Ewangelia wg św. Jana [J, Jn lub Jan] – jedna z czterech
Ewangelii
Nowego Testamentu
, której autorstwo przypisuje się
Janowi Apostołowi
lub Janowi prezbiterowi, tradycyjnie umieszczana jako czwarta. Jest to ewangelia chronologicznie najpóźniejsza ze wszystkich ewangelii nowotestamentowych. Jako jedyna z nich nie jest
ewangelią synoptyczną
.
Czas i miejsce powstania
Na ogół Ewangelię Jana datuje się na koniec
I wieku
. Większość biblistów określa jej miejsce powstania na
Efez
, a czas na ok.
90
n.e.[1] Jej rosnącą popularność już na początku
II wieku
potwierdza odkrycie tzw.
Papirusu Rylanda
z fragmentem Ewangelii, którego powstanie datowane jest na ok.
120
n.e.
Problem autorstwa
Autor Ewangelii starannie przemilcza swoje imię, lecz autorstwo na ogół przypisuje się Janowi, jednemu z 12
apostołów
. Świadczy o tym m.in. częste niewymienianie Jana wśród grona apostołów, a zamiast niego określenie: "uczeń, którego Jezus miłował".
Świadectwa
Ojców Kościoła
nie rozstrzygają kwestii autorstwa;
Fragment Muratoriego
oraz
Ireneusz z Lyonu
wspominają że Ewangelię napisał uczeń Jezusa, ale nie precyzują, że był to konkretnie Jan Apostoł. Z kolei
Papiasz
twierdzi, że wśród uczniów Jezusa byli zarówno Jan apostoł, jak też i "prezbiter Jan".
W procesie analizy Ewangelii Jana w świetle "
historii redakcji
" bibliści XX-wieczni doszli do wniosku, że ostateczny kształt tego pisma jest owocem długiego procesu redakcyjnego. Możliwe, że najstarsze tradycje (przede wszystkim pierwsza część: Księga znaków) pochodzą od apostoła Jana, ale opracowanie i kompozycja od ucznia Janowego.[2]
W obecnej formie Ewangelia Jana zawiera kilka fragmentów, których pochodzenie od Jana jest powszechnie kwestionowane:
- J 5,3b-4 - krótki fragment o aniele, który miał poruszać wodę w sadzawce, do której podążali chorzy.
- J 7,53-8,11 - tzw.
Pericope adulterae
, czyli perykopa o kobiecie cudzołożnej.
- J 21, 1-15 - dodatkowy rozdział pochodzący od redaktorów[3].
Treść
Najstarszy zachowany fragment Ewangelii wg Jana, tzw.
Papirus Rylands
z pocz. II wieku
Można ją podzielić na 2 części:
- Opis działalności
Jezusa
, tzw. księga znaków (rozdziały 1-12)
- Opis Paschy, męki, śmierci i zmartwychwstania
Jezusa
, tzw. księga chwały. (rozdziały 13-21)
Fragment pierwszego rozdziału Ewangelii, zwany Prologiem, różni się znacznie od pozostałych zarówno treścią jak i budową. Pierwszy wers bardzo przypomina początek
Księgi Rodzaju
. W prologu mówi się też o preegzystencji Słowa (
Logos
), oraz o jego boskości.
Ewangelia Janowa wyraźnie odróżnia się od pozostałych, tzw.
synoptycznych
. Autor posługuje się pewnymi alegoriami stale do nich powracając np. woda żywa, światłość świata, życie. Cała Ewangelia jest swoistą apologią Jezusa. Uwydatnia relację między
Ojcem
i
Synem
, tworząc podstawę dla
dogmatu
o
Trójcy Świętej
. Podkreśla też miłość Boga do ludzi. To w niej znajduje się fragment o przebaczeniu cudzołożnicy (8. rozdział) i o przekazaniu władzy pasterskiej Piotrowi (21.15-19).
Jeden z najpopularniejszych wersetów biblijnych, nazywany niekiedy "Biblią w pigułce" pochodzi z Ewangelii Św. Jana (J 3,16). Stanowi on kwintesencję przekazu ewangelicznego.
Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy kto w Niego wierzy nie zginął, ale miał życie wieczne.
Oryginalny tekst tego wersetu w grece:
ουτως γαρ ηγαπησεν ο Θεος τον κοσμον, ωστε τον υιον τον μονογενη εδωκεν, ινα πας ο πιστευων εις αυτον μη αποληται αλλ εχη ζωην αιωνιον.
Tekst tego wersetu w po łacinie (Neovulgata):
Sic enim dilexit Deus mundum, ut Filium suum unigenitum daret, ut omnis, qui credit in eum, non pereat, sed habeat vitam aeternam.
Początek Ew. Jana w minuscule 114 (Gregory-Aland)
Przypisy
- ↑ por. Wilfried J. Harrington, Klucz do Biblii, wyd. Pax 2002, s. 496
- ↑ Tę koncepcję sugeruje m.in. Alfred Lapple, Od Księgi Rodzaju do Ewangelii, s. 464, wyd. Znak 1983
- ↑ Alfred Läpple, Od egzegezy do katechezy: Nowy Testament, Wyd. Pax, Warszawa 1986, s. 322-324.
Zobacz też
Linki zewnętrzne