków" – wszystkich poddanych traktowano jak jego niewolników. Państwo i cała ziemia w jego obrębie uznawana była za dziedziczną własność dynastii Osmanów. Wola sułtana była święta, a jedynym ograniczeniem jego władzy był szariat (prawo religijne) – nie mógł on postępować wbrew jego przepisom. Sułtana nazywano kalifem, "sługą dwóch świątyń" (odniesienie do opieki nad Mekką i Medyną), "imperatorem Wschodu i Zachodu", a wykorzystując perskie wzorce ustrojowe – padyszachem (panem królów) lub szachinszachem (królem królów). Sułtani tytułowali się także cesarzami rzymskimi (po zdobyciu Konstantynopola w 1453 roku).
Sułtan rządził z pomocą zastępu urzędników. Najwyższym był wielki wezyr, który odpowiadał za koordynację prac urzędów, politykę zagraniczną, ogólną politykę wewnętrzną, często dowodził wyprawami wojennymi. Poza nim było jeszcze dwóch wezyrów niższego stopnia. Dwaj ministrowie zajmowali się skarbowością i finansami, çavus başi (czyt. czawus baszi) kierował dworem i wymiarem sprawiedliwości, kapudan pasza dowodził flotą wojenną, kahyabey kierował sułtańską kancelarią, dwóch kadi asker odpowiadało za sądownictwo wojskowe. Najwyżsi urzędnicy byli członkami dywanu (rady doradczej sułtana), która często obradowała sama i, niczym rząd, zajmowała się sprawami powierzonymi przez władcę.
Generalnie było to państwo o strukturze feudalnej o ogromnych wpływach biurokracji i armii. Było ono na tyle sprawnie administrowane iż w Europie wieków XV-XVII panowało wśród wielu rządzących oraz filozofów społecznych przekonanie o niemalże doskonałości systemu tureckiego, który próbowano mniej lub bardziej udanie naśladować (początki absolutyzmu w Europie). W swojej organizacji gospodarczej było to państwo łupieskie, które swój zloty okres przeżywało w okresie grabienia podbijanych terytoriów. Taka organizacja państwa była spadkiem po koczowniczych początkach imperium kiedy to imperium było po prostu jednym z wielu łupieżczych sułtanatów istniejących w Azji Mniejszej. Imperium nie zdołało jednak z powodu nadmiernej biurokratyzacji i militaryzacji życia społecznego wytworzyć klasy średniej i zaczątków nowoczesnej gospodarki kapitalistycznej. Spowodowało to iż od wieku XVII imperium zaczęło powoli chylić się ku upadkowi (w wiekach XVIII i szczególnie XIX zwano Turcję "chorym człowiekiem Europy"). Trzeba jednak przyznać, że w wiekach XV-XVIII na tle targanych wojnami państw europejskich było ono oazą stabilności i dzięki rozwojowi handlu względnej zamożności, co powodowało iż ludność chłopska z terenów cesarstwa Habsburgów mając dosyć wojen i prześladowań religijnych uciekała na tereny Osmanów.
Inne hasła zawierające informacje o "Imperium Osmańskie":
II wiek
...
Biskup
...
I wiek
...
Iwan IV Groźny
...
Benedykt Dybowski
...
Insurekcja kościuszkowska
...
Aleksandr Suworow
...
Habsburgowie
...
1908
...
Armia Czerwona
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Imperium Osmańskie":
202 System wersalski. Europa po I Wojnie Światowej (plansza 12)
...
009. Imperium Macedońskie (plansza 3)
...
203 Okres międzywojenny na świecie. Postęp techniczny i kryzys gospodarczy (plansza 8)
...
|
