Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Przedszkole jako środowisko aktywności twórczej dziecka

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 4551 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 

Wychowanie przedszkolne kładzie fundament
pod całe życie, pod cały charakter i szczęście człowieka.
S. B. Żulińska

Od początku istnienia, w drugiej połowie XIX wieku przedszkola były zakładami przechowywania małych dzieci "dla ludzi, którzy z powodu dniówki lub pańszczyzny zamykali mieszkania na cały dzień... mogli je przynieść, aby tam spędziły dzień". Przedszkola były, więc tworzone ze względu na potrzeby rodziców i instytucji zatrudniających rodziców.

W drugiej połowie XX wieku w krajach komunistycznych, a więc i w Polsce, przedszkola były obowiązkowo wpisane w organizację życia rodzin i społeczeństwa. W wielu przypadkach dzieci spędzały tam nie tylko dzień, ale i cały tydzień, Organizacja "zakładów przechowywania" była na ogół taka sama. Na małej powierzchni gromadziło się na wiele godzin liczną grupę dzieci pod opieką nielicznej kadry. Po to by dzieci przetrwały wyznaczoną liczbę godzin bez obrażeń na ciele obowiązywały liczne zasady dyscyplinujące i organizujące grupę. Im liczniejsze były grupy, tym mniej uwzględniane były ich indywidualne potrzeby.

Jednakże już na początku XX wieku zaczęto zwracać uwagę no to, by "zakłady przechowywania" małych dzieci były dostosowane do potrzeb przedszkolaków. Dziecko w przedszkolu miało bawić się ucząc i uczyć bawiąc. Tak, więc zaczęto starać się, aby wymuszony koniecznością życiową pobyt dziecka poza domem rodzinnym był dla niego jak najmniej przykry, a jednocześnie korzystny dla rozwoju. Stąd też centralnie sterowany wówczas system wychowania przedszkolnego nastawiony był na wszechstronny rozwój dziecka zgodnie z celami wychowania zawartymi w obowiązującym programie. Zadaniem nauczyciela było przeprowadzenie ćwiczeń, rozwijanie sprawności i umiejętności dzieci określonych w treściach programowych dla poszczególnych grup wiekowych.

Od kilkunastu lat uczestniczymy w kształtowaniu nowej rzeczywistości społeczno - politycznej w naszym kraju. Postępująca demokracja niesie istotne zmiany również w dziedzinie edukacji przedszkolnej. Jesteśmy świadkami powstania nowego "zamówienia edukacyjnego w Polsce doby transformacji i reform". Chodzi mianowicie o określoną jakość ludzi szczególnie aktywnych, otwartych i autentycznych. Stąd też obecnie, przedszkola mają do spełnienia nowe funkcje. Małgorzata Karwowska - Struczyk opierając się ma ekologicznej teorii rozwoju Broufenbrennera (1992), gdzie przedszkole jest środowiskiem życia dziecka, które nazywa mikrosystemem, wyróżnia cztery jej podstawowe funkcje:
- Pierwsza funkcja mająca wymiar etyczny związana jest z tym, że wczesna właściwa rozwojowo stymulacja doprowadzi o zmiany społecznej znacznej grupy dzieci.
- Druga funkcja wiąże się z poglądem o ważności i niepowtarzalności osoby ludzkiej i znaczeniu okresu wczesnego dzieciństwa dla dalszych etapów rozwoju - wartość godności dziecka i dzieciństwa.
- Trzecia funkcja wynika z edukacyjnego dziedzictwa i podkreśla rolę edukacji na określonym etapie rozwoju - rozumiane jako: to, co dziecko powinno robić, kim może być, jaki będzie obraz przyszłego obywatela w społeczności.
- Czwarta funkcja wyznacza rodzaje doświadczeń w zakresie wartości demokratycznych.

Do wypełnienia tych funkcji niezbędne jest stworzenie w przedszkolu odpowiednich warunków, które sprzyjają indywidualnemu rozwojowi dziecka, zdobywaniu nowych doświadczeń. Pozwoli to również rozwinąć w pełni naturalne talenty? możliwości każdego dziecka.

Nowa koncepcja edukacyjna, uwzględniająca rozwój dziecka z poszanowaniem jego indywidualności, stawia przed współczesną edukacją przedszkolną wiele wyzwań. Najważniejszym z nich jest wyzwanie, które dotyczy spojrzenia na dziecko. Dziecko, bowiem jest osobą, która rozwija się, ma własną drogę rozwoju i zmienia się pod wpływem własnej aktywności, doświadczenia, przeżywania, poznawania świata - miejsca i toczącego się wokół życia. Jak pisze I.Oksińska "doświadczenia wczesnych lat życia są niezmiernie istotne, pozostawiają, bowiem trwałe ślady w psychice, wyznaczają późniejsze postawy wobec siebie i innych ludzi, wobec otaczającej przyrody i rzeczy", co potwierdza także Ross Vasta mówiąc, "że dziecko jest ojcem człowieka dorosłego".

W przedszkolu dziecko przestało być "obiektem oddziaływań a teraz jest wartością z całym zawartym w nim wrodzonym potencjałem. Obecnie jesteśmy, więc świadkami wyzwalania się procesu wychowania, który daje dziecku godne miejsce. To nowe spojrzenie na dziecko znalazło już swoje odzwierciedlenie w najnowszej "Podstawie programowej wychowania przedszkolnego" z dnia 1.12.1999, gdzie czytamy: "Celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno -kulturalnym i przyrodniczym".

Do zadań więc przedszkola należy stworzyć dziecku takie korzystne warunki dla rozwoju własnej, czyli motywacyjnej wewnętrznie aktywności, co z kolei pozwoli ujawnić się jej specyficznej formy - aktywności twórczej. Tak więc przedszkola stają się miejscami "wychowania twórczego" wyzwalającymi twórczą aktywność dziecka. A "wychowanie twórcze" zdaniem R. Cibora może być rozumiane z jednej strony jako "stosowanie niestereorypowych, innowacyjnych metod pedagogicznych, a z drugiej jako wzbudzanie, rozwijanie i utrwalanie twórczych postaw u wychowanków". Tak więc należałoby mówić o wychowaniu do twórczości, do bycia twórczym i o rozwijaniu aktywności twórczej w zakresie języka, plastyki, muzyki, ruchu.

Dzieciństwo jest przykładem życia spontanicznego, swobodnej gry wyobraźni, działania twórczego w zakresie rysunku, muzyki, kreatywnego gestu, ruchu, improwizowanej gry teatralnej. Tak więc wykorzystanie spontaniczności i potencji kreacyjnych dzieci należy w przedszkolu pielęgnować i rozwijać, a codzienna praca udowodniła, że aktywność twórcza niesie ze sobą walory wychowawcze i edukacyjne. Stąd też obecnie na łamach pracy pedagogicznej podawane są propozycje dotyczące najbardziej odpowiednich metod, form i sposobów organizacji przedszkola, by ono było dla dziecka przyjazne, ciekawe, "otwarte". A i za tym idzie, jakich trzeba dokonać rozwiązań organizacyjnych, programowych i metodycznych, by było ono jednocześnie środowiskiem aktywności twórczej dziecka.

Jedną z takich propozycji jest "Wychowanie przez sztukę" do stymulowania rozwoju twórczej aktywności dziecka. Kontakt ze sztuką stanowi źródło inspiracji różnorodnej aktywności. Wiadomo, że sztuka kształtuje i wzbogaca dziecko, oddziałuje na jego sferę intelektualną, pobudza wyobraźnię, implikuje postawy moralne. "Sztuka nie jest traktowana jako cel finalny czy jedyne źródło poznania, ale jako swoiste narzędzie edukacji, zmierzającej do wspomagania naturalnych tendencji rozwojowych osobowości".

Relacje dziecko - sztuka tworzy z jednej strony aranżowanie sytuacji, w których dziecko styka się z działami sztuki, a z drugiej strony jego własna twórcza aktywność. Wielostronne spotkania ze sztuką oraz aktywność twórcza dziecka są płaszczyzną rozwoju myślenia twórczego i uczestnictwa w kulturze. Wrodzona wrażliwość dziecka pozwala uczestniczyć w bezpośrednich spotkaniach ze światem sztuki. Architektura, rzeźba, malarstwo, grafika, fotografia, literatura i poezja, muzyka, teatr nie tylko wprowadzają dzieci w "świat symboli i znaczeń kulturowych", ale także wyzwalają twórcze dyspozycje tkwiące w każdym dziecku. Bogactwo wrażeń, jakich dziecko doznaje w spotkaniach ze sztuką wpływa na jego wrażliwość i plastyczność w odbiorze sztuki. Aranżowanie kontaktu dzieci ze sztuką nie ogranicza się tylko do jej prezentacji. Percepcja dzieł sztuki pozostawia w dziecku ślad w postaci nowych doświadczeń, spostrzeżeń, poszerzenia wiedzy, ciekawości i wrażliwości. Kontemplacja dzieł sztuki inspiruje do podjęcia aktywności twórczej, bycia przez dziecko specyficznym, twórczym interpretatorem sztuki. Stanowi ona jakby "punkt wyjścia" do podjęcia zintegrowanych działań teatralnych, plastycznych, muzycznych, ruchowych, które angażują je emocjonalnie. To właśnie reakcje emocjonalne na zjawiska wizualne, dźwiękowe i dotykowe czynią życie dziecka bogatszym i radośniejszym. Dlatego też niezwykle wartościowe są zintegrowane formy ekspresji dziecka, w której ruch, dźwięki i formy wizualne występują niemal jednocześnie w postaci:
- aktywności muzyczno - ruchowej
- plastycznej
- językowej
- dramatycznej.

Tak więc koncepcja "wychowania przez sztukę" jest integracją różnych stymulacji twórczej aktywności dziecka. Zawiera ona elementy:
- wielostronnego poznania rzeczywistości
- uczenia się
- rozwijania wrażliwości estetycznej
- wychowania przez twórczość
- wychowania zdrowotnego - ruch kreatywny
- wychowania społeczno - moralnego - trening wrażliwości
- rozwijania osobowości i postawy twórczej'.

A najważniejsza w tej koncepcji jest "aktywność twórcza, której wskazuje na specyficzną formę działania dziecka w wieku przedszkolnym ujawniającą proces tworzenia". To właśnie aktywność twórcza obserwowana z zewnątrz jako proces jest najbardziej tajemniczą ze wszystkich czynności dziecka, bo tworzyć to znaczy "wyrażać to, co ma się w sobie". Proces tworzenia jest najważniejszy dla ogólnego rozwoju dziecka niż wytwór, bowiem ujawnia w ten sposób aktualny stan emocjonalny, to, co się dzieje "tu i teraz". "Tworzenie u dziecka jest realizacją siebie w każdym z wytworów, jego dzieło jest nim samym"

Twórcza aktywność dziecka przedszkolnego opiera się na intuicji, pomysłach, spontaniczności. Dziecko "czerpie radość i satysfakcję z samego dokonywania zmian" z samej aktywności twórczej. Są to akty twórcze, które dają dziecku możliwość spontanicznego przeżywania radości, nieskrępowanej ekspresji z zaspokojenia ciekawości świata.

Aktywność twórcza charakteryzuje się trzema istotnymi cechami. Brzezińska zalicza do nich:
- wewnętrzną motywację do działania. Jak pisze "dziecko podejmuje działanie, dlatego, że chce coś zrobić kierowane ciekawością, czy atrakcyjnością tego działania, a nie dlatego, że ktoś wydaje mu takie polecenie". Dlatego my dorośli nie możemy niszczyć ciekawości świata w zarodku, bo cytując Duhamela "bogaty jest człowiek, dla którego świat jest nieustannym odkrywaniem".
- osobisty, pozytywny stosunek do wykonywanych czynności. Jak podkreśla autorka "to oznacza silną koncentrację na działaniu i towarzyszącą mu radość z tego, że się coś odkrywa, robi, że próbuje się różnych sposobów działania".
- poczucie a w miarę rozwoju coraz silniejsze przekonanie, że ono samo coś nowego dla siebie odkrywa, że się czegoś nauczyło, tworzy się coś, czego nie było.

Tak więc dla każdego dziecka proces tworzenia jest jego nowym doświadczeniem indywidualnym, który jest jednocześnie jego "nową pracą: odszukać siebie wśród otoczenia... dalej odszukać siebie w społeczeństwie, siebie w ludzkości, siebie we wszechświecie". I dalej cytując Korczaka "dla dziecka najwyższą jest radość pokonanej trudności, osiągniętego celu, odkrytej tajemnicy. Radość triumfu i samodzielności, opanowania, władania".

Stąd też w najnowszej "Podstawie programowej" wyznaczono obszary edukacyjne:
I. Poznanie i rozumienie siebie i świata.
II. Nabywanie umiejętności przez działanie.
III. Odnajdywanie swojego miejsca w grupie rówieśniczej, wspólnocie.
IV. Budowanie systemu wartości.

A dziecko w wieku przedszkolnym tworzy obraz świata i samego siebie trzema różnymi sposobami:
- poprzez tworzenie obrazów i wyobrażeń
- poprzez posługiwanie się słowami
- poprzez własne działania.

Tak więc aktywność twórcza może zaistnieć wówczas, gdy zostaną tak zorganizowane warunki zewnętrzne dziecku i stworzona taka atmosfera emocjonalna, by dziecko jednocześnie mogło - jak pisze Brzezińska - "poznawać przez działanie, poprzez wyobrażanie, poprzez posługiwanie się słowami i aby mogło tworzyć, doskonalić się poprzez używanie i wzbogacać swoją wiedzę". A dokonuje się to trzema drogami: przez odkrywanie, przeżywanie i działanie.

Stąd też proponowane są typy aktywności, które mogą zaistnieć w procesie twórczym. Należą do nich:
- poznawanie (postawa praktyczna - wiąże się ze wzrostem wiedzy o świecie
- używanie (postawa praktyczna) - osiąganie różnych sprawności i umiejętności
- tworzenie (postawa estetyczna) - gdzie dźwięki, ruch, obrazy, słowa kryją za sobą treści, które stają się tworzywem działalności artystycznej.

W procesie twórczym poznanie świata i siebie drogą zmysłową - doświadczania pozwalają dziecku wyrażać swoje uczucia, myśli. Ponadto sprzyjają poznaniu przez dziecko własnych możliwości, swoich mocnych i słabych stron oraz wpływają na komunikowanie się z innymi w sposób pozawerbalny i werbalny.

Tak więc proces tworzenia przyczynia się do wielowarstwowego poznania rzeczywistości, autokreacji osobowości, rozwoju zdolności i indywidualności, zachowania zdrowia i przeżywania szczęścia. Dlatego też przedszkole winno sprzyjać zdolnościom twórczym i potrzebie tworzenia.

Nauczyciel będący w przedszkolu najbliżej dziecka wypełnia szczególną rolę w procesie wspomagania dziecka w odkrywaniu własnych możliwości twórczych. W swojej pracy powinien kierować się trzema zasadami, których wymaga aktywność twórcza:
1. Uwzględnienia cech rozwojowych dziecka i akceptowanie go w pełni.
2. Stymulowanie różnorodnej aktywności dziecka, zapewnienia materialnych warunków działania.
3. Kierowanie aktywnością dziecka przez zadania otwarte, dla których nie istnieje jedno poprawne rozwiązanie, dziecko ma możliwość odkrycia albo wyszukiwanie własnego "ja".

Również R.Gloton i C.Clero zwracają uwagę na stworzenie warunków do rozwijania aktywności twórczej. Są to:
- wewnętrzna motywacja
- klimat porozumienia dziecka z otoczeniem
- poczucie bezpieczeństwa i wolności.

To nauczyciel poprzez swoją wrażliwość, intuicję i wiedzę psychologiczną może zapewnić dziecku warunki dla twórczej aktywności ekspresyjnej oraz zwiększyć ich szansę na pełny rozwój osobowości. Cytując R.Glotona i C.Clero "po to, by dziecko mogło wyzwolić swój wewnętrzny świat i posługiwać się właściwymi mu sposobami ekspresji - gestem i mimiką, słowem mówionym, aktywnością plastyczną i muzyczną - trzeba uszanować jego spontaniczność, czuwać nad tym, aby unikać wszystkiego, co może pociągnąć za sobą zahamowanie tendencji ekspresyjnych.

Bo jak powiedział A.de Saint-Exupery "wyzwól człowieka, a będzie tworzył" - pozwól dziecku wyrazić swoje uczucia: szczerości, otwartości, spontaniczności, naturalności, ciekawości i dociekliwości, a będzie tworzyło. Zagwarantowanie wolności to danie możliwości i prawa do wyrażania siebie, własnych sądów nawet bardzo naiwnych i śmiesznych. Atmosfera bezpieczeństwa, życzliwości i pełnej akceptacji pozwoli ukierunkować tak aktywność małego dziecka, by była ona potencjałem twórczym, a nie źródłem konfliktów i kłopotów wychowawczych. Otwarty styl nauczyciela, który jest wśród dzieci, rozmawia z nimi a nie do nich, wytwarza klimat sprzyjający porozumieniu się dziecka z otoczeniem. Nauczyciel staje się animatorem i współorganizatorem sytuacji edukacyjnych. Dlatego obecnie podstawową powinnością edukacyjną nauczyciela jest oferowanie dziecku interesujących rodzajów i form aktywności twórczej na zasadzie współuczestnictwa w jego działaniu. Wyniki aktualnych badań psychologicznych i pedagogicznych dowodzą, "że dziecko aktywnie umacniając i rozwijając swoją podmiotowość pragnie wchodzić w kontakty z drugim człowiekiem na zasadach partnerskich: brania i dawania", dlatego też możliwe jest "dwupodmiotowe konstruowanie zdarzeń interakcji dorosły - dziecko w procesie wychowania" . Tak więc proces rozwoju dotyczy: dziecka i nauczyciela, bo każdy wnosi twórczy i inspirujący wkład.

Cytując słowa Korczaka "wychowawca, który nie wtłacza a wyzwala, nie ciągnie a wnosi, nie ugniata a kształtuje, nie dyktuje a uczy, nie żąda a zapytuje, przeżyje wraz z dzieckiem wiele natchnionych chwil".

Tak więc wychowawca pomagając wychowankowi przekroczyć dotychczasowe osiągnięcia równocześnie wyzwoli w sobie tendencje transgresyjne. A proces wychowania w przedszkolu staje się wówczas spotkaniem, dialogiem - "dialogiem bez arbitra".

Podmiotowość dziecka i nauczyciela, wychowanie nastawione na rozwój l indywidualności, działania twórcze pozwalające na przekraczanie granic dotychczasowych osiągnięć sprawiają, że obecnie odchodzi się od "produktywnego modelu przedszkola" w kierunku modelu ekspresyjnego. Ale nie chodzi tu wyłącznie o ekspresję artystyczną, ale o całość ekspresji twórczych nastawionych na rozwijanie indywidualnych zdolności twórczych dziecka, budowanie pozytywnego obrazu siebie, wewnętrznego świata dziecka i jego wyrażania.

Dlatego też przedszkole będące środowiskiem aktywności twórczej jest wielką szansą dla współczesnego dziecka, które pozwoli w przyszłości "być człowiekiem nie tylko takim jak wszyscy, ale być także niepowtarzalną indywidualnością, z własnymi gustami, zainteresowaniami, umiejętnościami".

Literatura:
1. K. Lubomirska, Przedszkole rzeczywistość i szansa, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1997,
2. M. Karwowska - Struczyk, Rozwój dzieci a ich aktywność, "Wychowanie w przedszkolu" 2000 nr 5
3. R. Vasta, Psychologia dziecka, WSiP, Warszawa 1995
4. R. Gloton, C. Clero, Twórcza aktywność dziecka, WSiP, 1984
5. M. Samoraj, Artystą być ... w przedszkolu, "Edukacja w przedszkolu 1999

Alicja Karawaj
Przedszkole nr 3 w Sokółce

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie