Na wstępie należy zwrócić uwagę na to, że przejście od opanowania znaków pisma, bez którego czytanie w ogóle nie jest możliwe, do zrozumienia tego, co się czyta, jest bardzo subtelne i z pewnością najbardziej istotne w pracy polonistów.
By doprowadzić do czytania ze zrozumieniem odwołujemy się do ćwiczeń w czytaniu z objaśnieniami. Uczeń analizuje myśli już wyrażone, by je zrozumieć, ocenić ich układ i wartość. Zatem czytanie z objaśnieniami można określić dwoma słowami: rozumieć i oceniać. Jest to czynność zarazem intelektualna i wchodząca w zakres wychowania estetycznego. Chodzi przede wszystkim o to, by uczeń wyobrażał sobie obrazy zawarte w wyrazach i zdaniach, by przyswajał sobie w pełni to, co czytał. Ponadto pomyślny wynik czytania z objaśnieniami i wrażenie, jakie pozostawi ono uczniom, zależą przede wszystkim od dobrania tekstów oraz przygotowania uczniów do ich percepcji.
Możemy sobie zadać pytanie: Jak przeprowadzić lekcję czytania z objaśnieniami, aby zainteresować uczniów?
Po pierwsze tekst powinien być odczytany przez nauczyciela z zachowaniem wszelkich zasad i rygorów wyrazistego czytania – intonacja, barwa, głośność, artykulacja. Po drugie wskazane jest, by uczniowie po cichu przeczytali tekst ponownie. Następnie nauczyciel pyta uczniów o niezrozumiałe dla nich wyrazy lub wyrażenia i podaje ich znaczenie.
Z kolei, aby dokonać analizy treści czytanego tekstu, nauczyciel zadaje pytania odsyłające do zawartych w tekście myśli bądź informacji. Pamiętajmy jednak o tym, że lekcja czytania z objaśnieniami nie może być przygotowana z dnia na dzień, bowiem analiza treści czytanego tekstu tylko wtedy będzie zadowalająca, jeżeli nauczyciel sam dozna wzruszenia estetycznego, by móc przekazać te emocje uczniom, podsycając ich wrażliwość. Dlatego my sami powinniśmy, przygotowując się do zajęć, przeanalizować wartości, dla których dany tekst cenimy.
Musimy pamiętać o tym, że o rozumieniu wyszukiwanych skojarzeń i obrazów nie decydują: definiowanie oraz rozbiór zdań na części, ponieważ definicja jest zawsze abstrakcyjna i ograniczająca, a zatem nie przemawia w stopniu wystarczającym do ucznia. Należy zwrócić uwagę na to, aby wybierane przez nas teksty były ciekawe zarówno dla nauczyciela jak i dla ucznia, dlatego proponujemy teksty z akcją, fragmenty opowiadań, a dopiero na dalszym miejscu opisy lub portrety.
Tak przemyślane czytanie z objaśnieniami stanowi jedną z głównych zasad nauczania języka, ponieważ dostarcza uczniom środków, które pomogą mu doskonalić swoją mowę oraz pisemne wyrażanie myśli w wypracowaniach. Daje się zauważyć, że lekcja czytania z objaśnieniami tworzy nowy rodzaj więzi intelektualnej między uczniami a nauczycielem – wszyscy doznajemy tych samych uczuć i tych samych wzruszeń, jednocześnie pobudzając do aktywności umysłowej, która jest fundamentem całej kultury osobistej.
A teraz przykład zastosowania teorii w praktyce, na podstawie tekstu Wandy Markowskiej pt.: "Demeter i Kora".
- Po dokładnym przeczytaniu tekstu wraz z objaśnieniami, przechodzimy do jego analizy poprzez zadawanie pytań:
- Co robiła Kora na łące?
- Zrywała kwiaty, plotła wieńce, podziwiała Narcyza.
- Kto przybył na łąkę?
- Co się wydarzyło na łące po przybyciu Hadesa?
- Porwanie córki Demeter do Tartaru.
- Kto próbował uratować Korę?
- Co czuła Demeter po stracie ukochanej córki?
- Co zrobiła Demeter po utracie córki?
- Szukała jej przez cały czas.
- Kogo spotkała Demeter?
- Hekatę, boginię ciemności.
- Jaką radę Demeter daje Hekate?
- Aby udała się do boga słońca – Heliosa.
- Czego dowiedziała się Demeter od Heliosa?
- Że Dzeus przyrzekł rękę jej córki Hadesowi.
- Co zrobiła zrozpaczona Demeter?
- Rzuciła klątwę na ziemię.
- Jaka to była klątwa?
- By ziemia nie rodziła plonów.
- Co było przyczyną związania na zawsze Kory z Hadesem?
- Rozgryzienie jabłka granatu – symbolu małżeństwa.
- Z czyim posłaniem przybył Hermes do Demeter?
- Z posłaniem od Rei, by przybyła na Olimp do Dzeusa.
- Jaką pociechę daje Dzeus Korze?
- "(...) córka twa Kora będzie odtąd spędzać u swego małżonka, Hadesa, trzecią część roku jako pani podziemnego królestwa – Persefona, dwie trzecie zaś roku będzie ją miała przy sobie(...)".
- Jakie uczucia towarzyszyły matce po odnalezieniu córki?
- Radość, szczęście i miłość.
- Co zrobiła Demeter po decyzji Dzeusa?
- Co dzieje się z ziemią od tego czasu?
- Na wiosnę stroi się w radosne szaty, a na późną jesień płacze deszczem nad swą dolą.
- Prosimy uczniów o stworzenie słowniczka bohaterów.
Afrodyta - bogini miłości i piękności.
Demeter - bogini urodzajów.
Echo - nimfa zakochana w Narcyzie.
Genimedes – podczaszy Dzeusa.
Hades - pan podziemia.
Hekate - bogini ciemności.
Helios - bóg słońca.
Hermes - posłaniec bogów.
Kora - córka Demeter, żona Hadesa.
Kyane - rusałka wodna.
Narcyz - piękny myśliwy zamieniony w kwiat
Rea - matka bogów.
Zeus - bóg nieba i piorunów, władca Olimpu.
- Prosimy o sporządzenie planu szczegółowego mitu.
- Następnie o opowiedzenie historii Demeter i Kory w oparciu o sporządzony plan.
- Ocena uczniów.
Sądzimy, iż doprowadzenie ucznia do czytania tekstu wraz z przypisami, co umożliwia mu jego lepsze zrozumienie, to nic innego jak nauczyć go władania tą zdolnością rozumienia i do korzystania z niej, to po prostu – nauczyć go czytać.
mgr Barbara Bubik-Cieślik
mgr Zbigniew Kucz
|
