"Poznanie rzeczywistości przez pryzmat sztuki -
prowadzi człowieka do poszukiwania, dostrzegania
i doznawania piękna, a ono nie poucza, lecz raduje
i nasyca naszą świadomość, nasze zmysły,
wyobraźnię i uczucia - podobnie jak woda i chleb
sycą nasze ciało."
Stefan Szuman
Twórczość plastyczna jest naturalną predyspozycją każdego dziecka od pierwszych lat życia. Jeśli ta skłonność już od najmłodszych lat zostanie odpowiednio ukierunkowana, przyczyni się do rozwoju umiejętności plastycznych dziecka, wpłynie również, na integralny rozwój jego osobowości.
"Obcowanie ze sztuką jest nie tylko środkiem poznawania świata, lecz także stymulatorem zaspokojenia, szczególnie istotnej dla dziecka, potrzeby działania i ekspresji artystycznej dla osiągnięcia wewnętrznej harmonii"(1). W całokształcie wychowania przedszkolnego i szkolnego edukacja poprzez sztukę często jest traktowana marginalnie. Zajęcia plastyczne uważa się za dodatkowe i niezbyt istotne uzupełnienie "prawdziwie poważnej edukacji".
Działalność plastyczna zarówno w przedszkolu jak i w szkole pełni niezmiernie ważną funkcję. Podobnie jak zabawa, stanowi w tym wieku podstawowy element rozwoju, i jest jedną z form aktywności dziecka. Oddziałuje na jego rozwój, kształtuje zdolności umysłowe, fizyczne, estetyczne.
Ciekawa, dobrze zorganizowana i systematycznie prowadzona edukacja plastyczna w przedszkolu, może przyczynić się do zapobiegania wielu późniejszym trudnościom dydaktycznym i wychowawczym w szkole. Znamienna jest w tym procesie rola nauczyciela, który poprzez owe zajęcia kształci percepcję, myślenie abstrakcyjne, słownictwo, sprawność manualną dzieci, oraz wrażliwość na estetykę otoczenia.
Wiek przedszkolny to dla dziecka okres szczególnego gromadzenia doświadczeń spostrzeżeń z otaczającej rzeczywistości, to również czas pierwszych przeżyć emocjonalnych.
Według V. Lowenvelda, znakomitego znawcy sztuki dziecka, należy jak najwcześniej umożliwić dziecku rozwój zdolności twórczych, poprzez różne formy wychowania estetycznego. To właśnie przedszkole w wyniku zespołu zabiegów wychowawczych, w tym edukacji plastycznej, niejako inicjuje rozwój osobowości dziecka, jego zdolności kreatywnych, kształtuje wrażliwość estetyczną, przygotowuje do aktywnego uczestnictwa w otaczającym świecie.
Jadwiga Cybulska-Piskorek(2) stwierdza, że do podstawowych zadań wychowania plastycznego w przedszkolu należy zaliczyć:
1) rozwijanie swobody w posługiwaniu się linią, plamą, barwą, kształtem,
2) uwrażliwianie dziecka na zjawiska otaczającej rzeczywistości.
Te zadania spełniają różnorodne funkcje, np.:
kształtowanie postawy i inwencji twórczej,
rozwijanie różnych form myślenia,
rozwijanie emocjonalnego przeżywania wartości estetycznych,
przestrzeganie zasad i norm współżycia w kolektywnej działalności plastycznej,
wdrażanie do estetyki w swym otoczeniu.
Pobyt w przedszkolu, najwcześniej w wieku 3 lat, jest dla dziecka pierwszym kontaktem ze środowiskiem poza rodzinnym. Po przekroczeniu progu przedszkola, krótkiej adaptacji w nowym otoczeniu, zaczyna żywo interesować się wszystkim, co jeszcze nie poznane. Niejednokrotnie podejmuje dopiero wtedy pierwsze próby rysowania, czy malowania, które z powodzeniem mogłyby być podjęte rok wcześniej. Nowa działalność dostarcza dziecku nowych wrażeń, jest okazją do satysfakcji z własnej pracy. "Mały artysta" wraz ze stopniem rozwoju psychofizycznego uczy się korzystać z plastycznych środków wyrazu artystycznego, doskonali sposób trzymania i posługiwania się narzędziami (rysunkowymi, malarskimi), odkrywa możliwości techniczne stosowanych mediów plastycznych jak farba, plastelina, masa solna itp.
Zajęcia plastyczne wymagają jednak sprzyjających warunków; życzliwej atmosfery, umiejętnej zachęty, pochwały za podejmowane przez dziecko próby. Wszystkie te zabiegi będą sprzyjać wyrażaniu dziecięcych przeżyć, rozbudzą ekspresję. Jakiekolwiek formy przymusu, narzucania dziecku swojego zdania, czy bezpośredniej ingerencji w pracę dziecka przynoszą zgubne rezultaty, zniechęcają je do dalszych wysiłków w tym kierunku.
Indywidualizacja procesu edukacyjnego ma również znaczący wpływ na uzyskanie pozytywnych efektów dydaktycznych. Każde dziecko rozwija się we właściwym dla siebie tempie, w wyniku czego niejednokrotne odnoszenie się do podziałów na fazy rozwojowe, w tym na fazy rozwoju rysunku, może okazać się mylne. Rozwój jest procesem ewoluującym w czasie - każdy jego następny element jest wynikiem poprzedniego. Ważne jest więc odwoływanie się do owej ciągłości przy precyzowaniu stopnia trudności wykonywanego przez dziecko zadania plastycznego.
W ekspresji plastycznej dziecka w tym wieku odbija się związek jego przeżyć z otaczającą rzeczywistością. Rzeczywistość ta jest inspiracją do dalszego działania, źródłem przeżyć, stymuluje wyobraźnię i fantazję. Ciekawa aranżacja wnętrza przedszkola- bezpośredniej przestrzeni wizualnej, będzie uzupełnieniem kształtowania w dziecku poczucia piękna, wrażliwości na estetykę otoczenia.
To, co dziecko wyraża w swych wytworach plastycznych jest związane z jego rozwojem intelektualnym, ma również związek z jego zainteresowaniami, oraz doświadczeniem.
W wieku przedszkolnym wytwory plastyczne dzieci, są niejako niewerbalnym przekazem informacji poznanej rzeczywistości.
W pracach plastycznych można odczytać osobowość dziecka, poznać jego temperament, zainteresowania, obawy, radości, poziom wyobraźni i fantazji, warto więc doceniać tę formę dziecięcej ekspresji.
Przypisy:
1 - I. Dudzińska praca zbiorowa: "Metodyka wychowania w przedszkolu" WSiP, Warszawa 1976, s 33
2 - J. Cybulska - Piskorek: Twórczość plastyczna dziecka w wieku przedszkolnym, WSiP, Warszawa 1976, s. 17, 18.
Bibliografia:
1. S. Szuman: "O sztuce i wychowaniu estetycznym", PZWS, Warszawa 1969,
2. I. Wojnar: "Estetyka i wychowanie", PWN, Warszawa 1964,
3. J. Cybulska - Piskorek: "Twórczość plastyczna dziecka w wieku przedszkolnym", WSiP, Warszawa 1976,
4. I . Dudzińska praca zbiorowa: "Metodyka wychowania w przedszkolu" WSiP, Warszawa 1976,
5. Lowenfeld V., Brittain W.L.: Twórczość a rozwój umysłowy dziecka. PWN, Warszawa 1977
mgr Aleksandra Burda
Szkoła Podstawowa nr 1 w Rydułtowach |
