Przekrój przez brodawki liściaste języka - zdjęcie mikroskopowe.
Język (
łac.
lingua) – wieloczynnościowy narząd, twór mięśniowy jamy gębowej
kręgowców
. Głównym zadaniem języka jest podsuwanie pokarmu pod
zęby
, mieszanie pokarmu w czasie żucia i przesuwanie kęsów pokarmu do gardła, lecz niektóre
gatunki
używają go również do innych celów. Dla przykładu:
- wiele
gadów
używa języka jako organu
węchowego
- u ssaków język przyczynia się do wytwarzania podciśnienia w jamie ustnej, umożliwiającego ssanie, stanowi też narząd zmysłu
smaku
i
dotyku
-
człowiek
używa języka do artykulacji mowy.
Budowa języka
Język jest wałem mięśniowym położonym na dnie
jamy ustnej
i pokrytym śluzówką. Od dołu wchodzą do języka mięśnie zewnętrzne, naczynia krwionośne i nerwy. Śluzówka języka jest wilgotna, różowa, pokryta licznymi brodawkami językowymi. Brodawki języka to wyrostki
tkanki łącznej
, które wystają ponad powierzchnię śluzówki i są pokryte
nabłonkiem
wielowarstwowym płaskim. U człowieka występuje sześć rodzajów brodawek, które dzielimy na brodawki mechaniczne (służą do pobierania, rozdrabniania pokarmu) oraz brodawki smakowe (zawierające kubki smakowe):
Brodawki mechaniczne:
- nitkowate (najmniejsze i najliczniejsze),
- stożkowate,
- soczewkowate.
Brodawki smakowe:
- grzybowate (większe),
- okolone (największe),
- liściaste (występują z boku języka).
Dodatkowo język podzielony jest przez bruzdę graniczną w której znajdują się głównie brodawki okolone na dwie części:
- trzon
- korzeń (nasada języka)
Nasada języka zaopatrzona jest w mieszki językowe czyli skupiska tkanki chłonnej tworzące razem migdałek językowy.
Zrąb języka utworzony jest przez
mięśnie
poprzecznie prążkowane. Dzielimy je na dwie grupy:
- mięśnie łączące z otoczeniem (mięsień bródkowo-językowy, mięsień rylcowo-językowy, mięsień gnykowo-językowy),
- mięśnie własne języka (dwa mięśnie podłużne: górny i dolny, mięsień pionowy).
Zmysł smaku
Dzięki językowi potrafimy poczuć i określić smak danej rzeczy, która nie musi być pokarmem. Odpowiedzialne są za to tzw.
kubki smakowe
. Każdy z kubków smakowych reaguje na jeden rodzaj smaku. Dotychczas wyodrębniono pięć smaków: słony, słodki, kwaśny, gorzki i
umami
.
Wskutek błędnej interpretacji wyników badań przeprowadzonych pod koniec XIX wieku, przez wiele lat uważano, że różne części języka odpowiadają za czucie różnych smaków: np. że inną częścią odczuwamy przyjmowany pokarm jako słony a inną jako kwaśny albo gorzki. Powstała wtedy tzw. mapa rozmieszczenia kubków smakowych. W rzeczywistości wszystkie rodzaje kubków smakowych są rozmieszczone na całej powierzchni języka i każdy fragment języka może odczuwać każdy ze smaków. Zdarza się jednak, że niektóre rejony języka różnią się wrażliwością na różne bodźce smakowe.
Bibliografia
- W. Sylwanowicz: Anatomia i fizjologia człowieka. Warszawa: PZWL, 1957.
- Kazimierz Krysiak, Krzysztof Świeżyński: Anatomia zwierząt. T. 2. Warszawa: PWN, 2008. .